Devletler Coğrafyası - Sudan

Devletler Coğrafyası - Sudan

DEVLETİN ADI: Sudan Demokratik Cumhuriyeti

BAŞŞEHRİ: Hartum

NÜFUSU: 29971000

YÜZÖLÇÜMÜ: 2504000 km2

RESMİ DİLİ: Arapça

DİNİ: İslam

PARA BİRİMİ: Sudan Poundu

Kuzey Doğu Afrika’da, 3° 28’ - 22° kuzey enlemleri ve 21° 49’ - 38° 35’ doğu boylamları arasında yer alan bir Afrika devleti Kuzeyden Mısır, doğudan Etyopya ve Kızıldeniz, güneyden Uganda ve Zaire, batıdan Orta Afrika Cumhuriyeti, Çad ve Libya devletleriyle çevrilidir Dikdörtgen bir şekle sahip ve Afrika kıtasının yüzölçümü bakımından en büyük ülkesidir

Tarihi

Önceleri Nubia diye bilinen Kuzey Sudan bölgesinde, ilk yaşayanlar zenci kabilelerdir Bundan sonra 18 yüzyıla kadar (Kush, Makurra, Alva ve Funj gibi çeşitli) Mısırlı kabileler idaresinde kaldı

1825-1843 yılları arasında, Osmanlı valileri tarafından yönetildi 1863 yılında, Mısır Hidivi İsmail Paşa, Sudan topraklarını kontrolü altında tuttu

1882-1898 yılları arasında kendini Mehdi ilan eden bir sapığın arkasından giren bir kısım insanların elinde kaldı Bu tarihte Anglo-Mısırlıların (Mısırlı İngilizlerin) işgaliyle yönetimi general Horatio Herbert aldı 1956 yılında ise, bağımsız bir devlet oldu

1958’de general İbrahim, askeri bir darbeyle işbaşına geldiyse de 1964’te güney isyanları sonucu çekilmek zorunda kaldı 1969’da yeni bir askeri darbeyle başa İhtilal Konseyi geçti Fakat hükümeti sivil üyeler kurdu ve başbakan sivildi Darbeyi gerçekleştiren general Cafer el-Nümeyri’ye karşı 1972’de yeni bir komünist darbe teşebbüsü olduysa da başarısız kaldı Bu arada ülkede çeşitli anlaşmazlıklar başgöstermişti 1973’te 8 Filistinli gerilla, ABD Savunma Delegesini ve Milli Ateşesini öldürdüler

1976 yılında yeni bir ihtilal teşebbüsü bastırıldı ve bunu gizlice destekleyen Libya ile siyasi münasebetler bozuldu 1981 yılında Libya ile bazı çatışmalar görüldü Nümeyri yurtdışında bulunduğu bir zamanda darbe yapılarak iktidardan uzaklaştırıldı Askeri yönetim yeni bir anayasa hazırlayarak 1986 Nisanında seçime gitti Seçimleri neticesinde hiçbir parti tek başına iktidara gelemediğinden koalisyon hükümeti kuruldu Hükumet ülke güneyindeki karışıklıkları sona erdiremedi Bunun yanı sıra ekonomik problemlerle sarsılan hükumet 1989’da kansız bir darbeyle devrildi Milli Kurtuluş Devrim Komite Konseyi başkanı Tuğgeneral Ömer el-Beşir’in güneydeki asilerle görüşme çabaları netice vermedi Ülkede asilerle hükümet kuvvetleri arasında mücadele devam etmektedir (1994 Şubat)

Fiziki Yapı

Sudan yaklaşık 2504000 km2lik yüzölçümüyle Afrika kıtasının en geniş ülkesidir Büyük Sahra Çölünün doğu ucunu meydana getirir Kuzeyinde Mısır, Batısında Libya, Çad ve Orta Afrika Cumhuriyeti, güneyinde Zaire, Uganda ve Kenya ve doğusundaEtiyopya ve Kızıldeniz yer alır Başşehir Hartum 476218 nüfuslu olup, en büyük şehirdir

Ülkenin batısı, güneyi ve doğusu, bazı yerleri 3000 m’ye kadar ulaşabilen dağlar ve tepelerle çevrilmiştir Güneybatıda Nil Havzası ile Kongo Havzasını yine bu dağlar ayırmıştır Nil, Sudan’ın en önemli fiziki özelliğidir Nehir ülke boyunca akar Önceleri Beyaz Nil ve Mavi Nil adında iki büyük kol halinde, Hartum’a kadar gelirler ve burada birleşerek esas Nil’i meydana getirirler Beyaz Nil’in diğer adı Bahr-el-Cebel olup, Akdeniz’den yaklaşık 490 km güneyinde yer alan Nimule’den Sudan’a girer Viktoria Gölünden doğan bu kol, No Gölünde daimi bir kanala dönerken batıdan gelen Bahr-el-Gazel Nehrinin sularını da alır Mavi Nil ise, Tana Gölünden doğar Daha kuzeyde Ana Nil, Atbara Nehriyle birleşir Ana Nil’in suları ağustos ve eylül aylarında, Hartum bölgesinde oldukça artar ve bu sular nisan ayında aşağı yukarı 16 defa daha azalarak en düşük seviyesine gelir Suların coştuğu ve sellerin çoğaldığı dönemlerde Mavi Nil ve kolları, Aşağı Nil sularının toplam hacminin % 70’ini ve nisan ayındaysa % 20’sini ihtiva eder

Kuzeydoğu Sudan bölgesinde, dik Kızıldeniz Tepeleri yer alır Batıda Darfur bölgesinde bulunan yaklaşık 3070 m yüksekliğindeki Marra Dağı, volkaniktir Orta kısımda granit tepelerden meydana gelmiş Nuba Dağları bulunur Yükseklikleri 900 m civarındadır Uganda sınırında yer alan Dongotona ve Tmatong dağları umumiyetle tropikal ormanlarla kaplıdır Ülkenin en yüksek yeri olan Kinyeti Dağı burada olup, yaklaşık 3187 m’dir

Sudan’ın sadece kuzeyi dağsız olup, açık ve geniş çölün başlangıcıdır Nil Nehrinin doğusunda kalan çöllere Nubian Çölü ve batısında kalanlarına ise Libya Çölü adı verilir Ülkenin % 24’üne yakın bir bölümü çöldür

İklim

Sudan’ın tropikal iklimi kuzeyden gelen kuru hava ve güneyden gelen nemli hava kütlelerinden büyük ölçüde tesir görür Kuzeyin kuru hava kütlesi kışın soğuk ve yazın sıcak getirir Düşük bir nem oranına sahiptir ve ortalama sıcaklığı 47 dereceyi bulur Güneyin nemli hava kütlesi ise Atlantik ve Hint Okyanuslarından Sudan’a yüksek nem ve bol yağış getirir Güneyde bu yağışlar yıllık ortalama 120 mm civarındadır Kuzeyde, özellikle çöl bölgesinde hemen hemen hiç yağış görülmez

Tabii Kaynakları

Sudan toprakları, kuzeyde kumlu ve çakıllı çöllerden ve güneyde organik yapılı kum-kil karışımlı kuvvetli topraklardan ibarettir Bu iki bölge arasındaki Sudan Yaylası killi topraklardan teşekkül etmiştir Ayrıca yaylada bol miktarda koz (goz)lar da mevcuttur Bu kozlar, ondüleli kum yığınları olup, üzerleri yoğun yağışlarla yeşeren seyrek bitkilerle örtülüdür Ülkenin geri kalan kısımları ise kozsuz olup, killi topraklara sahiptir

Bitki örtüsü büyük ölçüde yağışlara göre değişiklik gösterir Kuzeyde az miktarda akasya fundalıkları ve kıt çöl otu bulunur Güneyde yağışlar sebebiyle, savanalar ve gövdeleri boş tipik ağaçlar yetişir Beyaz Nil yakınlarında çok sulu çimenlik araziler ve çayırlar, Bahr-el-Gazal bölgesi civarında ise tropikal bol yağış alan ormanlar mevcuttur

Ülkede vahşi hayvan pek azdır Ehli hayvanlardan daha çok kümes hayvanları keçi, koyun, sığır ve deve yetiştirilir

Ülkenin en önemli tabii kaynaklarından biri de hiç şüphesiz Nil ve kollarının sularıdır Çöle ve dolayısıyla Sudan’a hayat getiren bu sular halkın biricik gelir kaynağıdır

Nüfus ve Sosyal Hayat

Sudan’ın nüfusu 29971000 olup, sahip olduğu 2504000 km2lik arazisine göre, dünyanın en seyrek nüfus yoğunluğu olan, ülkelerinden birisi durumundadır Nüfus yoğunluğu kuzey bölgelerde km2ye 2 kişi ve güneyde, yerleşme alanlarında 25 kişiden ibarettir Nüfusun % 25’ine yakın bir bölümü Beyaz Nil ile Mavi Nil arasındadır Bu bölge ülke topraklarının sadece % 6,5’ini teşkil eder Ülkenin yıllık nüfus artışı % 3,7’dir

Etnik yapı itibariyle kuzeyde genellikle Araplar ve Nubianlılar, güneyde ise Nilotikler, Sudanlılar ve Zenciler yaşar Sudan hem Afrika ve hem de Ortadoğu adetlerinin, dillerinin ve kültürlerinin karıştığı bir ülkedir

Kuzey bölgede yaşayan insanların tamamına yakın bir bölümü Müslümandır Hemen hemen hepsi Arapça konuşur Bunlar çoğu göçebe veya yarı göçebedirler Eski Kuş kabilesinin devamı olan Nubianlılar da Müslüman olup Arapça bilirler Kendi asıl yerli dillerini ve lehçelerini de konuşurlar Bunlar genellikle avcılık, balıkçılık ve hayvancılık yapar

Sudan’ın kuzey bölgeleri genellikle, Arapça konuşurken güney bölgelerde hakim bir dil yoktur Aşağı yukarı 80 lehçe çeşitli bölgelerde konuşulmaktadır Güneyin bu insanları iki ana gruba ayrılabilir: Nil Nehri havzasında yaşayan Nilotikler ve diğer bölgelerdeki Nilotik olmayanlar Nilotikler esas itibariyle Dinka, Nuer ve Shilluk kabilelerinden meydana gelmiştir Dinkalar güneyde kalabalık kabiledir Nilotikler, Nilotikçe konuşurlar Çoğu Müslümandır Çok az bir kısmı Animist ve Hıristiyandır Hayvancılık ve tarım yaparlar Nilotik olmayanların içinde en kalabalığı Kongo ve Nil havzaları arasında yaşayan Azendelerdir Çoğunlukla avcılık ve çiftçilik yaparlar

Çeşitli Sudan lehçeleri konuşan daha birçok kabile mevcuttur Bunlardan batıda, Bahr-el-Gazal’de olan Kreish, Moru ve Bongu kabileleri sayıca en kalabalık olanlarıdır

Sudan halkının okuma-yazma oranı % 20 civarındadır Genç nüfusun yarısı okula devam eder Ülkenin öğretim dili Arapçadır Ülkede temel eğitim Kur’an-ı kerim öğreten okullarla yapılır Hartum’da bir üniversiteyle Kahire Üniversitesinin bir fakültesi vardır

Siyasi Hayat

Sudan, demokratik bir cumhuriyet olmasına rağmen bağımsızlığından bu yana genelde darbe neticesinde başa geçen askeri idareler tarafından yönetilmiştir Devlet Başkanı aynı zamanda hükümet başkanıdır İdari olarak 15 ile ayrılmıştır Ayrıca güneyde yer alan üç ilin ortaklaşa mahalli bir hükümeti vardır Ülke yönetiminde Yüksek İhtilal Konseyi, başkana yardım eder Sudan BM’e ve Afrika Birliği Teşkilatı (OAU)na üyedir Hartum ülkenin resmi başşehridir

Ekonomi

Bugünkü Sudan ekonomisi esasen iki büyük ekonomiye ayrılır Bunlardan birincisi temel olarak pamuk üretimine ve ihracatına dayanan modern sektör, ikincisiyse geçim veya nafaka sektörü diye adlandırılabilen tarım ve çobanlığa dayalı sektördür Sudanlıların % 90’ı bu ikinci sektöre dahildir

Cezire Projesinin uygulanmasıyla Sudan’ın pamuk üretimi bir hayli artmış durumdadır Yapılması düşünülen birçok baraj, kanal ve sulama sistemi, bayındırlık ve ulaşım sistemlerinin ihtiyacını bu projeden sağlamak yoluna gidilmektedir

Sudan arazisinin sadece % 3’lük bölümü ekilidir Halbuki daha bunun altı misli arazi ekime müsaittir Ülkede yetiştirilen başlıca tarım ürünleri şunlardır: Tahıl, patates, Afrika darısı, şekerkamışı, sebze, tütün, yerfıstığı, susam, mısır, hurma, pamuk, yulaf, pirinç, kahve ve süpürgedarısı

Ülkede hayvancılık daha çok deve, keçi, koyun ve sığır üzerinedir

Nüfusun % 95’i pamuk üretimi, tarım ve hayvancılık üzerinde istihdam edildiği için, endüstri ve sanayinin ekonomi üzerine tesiri çok azdır Endüstri daha çok tarım ve hayvan ürünlerine dayandırılmıştır Ülkenin en önemli endüstri kolları tekstil ve gıda maddeleridir

Yeraltı zenginlikleri bakımından daha çok krom, altın, bakır, beyaz mika, asbestos ve demir elde edilir Ülkenin diğer önemli gelir kaynakları orman ürünleri, özellikle mahun, balıkçılık ve turizmdir İthalatı ihracatının hemen hemen üç mislidir Dışarıdan daha çok makine, petrol ürünleri, motorlu taşıtlar, gıda maddeleri, metaller ve çeşitli tüketim malları alır İthalatın % 13’ünü İngiltere ile yapar Diğer ithalat yaptığı ülkelerse ABD ve Birleşik Almanya’dır Sudan dışarıya genellikle pamuk, pamuk tohumu, sakız, yerfıstığı, susam, orman ürünleri ve çeşitli hayvan ürünleri satar İhracatının % 22’sini Suudi Arabistan’a % 13’ünü İtalya’ya ve % 10’unu Çin’e yapar

Sudan hükümeti ülkenin ithalat, ihracat, kamu faaliyetleri, ulaştırma ve haberleşme alanlarını kendi tekelinde tutmaktadır

Ülkenin ulaşım sistemi henüz yeterli değildir Karayollarının uzunluğu 6600 km olup % 59’u asfalttır Demiryolları ise 4786 km uzunluğa sahiptir Bahr-ül-Gazal ve Beyaz Nil yıl boyunca ulaşıma elverişlidir Ülkede tarifeli sefer yapılan 10 havaalanı vardır