Kuraklık Nedir? Kuraklığın Sınıflandırılması Ve Tipleri

Kuraklık

Bir bölgede nem miktarındaki geçici dengesizliğin o bölgedeki su kıtlığı ile ilişkisi olarak kabaca tanımladığımız kuraklık doğal bir iklim olayıdır ve herhangi bir zamanda herhangi bir yerde meydana gelebilir Kuraktan nemli iklim tiplerine kadar her yerde görülebilir Bununla beraber kurak iklimler nem eksikliğinden ve yüksek değişkenlikteki yağıştan dolayı kuraklığa karşı daha hassas konumdadırlar Ekstrem olaylar içinde kuraklık genellikle yavaş gelişir, sıklıkla uzun bir süreklilik gösterir ve atmosferik tehlikeler içinde tahmini en az olanı olması ile birlikte etkileri çok geniştir
Kuraklık tabiatın gizli bir tehlikesidir Genellikle herhangi bir mevsim veya bir zaman diliminde yağış miktarındaki azalmadan dolayı meydana gelir Kuraklık hesaplamalarında bir bölgedeki yağış ve evapotranspirasyon (buharlaşma+terleme) arasındaki dengenin uzun süreli ortalaması göz önünde bulundurulmalıdır Kuraklık zamanla (yağış mevsiminin başlamasında gecikmeler, ürün büyüme mevsimi- yağış zamanının ilişkisi) ve yağışların tesirleri (yağış yoğunluğu, sayısı) ile ilşkilidir Yüksek sıcaklık, şiddetli rüzgar ve düşük nem miktarı gibi diğer değişkenler bir çok bölgede kuraklıkta etkili olur
Kuraklık yalnızca fiziksel bir olay veya bir doğa olayı olarak görülmemelidir Onun, insan ve faaliyetlerinin su kaynaklarına olan bağımlılığı nedeniyle toplum üzerinde çeşitli etkileri vardır Uzun süreli kuru hava nem azlığı yaratarak bitki, orman ve su kaynaklarında azalmaya sebep olur ve neticede ciddi çevresel, ekonomik ve sosyal problemlerin ortaya çıkar

Kuraklığın Sınıflandırılması ve Tipleri


Bugüne kadar kuraklık; meteorolojik, tarımsal, hidrolojik, coğrafîk hattâ sosyal ve ekonomik yönden farklı biçimlerde tanımlanmış ve farklı, isimler al­tında değerlendirilmiştir Bu tanımlar bir değişkeni ya da birçok değişkeni içerdiği gibi, bunların za rarlı etkilerini de içeren çok sayıda kritere göre yapılmaktadır Yani yağış, sıcak­lık, nem, buharlaşma, terleme, toprak nemi, rüzgâr gibi değişkenler ile bunla­rın eksikliği veya fazlalığıyla ilişkili olarak ortaya çıkan tehlikeli olaylar da göz önüne alınmaktadır
Genel olarak aşağıda özetlenen dört esas kuraklık türünden söz edilebilir:

1 Meteorolojik kuraklık
Bir yerde, belirli bir sürede ortalamaya göre yağıştaki azalmanın kriter ola­rak alındığı kuraklıktır Meteorolojik kuraklığın belirlenmesinde her bölgeye, hattâ ülkeye göre değişik istatistiksel yöntemler ve yağış için farklı sınır değer­leri kullanılmaktadır Örneğin; bazı yerlerde 21 günlük yağış toplamı, normali nin 1/3'ünden daha az ise, ya da orada 15 gün yağış olmamışsa, bu durum me­teorolojik kuraklık olarak değerlendirilmektedir (Türkeş, 1990)

2 Tarımsal kuraklık
Bitkiler ile meralar, çayırlar ve diğer tarımsal işletmelerin su ihtiyaçlarının karşılanamaması olayıdır Bu durum, meteorolojik kuraklığın devam etmesi hâ­linde görülür Kuraklıktan en fazla etkilenen sektör, tarım sektörüdür

3 Hidrolojik kuraklık
Yer üstü ve yer altı sularındaki azalmanın ölçü olarak alındığı kuraklık olup hidrolojik açıdan yeterli suyun bulunmasıdır Hidrolojik kuraklık ve şiddeti, su ortamlarının (akarsu, göl, baraj, yer altı suyu vb) gözlenmesi ve yapılan sevi­ye ölçümleriyle tespit edilmektedir

4 Kıtlık
İnsanların sosyal ve ekonomik her türlü etkinliklerini olumsuz yönde etki­leyebilecek, ölüme kadar götürebilecek nitelikteki gıda eksikliğidir Özellikle yaşanan su sorunu ile üretimde görülen azalmaya bağlı olarak yaşanan kıtlık, açlık, bu tip kuraklığa örnek olarak verilebilir Bu kuraklık tarımsal kuraklığın bir ektsrem tipi olup sosyo-ekonomik kuraklık olarak da adlandırılır

Dünyadaki hava olaylarını ve iklimi yönlendiren iklim etmenleri (güneş ışınlarının geliş açısı ve enlemsel değişikliği, karaların ve su kütlelerinin dağılı­mı, okyanus akıntıları, hâkim rüzgârlar, alçak ve yüksek basınçların yerleri, orografi ve yükseklik) çok sayıda iklim tipleri ile iklim bölgelerinin ve kuşakla­rının ortaya çıkmasına neden olmuştur Dolayısıyla yeryüzünde bu etmenlere göre çok sayıda yarı nemli, nemli, yarı kurak, kurak ve çöl bölgeleri olarak ad­landırılan alanlar oluşmuştur Bu alanların doğal dengesinin korunması, bu böl­geleri temsil eden iklim koşullarıyla doğrudan ilişkilidir İklimde görülebilecek dalgalanmalar, buralarda doğal afete dönüşebilecek beklenmeyen tehlikeli olay­ları doğurabilmektedir
Nemli, yarı nemli ve yarı kurak bölgelerde belli bir süre içinde görülen yağış yetersizliği kuraklığa neden olurken, kurak bölgelerde ve çöl bölgelerin­de yaşanan yağış azlığı daha da ağır yaşam koşullarına neden olabilmekte ve çöller genişlemektedir
Bilindiği gibi atmosferdeki hava kütleleri ve parselleri sürekli hareket ha­lindedir ve genel dolaşım adı verilen bu hareket bir düzen içinde sürmektedir Ekvatoral enlemlerdeki enerji fazlalığı ile kutuplardaki enerji açığına bağlı ola­rak gelişen bu hareketin önemli boyutta normalinden sapması, yağış koşulları­nı etkilemekte, bazı bölgeler için yağış fazlalığı, diğer bazı bölgeler için de yağış azlığı söz konusu olabilmektedir
Yağıştaki azalma belli bir süre devam ettiği takdirde o yerde kuraklık söz konusu olmaktadır Ortalama yağışın azalmasında ve kuraklığın daha da büyük boyutlara ulaşmasında insanların bazı etkinliklerinin de büyük rolü olduğunu söylemek gerekir