Argonaut'lar

Argonaut'lar


Argo Gemicileri İlkçağın büyük destansal öykülerinden biri olan Argo-naut'lar serüvenini bize bir tüm olarak Ro-doslu Apollonios anlatmıştır İÖ III yüzyılda yaşayan Apollonios ünlü bir mythos yazarıdır Bu konuyu kendisinden sonra Apollodo-ros ve önce de büyük Dor şairi Pindaros işlemiştir Medeia ile İason efsaneleri ise tragedya yazarlarına ve özellikle Euripides'le Sene ca'ya konu olmuştur

Bu uzun öyküyü, çeşitli bölümlerini başlıklarla göstererek özetlemeye çalışalım

A R G O G E M İ S İ Adı "hızlı" anlamına gelen Argo gemisi Karadeniz'in Kolkhis ülkesinde Altın Postu aramaya giden kahramanlar için yapılmış elli beş kürekli bir gemiymiş Onu yapan ustanın adı da Argos imiş

ARGONAUTLAR KİMLERDİR? Sefere katılanlar Troya efsanesi kahramanlarından önceki kuşaktan kişilerdir Mythos yazarlarının bunlar üstüne verdikleri listeler birbirini tutmaz, ama genellikle en ünlü kahramanlar şunlardır: İason, gemi ustası Argos, dümenci Tiphys, ozan Orpheus, İdmon, Amphiaraos ve Mopsos adlı biliciler, Boreas'ın oğulları Kalais'le Zetes, Kastor'la Polydeukes, Pele-us'la Telamon, Meleagros, Herakles ve daha başkaları

ALTIN POST Altın Post, bir zamanlar Athamas'ın çocukları Phriksos'la Helle'yi sırtına alıp Yunanistan'dan Karadeniz'deki Kol-khis ülkesine kaçıran kanatlı koçun pöstekisi-dir K ı z kardeşi Helle Boğazları geçerken denize düştükten sonra, Phriksos tek başına Kolkhis'e varır ve kendisini iyi karşılayan Ale-tes'e Zeus'a kurban ettiği koçun altından olan postunu verir Aietes de bu eşsiz postu tanrı Ares'e adanmış bir korulukta saklar (Athamas, Phriksos, Helle, Aietes) üvey kardeşi Pelias'a kaptırmıştı Aison'un oğlu İason delikanlılık çağına gelince Peli-as'm karşısına çıkıp tahtını geri ister Pelias da ondan kurtulmak için önce Kolkhis'e gidip Phriksos'un orada bıraktığı altın postu getirmesini buyurur İason bu sefere çıkmak zorunda kalır, Yunanistan'da ne kadar gözü pek, atılgan yiğit varsa hepsini toplar ve Phriksos'un oğlu ünlü usta Argos'a bir gemi yaptırdıktan, bu işte tanrıça Athena'dan da yardım gördükten sonra yola çıkar (Aison, Pelias, iason)

YOLCULUK Argo gemisi Tesalya'daki bir limandan denize indirildi Tanrı Apollon'a yapılan kurbanlar bilici İdmon tarafından iyiye yorumlandı: İdmon'un kendisinden başka yolcuların hepsi geri dönecekti

L E M N O S ADASI Birinci durak Lemnos adaşıydı Adanın kadınları kocalannı öldürmüşlerdi Adada erkek olmadığından Lem-nos kadınları Argonaut'ları iyi karşıladılar ve onlarla sevişerek gebe kaldılar (Thoas, Hyp-sipyle)

S E M E N D İ R E K , K Y Z l K O S Çanakkale Boga-zı'na girmeden Samothrake (Semendirek) adasına vardılar ve ozan Orpheus'un öğüdüne uyarak adadaki gizemlere erdirildiler Oradan da Marmara denizine girdiler ve Kapıdag yarımadasına vardılar Delion'Iar kralı K y z i -kos'u yanlışlıkla öldürdüler (Kyzikos)

MYSİA'DA HYLAS'IN K A Y B O L M A S I

Mysia kıyılarına vardıklarında (Mudanya limanına çıkmış olacaklar) Herakles ormana dalıp kırdığı küreğinin yerine yenisini kesmeye gitti, yanında Hylas adlı çok sevdiği bir genç vardı Delikanlıyı tatlı su aramaya göndermişlerdi Geri gelmeyince Herakles onu aramaya koyuldu ve şafak sökerken hâlâ dönmediklerinden gemi Herakles'i Mysia'da bırakarak yoluna devam etti (Hylas, Herakles)
AMYKOS, PHİNEUS Kadıköy'e yerleşmiş dev Amykos'u Polydeukes'in yenmesi üzerine yelken açan Argo gemisini fırtına Boğazdan uzaklara Trakya kıyılarına atar Orada Poseidon'un oğlu kör kral Phineus'a rastlarya'ları rüzgâr tanrı Boreas'ın oğulları Kalais ile Zetes yener ve kovarlar Bu iyiliğe karşılık Phineus Argonaut'lara ilerde karşılarına çıkacak tehlikeleri nasıl atlatabileceklerini bildirir (Amykos, Harpya'lar, Kalais ile Zetes)

ÇARPIŞAN KAYALAR Karadeniz'e çıkma-dana Symplegad'lar yani çarpışan kayalardan geçmeleri gerektiğini Phineus söyler Ar-gonaut'lara M a v i Kayalar diye de tanımlanan bu iki kaya aralarından bir gemi geçti mi, yerlerinden oynar ve birleşerek kapanır, aralarında ne varsa paramparça olurmuş Phine-us Argonaut'lara şöyle bir denemede bulunmalarını salık verir: Bir güvercin uçursunlar kayaların arasından, güvercin geçebilirse, kendileri de arkasından geçmeye kalkışsınlar, yoksa vazgeçip gerisin geri Yunanistan'a dönsünler İason kuyruğundan birkaç tüyünü yitirerek karşı yöne geçer, arkasından Argo gemisi Symplegad'ların arasına girer ve kuş gibi ancak pupası biraz zedelenerek geçer Bundan sonra da Çarpışan Kayaların çarpış maktan vazgeçtikleri ve yerlerine mıhlandık-lan anlatılır İstanbul Boğazında akıntı yüzünden oynak kayalar mı vardı, yoksa Boğazın olağanüstü anafor ve akıntıları efsaneye böyle bir imgeyle mi yansıtıldı? Her neyse bu engeli de aştıktan sonra Argonaut'lar Yunanlıların Pontos Eukseinos yani konuksever deniz dedikleri Karadeniz'e çıkarlar




A M A Z O N L A R VE KOLKHİS'E VARIŞ İlk durak Maryandyn'lerin ülkesidir Kral Lykos onları iyi karşılar, ama bir yaban domuzu avında bilici İdmon ve dümenci Tiphys ölürler Argonaut'lar daha öteye gidip Amazon'lar ülkesine çıkarlar Amazon'ların ülkesi Thermodon (Terme çayı) ve Themiskyra (Terme) şehriyle merkezlenir efsanede Durak yapmadan Kafkas dağlarının göründüğü kıyılara doğru ilerler ve Phasis ırmağına (Pa-sinus) yani Kolkhis (Gürcistan) ülkesine varırlar (Amazon 'lav)
leyen ejderi uyutmuş ve koçun pöstekislnl alıp Argo gemisine kaçırmışlardır Ertesi sabah Argo gemisi şafak sökmeden yola çıkar Medeia babasının kendilerine yetişememesi için korkunç bir çareye başvurmuştu: Yanına aldığı küçük kardeşi Apsyrtos'u kesip doğradı ve parçalarını yol boyunca serperek uzaklaştılar, arkalarından gelen Aietes'le adamları Apsyrtos'un parçalarını toplamakla vakit kaybettiler, bu yüzden Argonaut'lara yetişemediler

DÖNÜŞ YOLCULUĞU Destanın bu bölümü de karışıktır Bir anlatıma göre Argo Karadeniz'de İstros (Tuna) ırmağının ağzına varır ve ırmak yoluyla Adriyatik denizine çıkar (o zamanki coğrafya görüşlerine göre Tuna Karadeniz'i Adriyatik denizine bağlayan bir su yoluydu) , ama Zeus'un öfkesine uğrayıp fırtınaya tutulurlar, Medeia'nın halası olan büyücü Kirke'yi bulmaya giderler, Kirke Medeia'yı kardeşini öldürmüş olma suçundan M E D E İ A , A L T I N POST'UN ALINMASI Ar-arındırır ama, İason'u konuklamak istemez; gonaut'lar Altın Post'u geri istemek için kral Aietes'in karşısına çıktıklarında, kralın kızı Medeia iason'u görür ve büyük bir aşkla ona tutulur Güçlü bir büyücü olan Medeia bundan böyle Argonaut'ların ve İason'un bütün işlerini eline alır ve dilegince yönetir Kral Ai-etes görünüşte Altın Post'u vermeye razıdır, ama bir ejderi öldürmesini, ateş püsküren, tunç ayaklı iki boğayı boyunduruğa koşup öldürülen ejderin dişlerini ekmesini şart koşar, fason ister istemez bu koşullara evet der Me-deia araya girer, İason'a kendisini eş olarak almaya söz verirse yardım edeceğini bildirir Sonra da yiğide büyülü bir merhem hazırlar Bedene sürüldü mü bu merhem deriyi silah geçmez hale sokar, bir gün boyunca ne yaralanır, ne de ölür

Ejderhanın dişlerini toprağa ektikten sonra silahlı adamlar biteceğini, aralarına bir taş atarsa, bunların kavgaya tutuşup birbirlerini öldüreceklerini de söyler Me-deia'nın dediği gibi olur, İason boğaları boyunduruk altına sokmayı ejderin dişlerini tarlaya ekip üstünde fışkıran silahlı adamları birbirlerine öldürtmeyi başırır Ne var ki Aietes gene de Altın Post'u vermeye razı olmaz Argo gemisini yakmaya ve Argonaut'ları öldürmeye kalkar, ama Medeia daha hızlı davranmış, İason'la el ele vererek Altın Post'u bek Argonaut'lar Seiren'ler adasının önünden geçerken ozan Orpheus canavarları büyüler, söylediği ezgi o kadar güzeldir ki gemiciler Seiren'lerin sesine kulak vermezler Hera'nın koruyuculuğu altında Kharybdis'le Skylla uçurumlarını da geçerler

Bu kez fırtına onları Libya kıyılarına atar, oradan Girit'e geçerler Girit'te eski tunç soyundan kalma Talos adında bir dev yaşar, Talos tepeden tırnağa tunçtandır, yalnız ayak bileklerinden biri etten olup içinde bir kan damarı bulunmaktaydı Hephaistos'un yaptığı bu robot adama Girit kralı Minos adayı koruma görevini vermişti Argonaut'lar Girit'e yaklaşınca Talos koca bir kaya alıp Argo gemisinin üstüne fırlatacak oldu, ama Medeia onu büyüledi, dev birden ayağını burkarak bileğini sıyırdı ve damanndan akmaya başlayan kan bir daha durmadı, Talos böylece can verdi (Talos)

Y U N A N İ S T A N ' A VA R I Ş İason Altın Post'u amcası Pelias'a vermek üzere İolkos'a döner Babası Aison'un öldüğü haberini alır Peli-as'm da tahtı geri vermeye hiç de yanaşmadığını görür Burada Medeia'nın tüyler ürpertici bir oyunu yer almaktadır: Pelias'ın kızlarıyla arkadaşlık kurar, ihtiyarlamakta olan baba larını gençleştirmenin çaresini kendilerine öğreteceğini söyler ve örnek vermek üzere yaşlı bir koç alarak keser, büyülü otlarla kaynayan bir kazana atar, birden körpe bir kuzu çıktığını gösterir Pelias'ın kızları bu düzene kanarak babalannı öldürüp kazana atarlar Dirilmedigini görünce çılgına dönerler ve yurtlarından sürülürler (Pelias)

MEDElA'NIN SONU îason'la Medeia bu suçu işledikten sonra Pelias'ın oğlu tarafından İolkos'tan kovulurlar Korinthos kralı Kreon onları iyi karşılar, ama bir süre sarayında alıkoyduktan sonra, Medeia'yı uzaklaştırmak çarelerini arar lason da korkunç karısından bıkmışa benzer, Kreon'un kızı Kreusa ile evlenmek üzere Medeia'yı boşamaya ve Kol-khis'e geri göndermeye kalkar

O sırada büyücü kadın ömrünün en korkunç suçunu işler: Kreusa'ya güya düğün hediyesi olarak bir elbise gönderir, kız onu giyer giymez yanmaya başlar, bu işler olup biterken İason'dan olan iki oğlunu boğar ve babalarına ölülerini gösterir Bundan sonra atası Helios'un kendisine gönderdiği bir uçan arabayla Atina'ya uçar Orada Aigeus'a kendisiyle evlenirse çocuk doğuracağını söyler, Theseus'u öldürmeye çalışır, Atina'dan da sürülür Kolkhis'e döndüğü ve daha birçok suç ve serüvenlerden sonra babası Aietes'le barıştığı bazı efsanelerde anlatılır (Medeia)