Sukemerı-Roma Dönemi Su Kemerleri-Anadolu'da Sukemerleri

Sukemerı-Roma Dönemi Su Kemerleri-Anadolu'da Sukemerleri


Su bir yerden bir yere çeşitli yollarla taşınabilir Suyu toprakaltından taşımak için borulardan ya da büyük tünellerden yararlanılır Toprak üstünde ise dar ya da geniş kanallar kullanılır Bu kanalların bir vadiden ya da çukur bir bölgeden geçmesi gerekirse, bir köprü yapılır ve kanallar bu köprünün üzerinden geçirilir İşte bu köprü genellikle sukemeri olarak adlarıdırılır

Eski zamanlardan beri, kentlerin çoğu akarsu kıyılarına kurulmuştur Birincisi, su yoluyla yolculuk etmek ve mal taşımak karayoluna göre daha kolaydı Ayrıca, suyun evlere kadar getirilmesinden önce, kent halkı çamaşırlarım yıkamak, yıkanmak ve hayvanlarına su vermek için ırmak kıyısına inerdi; çöplerden ve atık sulardan kurtulmak için de ırmağı kullanır dı Sonuçta ırmaklar kirlendi ve suları içilemez duruma geldi, hatta mikrop dolu bu sular nedeniyle salgın hastalıklar baş gösterdi Böylece temiz su sağlayacak yeni kaynaklarııl bulunması gerekti Bu sorun bugün de önemini korumaktadır

Bu sorunun çözümünde kullanılan yollardan biri de, temiz su kaynağını bir su yoluyla kente bağlamaktır Kanallardaki su her zaman eğim yönünde aktığı için, temiz su kaynağı kentlerden daha yüksekte olmalıdır, eğer değilse suyun pompalarıması gerekir Kırsal bölgeler genellikle engebeli olduğu için, suyu kaynağından kente basit bir kanalla taşımak her zaman olanaklı değildir Kanalla-n tepe ve vadi gibi doğal engellerin çevresinden dolaştırmak da oldukça pahalı bir yöntemdir Genellikle borular, tüneller, kanallar ve sukemerlerinden oluşan bir sistemle suyun yol boyunca akarak kente ulaşması sağlanır Bu yol üzerindeki vadilerde, kemerlerden oluşan sıraların üst üste yerleştirilmesiyle bir köprü yapılır Kat kat yerleştirilen kemerler kente su taşıyan kanalın düzeyine ulaşana kadar yükseltilir Böylece su, kanalla aynı düzeye yükseltilmiş sukemerinin üzerinden kolayca akar Modern sukemerleri artık taş yerine beton bloklardan yapılmaktadır




Günümüzdeki tasarımlarda, yüksek su basıncına dayanıklı borular üretilebildiği için kemerli köprü sistemi ender olarak kullanılır Borular vadinin bir eteğinden önce aşağıya, vadiye doğru indirilir, daha sonra da öbür etekten yukarıya doğru döşenerek eski düzeyine çıkarılır Bu sisteme sifon denir

Roma Dönemi Su kemerleri

Sukemerleri çok eski tarihlerde Filistin'de, Mısır'da ve Yunanistan'da yapılmış ve kullanılmıştır Ama eskiçağların en ünlü sukemerleri Roma İmparatorluğu'ndadır İÖ 312'de Appius Claudius Caecus, Appia Yolu'nu (Via Appia) ve Aqua Appia'yı yaptırdı Aqua Appia, hemen tamamı yeraltına döşenmiş, uzunluğu 16 kilometreyi aşan bir suyoluydu Bu suyolunun 90 metrelik bölümü kentin çukur bölgesini kemerler üzerinde aşıyordu 40 yıl sonra Anio (bugün Aniene) Irmağı'n-dan başlayan ve Anio Vetus diye anilan50 km uzunluğundaki yeraltı suyolu yapıldı İÖ 2 yüzyılda üzerinde gerçek bir sukemerinin yer aldığı ilk yerüstü su kanalıyla Roma'ya su getirildi Aqûa Marcia olarak bilinen bu suyolu yaklaşık 90 km uzunluğundaydı




Tarihteki belki de en başarılı ve yüksek sukemeri Gard Köprüsü'dür Güney Fransa' da Nîmes yakınlarındaki bu sukemeri, İÖ 19'da Romalı general Marcus Vipsanius Agrippa tarafından Gafd Irmağı'ndan Nîmes kentine su getirmek için yaptırılmıştır Yaklaşık 270 metre uzunluğunda üç sıra kemerden oluşan bu köprünün üzerindeki kanal yassı taş bloklarla kaplıdır

Anadolu'da Su Kemerleri

Romalılar, dünyanın başka bölgelerinde olduğu gibi Anadolu'nun çeşitli yerlerinde de suyolları ve sukemerleri yaparak kentlere su taşıdılar Bazen çevredeki göllerden, bazen de 30-40 km uzaktaki akarsulardan su getirdiler Roma döneminden kalma bu kemerlerin kalıntılarına bugün eski kentlerin çevresinde rastlarımaktadır Bunlar arasında, Efes, Bergama, Alinda, Sebasteia (bugün Sivas), İas-sos, Phaselis (bugün Tekirova), Erythrai, Smyrna (bugün İzmir), Laodikeia, Bargylia ve Alabanda dolaylarındaki sukemerleri sayılabilir




İS 2 yüzyılın sonlarına doğru yapılan Side sukemerleri, Roma döneminin en etkileyici yapılarındandır Bu suyolu ve sukemerleriyle Manavgat Çayı'nın kaynağından yaklaşık 30 km uzaklıktaki Side'ye su getirilmiştir 10 bölümden oluşan bu iki katlı kemerler İS 3 yüzyılda yeniden elden geçirilerek onarılmıştır

Trakya Bölgesi'nden İstanbul'a su getiren suyolları ve sukemerleri de Roma döneminde yapılmıştır Kente su sağlamak için yapılan ilk çalışmalanİmparator Hadrianus (İS 76-138) başlatmıştır Doğu Roma İmparatoru Valens döneminde (364-378) kentin içinden geçen Valens Sukemeri yapılmıştır 368-373 arasında tamamlarıan bu sukemeri bugün Bozdoğan Sukemeri olarak adlarıdırılmaktadır Uzunluğu 971 metre ve en yüksek yeri 20 metre olan Bozdoğan Sukemeri'nin iki ucunda tek sıra, ortasında ise iki sıra kemer bulunur Bugün Gümüşpmar, Keçigerme gibi yerleşim yerlerinin çevresinde görülen sukemeri kalıntilanda Roma döneminde yapılan su dağıtım sisteminin parçalarıdır




Osmanlı İmparatorluğu zamanında, genellikle Roma ve Bizans döneminden kalma su yolları ve su kemerleri onarılarak kullanıldı Fatih Sultan Mehmed'in İstanbul'u aldıktan sonra kentin su sistemini onarttığı bilinmektedir Ama köklü çalışmalar Kanuni Sultan Süleyman zamanında yapılmıştır Kanuni İstanbul'un su sorununu ele aldığında, Mimar Sinan'a kentin çeşitli bölgelerinde sukemerleri yaptırmış, daha eski olanları da elden geçirterek onartmıştır Tasarımı Mimar Sinan tarafından yapılan bu su kemerleri 1553-64 arasında tamamlanmıştır





Eğri Kemer İstanbul'da, Kemerburgaz'dan 1,5 km doğuda olan ve Kâğıthane Deresi'ni aşan bu sukemeri 409 metre uzunluğundadır Dere üzerinde üç katlı olan kemerin alt sırasında 4, ortasında 10 ve en üst sırasında 33 göz bulunur Öbür bölümlerde kemer sıraları vadinin konumuna göre düzenlenmiştir
Bent Kemeri İstanbul'da Paşa Deresi üzerinde, 102 metre uzunluğunda iki katlı bir su-kemeridir

Güzelce Kemer Alibey Deresi üzerinde iki sıra kemerden oluşan Güzelce Kemer, 170 metre uzunluğunda ve 32 metre yüksekliğindedir
Mağlova Kemeri Mimar Sinan'ın en başarılı yapıtları arasında yer alanMağlova Kemeri Alibey Deresi üzerinden geçer 257 metre uzunluğundaki bu sukemeri, iki katlı dörder göz ile bunların arasında ve yanlarında bulunan çok sayıdaki küçük gözden oluşur İlk yapımı çok daha eskiye dayanan Mağlova Kemeri Bizans döneminde de kullanılmıştır Mimar Sinan yeni su kemerini eski temeller üzerine yaptırmıştır




Uzun Kemer Aynı yörede bulunan 710 metre uzunluğunda ve 25 metre yüksekliğindeki Uzun Kemer iki sıra kemerden oluşur Üst katta aynı büyüklükte 50, alt katta ise arazinin durumuna göre değişik büyüklüklerde 47 göz bulunur
Müderris Köyü Kemeri Halkalı su tesislerinin bir parçası olan bu sukemerinde 11 kemer yer alır Taşları birbirine demir kelepçelerle tutturulmuştur Sinan öncesi dönemden kaldığı anlaşilanbu sukemeri, Sinan tarafından 1539'da ve 1553-64 arasında iki kez elden geçirilmiştir