Bütün Yönleriyle Sermaye Şirketlerinde Kâr Dağıtımı Uygulaması ve Muhasebesi

Bütün Yönleriyle Sermaye Şirketlerinde Kâr Dağıtımı Uygulaması ve Muhasebesi

I- GENEL AÇIKLAMALAR

A- Kâr Dağıtımının Vergi Kanunları Açısından Değerlendirilmesi:


4842 Sayılı Kanunun 17Maddesiyle GVK’na eklenen Geçici 62Madde hükmü ile getirilen ve geçiş dönemlerinde uygulanması gereken düzenlemeler saklı kalmak koşulu ile kurum kazançlarının vergilendirilmesi, kazançların gerçek kişi ortaklara dağıtılması, 4842 Sayılı Kanunla yapılan düzenlemeler ve 5520 Sayılı Kurumlar Vergisi Kanunu hükümlerine göre gerçekleştirilecektir


1- Gelir vergisi stopajı sadece kârın dağıtımına bağlanmıştır


2- Halka açık şirketler ile halka açık olmayan şirketler arasındaki stopaj oranı farklılığı kaldırılmıştır (KVKMd15/2- 2009/14594 sayılı BKK Md9, %15)


3- GVK’nun 75Maddesinin ikinci fıkrasının 1, 2 ve 3 numaralı bentlerinde yazılı kâr paylarının (limited şirketlerden elde edilen iştirak kazançları da kâr payıdır 75/2) YARISI GELİR VERGİSİNDEN İSTİSNADIR (GVKMd22/2) Beyanname verme sınırının (GVKMd86/1-c 2013 yılı için 26000,00 TL’dir) hesabında istisna olan tutar dikkate alınmayacak ve hiç bir şekilde beyan edilmeyecektir (yani, kâr payının yarısı 100 trilyon lira da olsa beyan dışıdır) Elde edilen kâr paylarının yarısının 2013 yılı için 26000,00 TL’lık beyan sınırını aşması durumunda, sadece kâr payının yarısı beyan edilecektir Ancak; bu istisnanın kurum bünyesinde kârın dağıtımı aşamasında yapılacak olan stopaja etkisi olmayacaktır Yani, stopaj dağıtılan kâr payının tamamı üzerinden yapılacaktır


4- Dağıtılan kâr payları üzerinden kurum bünyesinde yapılan stopajın tamamı, kâr payını elde edenler tarafından beyan edilmesi durumunda, beyanname üzerinden hesaplanan vergiye mahsup edilecektir


5- Kurumlar vergisinden istisna kazançlara uygulanan stopaj, ancak istisna kazancın dağıtılması durumunda yapılacaktır Yani kâr dağıtılsın dağıtılmasın yapılan stopaj uygulaması kaldırılmıştır


6- Dağıtılan kârın tamamı üzerinden stopaj yapılacaktır Kârın istisna kaynaklı olup olmamasının bir önemi yoktur Yani, kurumların istisna kazançları ile normal kazançları ayırımına son verilmiştir


7- Tam mükellef kurumlara dağıtılan kâr payları (iştirak kazançları) üzerinden stopaj yapılmayacaktır (Bunun nedeni şudur Asıl şirket (yani,kazancı elde eden şirket) %20 kurumlar vergisini tahakkuk ettirdikten sonra geriye kalan kâr payını %15 stopaj düşmeden ortağı tam mükellef şirkete öder Tam mükellef şirket de bu parayı iştirak kazancı olarak kendi defterine kaydeder ve dönüp kendi ortaklarına dağıttığında ise %15 stopaj yapar) Ancak, Türkiye’de ticari kazanç elde edenler hariç, dar mükellef kurumlara dağıtılan kâr payları üzerinden stopaj yapılmasına devam edilecektir (GVKMd94/6-b-ii) (5520 Sayılı KVK Md30/3)


8- Kârın sermayeye eklenmesi kâr dağıtımı sayılmayacaktır (5520 Sayılı KVKMd15/2),(GVKMd94/6-b-i) Ayrıca gerçek kişi ortaklar tarafından kârın sermayeye ilavesi suretiyle elde edilen kâr payları menkul sermaye iradı olarak kabul edilmez (243 Seri No’lu GVGT-5) Bedelsiz dağıtılan hisse senetleri üzerinden stopaj yapılmayacaktır


9- Yapılan stopajlar için ayrı bir muhtasar beyanname verilmesi uygulamasına önce, 28112006 tarih 2006/1 Sıra No’lu KVK İç Genelgesi ile daha sonra da GVK’nun 99Maddesinde 5615 Sayılı Kanunun 7Maddesiyle yapılan ve 04042007 tarihinden itibaren yürürlüğe giren değişiklik ile son verilmiştir Kısaca, kâr dağıtımı ile ilgili olarak ayrı bir muhtasar beyanname verilmeyecek olup stopajın beyanı gereken ayda verilecek normal muhtasar beyanname içerisinde beyan edilecektir


B- ITertip Temettü'nün Türk Ticaret Kanunu Açısından Değerlendirilmesi:


1- TTK'nun 519/2-c maddesine göre 1Tertip Temettü'nün ödenmesi kanuni zorunluktur
2- TTK'nun 408/2-d maddesine göre genel kurul, yıllık kâr üzerinde tasarrufa, kâr payları ile kazanç paylarının belirlenmesine, yedek akçelerin sermayeye veya dağıtılacak kâra katılması dahil, kullanılmasına dair kararların alınmasına yetkilidir Dolayısıyla genel kurul, kârın dağıtımı konusunda tek yetkili olup bu yetkisini yönetim kuruluna devredemez Yönetim kurulu sadece, genel kurulun bu konudaki kararını yerine getirir
3- TTK'nun 409/1 maddesine göre kârın kullanım şekline, dağıtılacak kâr veya kazanç paylarının oranlarının belirlenmesine (yani, kâr payının ödeme zamanı, şekil ve şartlarını ve oranının belirlenmesine) genel kurul karar verir ITertip Temettünün ödeme tarihinin genel kurulda karara bağlanması gerekir Takip eden yıl içerisinde genel kurul toplanmaz ve bu konuda bir karar almazsa, ortağın dava açarak kendisine ait kârı (ITertip Temettü) istemesi mümkündür IITertip Temettünün ise genel kurul kararı olmadan dağıtılması mümkün değildir Kârın dağıtılmaması hakkında karar verildiğinde ise, karar tarihi itibariyle ITertip Temettünün verilmesi gerekir
Kâr payının tamamı bir defada ödenebileceği gibi, bir kaç taksitte de ödenebilir Buna genel kurul karar verir (1)
4- Anonim Şirketlerin genel kurul toplantıları ile ilgili yönetmeliğin EK:4'ünde yer alan örnek toplantı tutanağında, birinci temettünün hangi tarihte ödeneceğine genel kurul karar veriyor Aynı yönetmeliğin 13maddesinde yer alan gündemin, 13/1-e maddesinde "Kârın kullanım şeklinin ve oranının" (yani, ne zaman ve ne kadarının ödeneceğinin)belirlenmesi genel kurula arz ediliyor
Netice İtibariyle: 1Tertip Temettü, genel kurul kararı ile dağıtımına karar verilen ticari bilanço kârından ortaklara ödenmesi gereken ilk bölümdür 1Tertip Temettünün ödenmesi her ne kadar kanuni bir zorunluk olsa da, yönetim kurulunun, genel kurul kararı olmaksızın kendi yetkisi dahilinde böyle bir ödeme yapma imkanı yoktur



II- ÖRNEK UYGULAMA


Ödenmiş Sermayesi 50000,00 TL olan 2 ortaklı bir limited şirket’in genel kurulu kârın tamamını dağıtma kararı almıştır Bu husustaki bilgiler ve hesaplar aşağıdadır


1-) KURUMLAR VERGİSİ’NİN HESAPLANMASI



1- Kurumun 2012 Yılı Bilanço Kârı (690 Hes) = 120000,00
2- KKEdilmeyen Giderler = (+) 1000,00
3- Geçmiş Yıl Mali Zararı 2011 = (-) 11000,00*
- Ticari Zarar (-) 15000,00
- KKEG (+) 4000,00
- 2011 Yılı Mali Zararı (-) 11000,00*
4- Mali Kar = 110000,00
5- Kurumlar Vergisi Matrahı = 110000,00
6- HesKurumlar Vergisi ( 5x020) = 22000,00


2-) 2012 YILINDA YAPILACAK KAYITLAR



01-
_____________________________ 31122012 ___________________________
691- DÖNKARI VERGİ VE DİĞYYKARŞ (-) 22000,00
691 01- Kurumlar Vergisi 22000,00
370- DÖNKARI VERGİ VE DİĞYYKARŞ 22000,00
370 01- Kurumlar Vergisi 22000,00
Dönem kârı Kurumlar Vergisi Karşılığı
__________________________________________________ __________________
02-
_______________________________ 31122012 ___________________________
690- DÖNKARI VEYA ZARARI 120000,00
691- DÖNKARI VERGİ VE DİĞYYKARŞ (-) 22000,00
691 01- Kurumlar Vergisi 22000,00
692- DÖNNET KARI VEYA ZARARI 98000,00
Dönem net kârının belirlenmesi
__________________________________________________ __________________
03-
_____________________________ 31122012 _____________________________
692- DÖNNET KARI VEYA ZARARI 98000,00
590- DÖNEM NET KARI 98000,00
Dönem net kârının Bilanço’daki asli hesabına devri
__________________________________________________ __________________
04-
_____________________________ 31122012 _____________________________
371- DÖNKARPEŞÖDVERVE DİĞYÜK (-) 22000,00
371 01- 2012 Geçici Vergi 22000,00
193- PEŞÖDVERGİ VE FON 22000,00
193 01- 2012 Geçici Vergi 22000,00
__________________________________________________ ___________________
NOT:
1- 2012 yılına ait olup ödenen geçici vergilerin aktarımı
2- 193’den 371’e cari yıl mali kârından hesaplanan kurumlar vergisi kadar aktarma yapılır
3- 2012 yılı için ödenen geçici vergi 22000,00 TL’dir Bunun 7000,00 TL’si 2012/4 döneme ait olup 17022013 tarihinde ödenmiştir Bu durumda 7000,00 TL’lık kısmın 17022013 tarihinde 371 Hesaba Borç, 193 Hesaba Alacak kaydedilmesi gerekir Yapılan hesap ve kayıtların anlaşılır olması bakımından örnekte bu durum ihmal edilmiştir


2012 YILI KAYITLARI BİTER


3-) 2013 YILINDA YAPILACAK KAYITLAR



01-
_____________________________ 10012013 _____________________________
590- DÖNEM NET KARI 98000,00
570- GEÇMİŞ YILKARLARI 98000,00
2012 YILI Bilanço’sunda görülen 590 Hesap 570’e devreder
__________________________________________________ __________________

02-
_____________________________ 25042013 _____________________________
370- DÖNKARI VERGİ VE DİĞYYKARŞ 22000,00
370 01- Kurumlar Vergisi 22000,00
371- DÖNKARPEŞÖDVERVE DİĞYÜK (-) 22000,00
371 01- 2012 Geçici Vergi 22000,00
2012 yılı yıllık beyan neticesi kurumlar vergisi tahakkuk fişi ile yapılacak kayıt
__________________________________________________ __________________

4- I TERTİP YASAL YEDEK AKÇE’NİN HESAPLANMASI


Kâr dağıtılsın/dağıtılmasın öncelikle ilk aşamada kârdan ITertip Yasal Yedek Akçe ayrılır (TTKMd523/1, 608/1)
- Kurumun 2012 Yılı Bilanço Kârı (690 Hes) = 120000,00
- Geçmiş Yıl Ticari Zararı (2011) = (-) 15000,00
- Kalan = 105000,00
- ITertip YasYedet Akçe = 5250,00*
105000,00 x % 5 (nispeti)
- *Ödenmiş Sermayenin 1/5’ini aşamaz

5- I TERTİP TEMETTÜ’NÜN HESAPLANMASI


Kâr dağıtılsın/dağıtılmasın ikinci aşamada ortaklara ödenmesi yasal zorunluk olan ITertip Temettü ayrılır (TTKMd519-2-c)
- Ödenmiş Sermaye = 50000,00
- Nispeti = % 5
- I Tertip Temettü = 2500
50000,00 x % 5

6- II TERTİP YASAL YEDEK AKÇE’NİN HESAPLANMASI



Kârın dağıtılmasına karar verildiğinde hesaplanır
- Kurumun 2012 Yılı Bilanço Kârı (690 Hes) = 120000,00
- Kurumlar Vergisi = (-) 22000,00
- Net Dönem Kârı = 98000,00
- Geçmiş Yıl Ticari Zararı (2011) = (-) 15000,00
- ITertip YasYedAkçe = (-) 5250,00
- Dağıtılabilir Net Dönem Kârı = 77750,00
- ITertip Temettü = (-) 2500,00
- Kalan = 75250,00
- II Tertip YasYedAkçe = 7525,00
75250 x % 10

7- II TERTİP TEMETTÜ’NÜN HESAPLANMASI


Kârın dağıtılmasına karar verildiğinde hesaplanır
- IITerYasYedAkçe HesKalan SütRakam = 75250,00
- IITertip YasYedAkçe = (-)7525,00
- IITertip Temettü = 67725,00

8- GENEL KURUL KARARINA GÖRE YAPILACAK KAYITLAR
01-
_________________________ 2013 GENEL KK __________________________
570- GEÇMİŞ YILKARLARI 98000,00
331- ORTAKLARA BORÇLAR 70225,00
- ITTemettü 2500,00
- IITTemettü 67725,00
70225,00
331 01- Ortak (A)/2 = 3511250
331 02- Ortak (B)/2 = 3511250
70225,00
540- YASAL YEDEKLER 12775,00
540 01- ITYasal Yedek 5250,00
540 02- IITYasal Yedek 7525,00
580- GEÇMİŞ YIL ZARAR (-) 15000,00
__________________________________________________ _________________

Kurumlar vergisinin hesaplanması ile ilgili bölümde belirtildiği gibi geçmiş yıl ticari zararı 15000,00 TL’dır Ancak bu zararın 4000,00 TL’sı KKEG’lerin düşülmesinden kaynaklanmıştır (-) 15000,00 TL’ye (+) 4000,00 TL ilave edildiğinde mali zarar (-) 11000,00 TL olmaktadır
Mali zarar kurumlar vergisi matrahının tespitinde önem arzeder Zira kurumlar vergisi matrahının tespitinde ancak mali kârdan mali zarar düşer
580 Hesapta yer alan 15000,00 TL’lık ticari zararın Bilanço kârına mahsubu işletme açısından bu zararın bir kısmının KKEG’den oluşması önem arzetmemektedir Ancak; zararı artıran KKEG’ler işletmeyi temsil ve ilzam eden yöneticilerin, müdürlerin veya personelin ihmalinden kaynaklanmış ise mali idare tarafından kabul edilmeyen bu giderler dağıtılabilir kârı azalttığından ve diğer ortakların aleyh’ine olduğundan ihmali veya suçu sabit olanların gerekirse dava yolu ile bizzat kendilerinden karşılanması gerekmektedir
Sermaye şirketleri’nde geçmiş yıl zararları Yedek Akçe’lerden de karşılanabilir Ancak zararın Yedek Akçelerden karşılanmasına taraf değiliz Bizim görüşümüze göre, zararı takip eden yıl veya yıllarda kâr varsa, zarar bu kârdan karşılanmalıdır Yedek akçeler zorunlu olmadıkça kullanılmayıp fevkalade durumlar için bekletilmelidir
02-
____________________ KÂR DAĞITIM TARİHİ (2013) ____________________
331- ORTAKLARA BORÇLAR 70225,00
331 01- Ortak (A)/2 = 3511250
331 02- Ortak (B)/2 = 3511250
70225,00
360- ÖDVERGİ VE FONLAR 10533,74
360 01 Temettü Stopajları
360 01 01 Ortak (A) 35112,50 x 015 = 5266,87
360 01 02 Ortak (B) 35112,50 x 015 = 5266,87
10533,74
102- BANKALAR 59691,26
__________________________________________________ ________________

KVK’nun 15/2Maddesi ve 2009/14594 Sayılı BKK ile stopaj oranı % 15’dir Kâr dağıtımı ile ilgili olarak ayrı bir muhtasar beyanname verilmez Stopaj, kâr dağıtım tarihini takip eden ayın 23 gününe kadar beyan edilecek olan normal muhtasar beyanname içerisinde beyan edilecektir (KVKMd15/5, GVKMd98-99) Muhtasar Beyannamenin 061 Tür Koduna Yazılır


9- KÂR PAYLARININ MENKUL SERMAYE İRADI OLARAK BEYANI


Kâr dağıtım tarihi 2013 yılı olduğu için MSİ açısından 2013 yılı için geçerli olan beyan sınırı dikkate alınacaktır
Ortak (A)’ nın hissesine düşen brüt kâr payı 35112,50 TL’dır 35112,50 TL’nin yarısı 17556,25 TL olup, bu tutar GVK’nun 86/1-c Maddesine göre 2013 yılı için geçerli olan 26000,00 TL beyan sınırını aşmadığından MSİ olarak beyan edilmeyecektir
Ortaklardan birinin hissesine düşen brüt kâr payı 60000,00 TL olsaydı, yarısı 30000,00 TL yaptığından ve 26000,00 TL beyan sınırını aştığından 2014 Mart ayının 25'ine kadar MSİ olarak beyanı gerekecekti Şirket kâr payını öderken 60000 X %15= 9000,00 TL stopaj yapacaktı
Buna göre, 30000,00 TL aşağıdaki şekilde beyan edilecek, ve 3255,00 TL iade vergi alınacaktı
Beyan (Brüt) 30000,00 TL
Hesaplanan GV 5745,00 TL
Kesilen Stopaj 9000,00 TL
Ödenecek GV Yok
İade Edilecek GV 3255,00 TL


III- SONUÇ


Kâr dağıtımı konusu başta Türk Ticaret Kanunu olmak üzere Gelir ve Kurumlar Vergisi Kanunlarının ilgi alanına giren ve çeşitli hesaplama teknikleri kullanılan esnek bir yapıya sahiptir
TTK'nun 519/2-c maddesine göre 1Tertip Temettü'nün ödenmesi kanuni zorunluktur
TTK'nun 408/2-d maddesine göre genel kurul, kârın dağıtımı konusunda tek yetkili olup bu yetkisini yönetim kuruluna devredemez Yönetim kurulu sadece, genel kurulun bu konudaki kararını yerine getirir
TTK'nun 409/1 maddesine göre kârın kullanım şekline, dağıtılacak kâr veya kazanç paylarının oranlarının belirlenmesine (yani, kâr payının ödeme zamanı, şekil ve şartlarını ve oranının belirlenmesine) genel kurul karar verir ITertip Temettünün ödeme tarihinin genel kurulda karara bağlanması gerekir Takip eden yıl içerisinde genel kurul toplanmaz ve bu konuda bir karar almazsa, ortağın dava açarak kendisine ait kârı (ITertip Temettü) istemesi mümkündür IITertip Temettünün ise genel kurul kararı olmadan dağıtılması mümkün değildir Kârın dağıtılmaması hakkında karar verildiğinde ise, karar tarihi itibariyle ITertip Temettünün verilmesi gerekir
Kâr payının tamamı bir defada ödeneceği gibi, bir kaç taksitte de ödenebilir Buna genel kurul karar verir
Anonim Şirketlerin genel kurul toplantıları ile ilgili yönetmeliğin EK:4'ünde yer alan örnek toplantı tutanağında, birinci temettünün hangi tarihte ödeneceğine genel kurul karar vermektedir Aynı yönetmeliğin 13maddesinde yer alan gündemin, 13/1-e maddesinde "Kârın kullanım şeklinin ve oranının" (yani, ne zaman ve ne kadarının ödeneceğinin) belirlenmesi genel kurula arz edilmektedir
Netice İtibariyle: 1Tertip Temettü, genel kurul kararı ile dağıtımına karar verilen ticari bilanço kârından ortaklara ödenmesi gereken ilk bölümdür 1Tertip Temettünün ödenmesi her ne kadar kanuni bir zorunluk olsa da, yönetim kurulunun, genel kurul kararı olmaksızın kendi yetkisi dahilinde böyle bir ödeme yapma imkanı yoktur Genel kurul faaliyet dönemini takip eden yılın Mart ayında toplanamıyorsa o yılın sonuna kadar mutlaka toplanmalı ve kârın dağıtılmasına veya dağıtılmamasına veya kısmen dağıtılmasına mutlaka karar vermelidir Kârın dağıtılmamasına karar verildiğinde de mutlaka ITertip Temettü verilmelidir Genel kurulun hiç yapılmamasını tavsiye etmiyoruz Çünkü; TTK'nun 530/1maddesine göre, uzun süreden beri şirketin kanunen gerekli olan organlarından biri mevcut değilse veya genel kurul toplanamıyorsa, pay sahipleri, şirket alacaklıları veya Gümrük ve Ticaret Bakanlığının istemi üzerine, şirket merkezinin bulunduğu yerdeki asliye ticaret mahkemesi, yönetim kurulunu da dinleyerek şirketin durumunu kanuna uygun hale getirmesi için bir süre belirler Bu süre içinde durum düzeltilmezse, mahkeme şirketin feshine karar verir
__________________________________________________ ______________________
(1) HPulaşlı Yeni Şirketler Hukuku Genel Esaslar Sh:763
Kaynak: wwwMuhasebeTRcom-İbrahim Güler
Serbest Muhasebeci Mali Müşavir
Adana SMMM Odası Vergi Mevzuatı
İnceleme Komisyonu Başkanı