Meksika

Meksika Meksika Devleti Ülkenin Resmi Tam Adı: Meksika Devleti

Kısa Şekli : Mexico

Yerel Tam Adı: Estados Unidos Mexicanos

Yerel Kısa Şekli: Mexico

Yönetim biçimi: Başkanlık Tipi Federal Cumhuriyet

Başkenti: Mexico City

İdari Bölümleri: 31 eyalet ve 1 federal bölge; Aguascalientes, Baja California, Baja California Sur, Campeche, Chiapas, Chihuahua, Coahuila de Zaragoza, Colima, Distrito Federal, Durango, Guanajuato, Guerrero, Hidalgo, Jalisco, Mexico, Michoacan de Ocampo, Morelos, Nayarit, Nuevo Leon, Oaxaca, Puebla, Queretaro de Arteaga, Quintana Roo, San Luis Potosi, Sinaloa, Sonora, Tabasco, Tamaulipas, Tlaxcala, Veracruz-Llave, Yucatan, Zacatecas

Bağımsızlık Günü: 16 Eylül 1810 (İspanya'dan)

Milli Bayramları: Bağımsızlık günü, 16 Eylül (1810)

Anayasası: 5 Şubat 1917

Üye Olduğu Uluslararası Örgüt ve Kuruluşlar: APEC (Asya-Pasifik Ekonomik İşbirliği Forumu), BCIE, BIS (Uluslararası İmar Bankası), Caricom (Karayipler Topluluğu ve Ortak Pazarı), CCC (Gümrük İşbirliği Konseyi), CDB (Karayipler Kalkınma Bankası), CE (Avrupa Konseyi), EBRD (Avrupa Yatırım ve Kalkınma Bankası), ECLAC (Birleşmiş Milletler Latin Amerika ve Karayipler Komisyonu), FAO (Tarım ve Gıda Örgütü), G-3, G-6, G-11, G-15, G-19, G-24, IADB (Amerika Bölgesi Kalkınma Bankası), IAEA (Uluslararası Atom Enerjisi Ajansı), IBRD (Uluslararası İmar ve Kalkınma Bankası), ICAO (Uluslararası Sivil Havacılık Örgütü), ICC (Milletlerarası Ticaret Odası), ICFTU (Uluslararası Serbest Ticaret Birlikleri Konfederastonu), ICRM (Uluslararası Kızılhaç ve Kızılay Hareketi), IDA (Uluslararası Kalkınma Birliği), IEA (Uluslararası Enerji Ajansı), IFAD (Uluslararası Tarımsal Kalkınma Fonu), IFC (Uluslararası Finansman Kurumu), IFRCS (Uluslararası Kızılhaç ve Kızılay Toplulukları Federasyonu), ILO (Uluslarası Çalışma Örgütü), IMF (Uluslararası Para Fonu), IMO (Uluslararası Denizcilik Örgütü), Inmarsat (Uluslararası Denizcilik Uydu Teşkilatı), Intelsat (Uluslararası Telekomünikasyon ve Uydu Örgütü), Interpol (Uluslararası Polis Teşkilatı), IOC (Uluslararası Olimpiyat Komitesi), IOM (Uluslararası Göçmen Teşkilatı), ISO (Uluslararası Standartlar Örgütü), ITU (Uluslararası Haberleşme Birliği), LAES, LAIA (Latin Amerika Entegrasyon Birliği), NAM, NEA (Nükleer Enerji Ajansı), OAS (Amerika Devletleri Teşkilatı), OECD (Ekonomik İşbirliği ve Kalkınma Örgütü),OPANAL, OPCW (Kimyasal Silahları Yasaklama Organizasyonu), PCA (Daimi Hakemlik Mahkemesi), RG, UN (Birleşmiş Milletler), UNCTAD (Birleşmiş Milletler Ticaret ve Kalkınma Konferansı), UNESCO (Eğitim-Bilim ve Kültür Örgütü), UNIDO (Endüstriyel Kalkınma Örgütü), UNITAR (BM Eğitim Araştırma Enstitüsü), UNU, UPU (Dünya Posta Birliği), WCL (Dünya Emek Konfederasyonu), WFTU (Dünya İşçi Sendikaları Federasyonu), WHO (Dünya Sağlık Örgütü), WIPO (Dünya Fikri Mülkiyet Teşkilatı), WMO (Dünya Meteoroloji Örgütü), WToO (Dünya Turizm Örgütü), WTrO (Dünya Ticaret Örgütü)
Batıda Pasifik Okyanusu, doğuda Karayip Denizi ve kuzey doğuda Meksika Körfezi arasında yer alan Orta Amerika ülkesi Meksika, kuzeyde Amerika Birleşik Devletleri sınırında geniş olup, Guatemala ve Belize ile komşu olduğu güneydoğuya doğru daralarak, bir üçgeni andırır Yucatan Yarımadası ve kuzeybatıdan Pasifik Okyanusuna sokulan Baja (Aşağı) Kaliforniya bu görüntüyü bozar Yengeç dönencesi, ülkeyi hemen hemen eşit iki parçaya ayırır Yüzölçümü bakımından Latin Amerika’nın üçüncü büyük ülkesi olan Meksika, 14° ve 32° 43’ Kuzey enlemleri ile 86° 47’ ve 117° 07’ Batı boylamları arasında yer alır

Târihi

Meksika, Kuzey Amerika’da târihi çok öncelere dayanan tek ülkedir MÖ birinci yüzyıla doğru körfez bölgesi, Oaxaca, merkezî yayla, çok gelişmiş bir kültür ve sanata şâhit oldular Bu durum eski Maya İmparatorluğunun doğuşuna tesir etti Bu imparatorluk, 4 yüzyılda târih sahnesine çıkarak yedinci asırdan sekizinci asır sonuna kadar, Yucatan’dan Guatemala’ya kadar genişledi Aynı dönemde birinci ve dokuzuncu yüzyıl arasında ekonomik ve sosyal yönden Mayalar derecesinde teşkilâtlanmış çeşitli medeniyetler, Oaxaca da, merkezî yaylada ve körfez kıyısında geliştiler Bunlara klasik medeniyetler adı verilir




Sonra, 9 yüzyıldan 12 yüzyıla kadar gelişen Tula Toltekleri ortaya çıktı Fakat bunların medeniyeti yeni kabîlelerin tesiri altında değişikliğe uğradı 987 yılında Maya-Toltek karışımı yeni bir medeniyetin doğmasına sebep olan, yeni Maya İmparatorluğu kuruldu Aynı dönemlerde kuzey kabîleleri yayla üzerine yerleşerek şehir hayatına geçtiler Aztlan’dan gelen Mexica kabîleleri 1325’te Tenochtitlon (Mexico) şehrini kurarak, 50 yıl sonra ilk hükümdarlarını seçtiler Aztekler, kabîleler arası rekâbetten faydalanarak 1430’dan 1521’e kadar genişleyen büyük bir imparatorluk kurdular Sâdece Michoacan Taraskları önünde başarısızlığa uğrayan Aztekler; Totonaktası, Zopatekleri ve Mikstekleri hâkimiyeti altına aldılar




İspanyollar ülkeyi ele geçirmek için, Azteklere karşı duyulan kinden faydalandılar 1519’da İspanyollar, Cortès komutasında çıkarma yaptılar ve Veracruz şehrini kurdular Meksika, 1535’te İspanyanın genel vâliliği hâline geldi İspanyol istilâsı, kuzeye ve güneye doğru uzanarak 17 asır sonuna kadar, devâm etti Ekseriyâ acımasız olan Hıristiyanlaştırma geleneksel dinlerle mücâdele etti ve yerli medeniyet yok edildi 1571’de Mexico’da engizisyon kuruldu 1519’larda kesin olarak bilinmemekle beraber, 25 milyon olduğu tahmin edilen yerli nüfus, 1650’ye doğru 1500000’e düştü

Ekonomik reformlara rağmen İspanyol idâresi, yerliler ve melezler kadar beyazlar için de dayanılmaz bir hâle geldi 1810’da İspanyolları ülkelerinden kovmak için harekete geçtiler 11 yıl süren bir bağımsızlık savaşı sonunda, 1821’de Kral Nâibine Cordoba Antlaşması imzâlatıldı 1824’te bağımsızlık îlân edildi Bağımsızlığı, iç ve dış savaşların sebep olduğu yarım yüzyıllık karışıklıklar dönemi tâkip etti Santa Anna’nın diktatörlüğü esnâsında yapılan ABD ile savaş sonucunda, 1848 Guadalupe Antlaşması ile New Mexico, Teksas, Kaliforniya kaybedildi 1855’te liberaller başarı kazandı Bir iç savaş sonunda Juarez muhâfazakârları kazandı, fakat bunlar dış borçları tehir etmek zorunda kaldı Bunun üzerine Fransa, İngiltere ve İspanya askerî müdâhalede bulundu Juarez’in tekliflerini, Lâtin Amerika’da Fransa yararına Katolik bir imparatorluk kurmak isteyen Üçüncü Napolyon reddetti ve Meksika’yı istilâ etti Juarez’in başkanlığından sonraki Porfino Diaz’ın uzun diktatörlüğü sırasında (1876-1911) ekonomi, sosyal adâletsizlik ve yerli köylülerin sömürülmesi pahasına gelişti

Diaz’ı düşüren liberal Madero, ihtilâlci halk akımlarını bastıramadı ve 1913’te katledildi Carranza karışıklıklar ortasında 1917 anayasasını kabûl ettirdi ve halka yönelik bir siyâset tâkip etti Obrago’nun başkanlığında (1920-1924) tarım reformunun uygulanması başladı Bunun bir katolik tarafından katledilmesi ve şiddetli Katolik direnişi sonucunda, kiliseye karşı son derece katı ve bâzan öldürücü bir siyâset başladı Lazoro Cardenasi, Başkanlığı (1934-1940) sırasında dînî mücâdeleleri yatıştırarak modernleşme politikası tâkip etti İkinci Dünyâ Savaşından sonra sanâyileşmeye büyük önem verildi




Fizikî Yapı

Topraklarının yarısından fazlası deniz seviyesinden 900 m yüksek olan Meksika, çok dağlık bir ülkedir Dağların çoğu, Amerika’daki dağların birer uzantısıdır Meksikanın en hâkim coğrafî manzarasını kuzey sınırından Tehvantepec, Berzahına (ince uzun kara parçasına) kadar uzanan yüksek arâzi teşkil eder Berzahın ötesinde Orta Amerika’ya doğru devâm eden Chiapas dağlık arâzileri bulunur Genellikle dağlık olan Aşağı Kaliforniya, üçüncü bir bölge meydana getirir




Üç alçak arâzi Meksika yeryüzü şekillerinin büyük bileşenlerini tamamlar En büyük doğuya ve kuzeye doğru genişleyen 200 km genişliğindeki Yucatan Yarımadasıdır İkinci büyük ova Texas kıyı ovalarının bir devâmı olan körfez kıyı ovasıdır Bu ova kuzeyde geniş olup, Veracruz yakınında güneye doğru daralır, sonra Mexico Körfezinin güney tarafında tekrar genişleyip Yucatan Yarımadasının kireçtaşı platformuna ulaşınca birdenbire son bulur Büyük alçak arâzilerin en küçüğü ve en fazla dalgalısı Pasifik kıyı ovasıdır Bu da kuzeyde geniş olup, güneye doğru daralır

Tehvantepec Berzahının doğu bölgesinden îtibâren ova bir kere daha devamlı hâle gelir ve genişler Meksika coğrafyası, yüksek arâzileri, çok sayıda havza ve dağları ihtivâ eder Bunların en büyüğü, kuzey sınırından Mexico City enlemine kadar uzanan merkezî yayladır Bu yayla doğudan ve batıdan Sierra Madre Oriental, güneyden Sierra Volconica Transversal Dağları ile kuşatılmıştır Yayla üzerindeki dağ silsileleri, zemini, kuzeyde yükseklikleri 900 ilâ 1200 m arasında değişen, güneyde ise 2150 ilâ 2450 m’ye ulaşan çeşitli havzalara böler



Güney Meksika’daki dağlık arâzilerin batı kısmını, dar vâdileri ve pek az yüksek arâzi havzaları ile bir dağ sistemi meydana getiren Sierra Madre Del Sur teşkil eder Doğu kısmında, 1850 ilâ 2500 m yüksekliğe erişen, güneyden Chiapas Vâdisi kuzeyden körfez kıyı ovası ile çevrili bir yayla yer alır Bu yaylanın batı kısmında, verimli Oaxaca yüksek arâzileri bulunur Chiapas Vâdisinin güneyinde Sierra Madre de Chiapas mevcut olup, Guatemala sınırı boyunca 4000 m’ye ulaşan volkanlardan meydana gelir
Üçüncü yüksek arâzi olan Baja Kaliforniya, 1300 km uzunluk ve 50 ilâ 240 km genişlikle yarımadayı kaplayan bir dağdır Yükseklikleri kuzeyde 3000 m’yi ve daha güneyde ise 2000 m’yi aşar Yarımadanın kuzeydoğusunda Colorado Deltası büyük bir alçak arâzi meydana getirir Üçüncü yüksek arâzi olan Baja Kaliforniya, 1300 km uzunluk ve 50 ilâ 240 km genişlikle yarımadayı kaplayan bir dağdır Yükseklikleri kuzeyde 3000 m’yi ve daha güneyde ise 2000 m’yi aşar Yarımadanın kuzeydoğusunda Colorado Deltası büyük bir alçak arâzi meydana getirir

Meksika yalnız dağlık değil aynı zamanda volkaniktir Geçmişteki volkanik faâliyetlerin varlığı ülkenin hemen hemen bütün kısımlarında görülür En büyük volkanik unsur Meksikayı batıdan doğuya doğru ortadan bölen Sierra Volcanica Transversal’dir Bu bölgedeki manzara binlerce eski kül konileriyle ve yüksek volkanik tepelerle karakterize edilir Bunların pek azı devamlı kar tutacak kadar yüksektir Hâlâ faal volkanik tepelere rastlanır 1943’teki büyük bir patlama sonucunda Michoracan eyâletinde deniz seviyesinden 2808 m yüksekliğinde Parieutin Tepesi ortaya çıkmıştır

Zelzeleler bilhassa Pasifik kıyısında ve Kaliforniya körfezinde olmak üzere Meksika’da yaygındır Sierra Volcanica Transversal üzerinde de sık sık vukû bulan zelzeleler, çok yoğun nüfuslu bu bölgede büyük zararlara sebep olur

Kuzey Meksika’da pek az nehir bütün sene boyunca akar Bunların çoğu, ovaların ve yaylaların üzerinde yükselen nemli dağlardan doğar Colorado Nehri, Kaliforniya Körfezi başlangıcında büyük bir delta meydana getirir fakat suyun çoğu, bitki sulamasında kullanıldığından denize ulaşmaz Kuzeybatı Meksika’daki diğer büyük nehirler Yaqui ve Fijerte’dir Orta ve güney Meksikadan Pasifik Okyanusuna dökülen nehirler daha nemli bölgelerden geçer ve suları daha gürdür En önemlileri Santiago ve Balsas’tır
En önemli nehir, büyük bölümü Meksika’yı ABD’den ayıran ve Meksika Körfezine dökülen Rio Grande’dir (veya Rio Bravo) Daha güneyde Panisco, Tecolutla, Papalcapan, Grijavala ve Uslumaeinta’dır Merkezi yaylada, denize çıkışı olmayan birçok nehirler, kapalı havzalar meydana getirir

Orta Meksika birçok büyük ve çekici gölleri ihtivâ eder En büyüğü Guadalajora yakınındaki 1080 km2lik Chapola Gölüdür
Meksika kıyılarının uzunluğu 9995 km olup, bunun üçte ikisinden fazlası Pasifik Okyanusu ve bunun birer parçası olan Kaliforniya ve Tehuantepec Körfezindedir Kalan kıyılarsa Meksika Körfezi ve Karayib Denizindedir

İklim

Meksika tropikal bölgede yer alır, iklimi (alçak kesimlerde, Yucatan Yarımadası) sıcak ve nemli olup, yüksekliğe bağlı olarak değişiklikler arzeder
750 ilâ 900 m’den daha alçak tropikal arâziler sıcak bölgeyi meydana getirmekte olup, bu yerlerde yıllık sıcaklık ortalaması 24°C’nin üstündedir Ilıman bölge yıllık sıcaklık ortalaması 18° ilâ 24°C arasında değişen ve yüksekliği 1850 m’ye ulaşan yerlerdir Meksika yüksek arâzilerinin çoğu bu sıcaklık bölgesindedir Daha soğuk bölgede yıllık sıcaklık ortalaması, 13° ilâ 18°C arasındadır 3000 ilâ 3300 m arasında 10°C, 4200 ilâ 4500 m’nin üstünde ise 0°C’nin altındadır

Güneydoğuda yazın meydana gelen oldukça nemli Atlantik-Karayib sıcak hava akımının sonucu olarak mevsimlik yağış 1016 mm’yi aşar Yağış, kuzey ve kuzeybatıya doğru azalarak, kuzeybatı ucunda yağış miktarı 130 mm’ye düşer
Kışın Kuzey Meksika’da atmosfer basıncı yüksek ve nisbî nemlilik azdır Ara sıra ekim ve ocak ayları arasında Merkezî Kanada’dan Meksika içine ve Meksika Körfezi üzerine doğru soğuk hava dalgası eser Soğuk hava fırtınalı bir cephenin arkasına Tehuantepec Berzahından geçer Bu kuzey fırtınaları zamanında kıyı ovalarında don görülür
Yazın kuzey ve kuzeybatı sıcak ve kuraktır Bilhassa Kaliforniya Körfezinin başlangıcına yakın olan arâziler oldukça sıcaktır Her yıl en az 15 günde bir 43°C veya daha üstüne ulaşır Burası Meksika’nın en sıcak bölgesidir

Tabiî Kaynakları

Meksika’nın güney ve güneybatısında bitki örtüsü, tropikal ormanlar, gür çalılıklar ve otlaklardan meydana gelir Kuzeyde ve kuzey batıda ise bitki örtüsünü bozkır veya gür çalılıklar teşkil eder 4000 m’nin üstünde Tundraya rastlanır Meksika tropikal ormanlarının çoğu Meksika Körfezi kıyı ovasında, Yucatan Yarımadasının güney kısmında ve bunlara komşu olan yüksek arâzilerin aşağı yamaçlarında yer alır Bu ormanların ekonomik değere hâiz ağaçları arasında en çok bilinenleri, sedir, bakkam ağacı, kopal (vernik îmâlâtında kullanılan bir reçine), koyu kırmızı ve güzel kokulu odunları olan ağaçlardır

Meksika’da, hem Kuzey Amerika’ya hem de Güney Amerika’ya mahsus hayvanlara rastlamak mümkündür Kurt, kır kurdu (ABD’de bulunan bir çeşit çakal), yaban sığırı, ayı, kunduz gibi Kuzey Amerika hayvanları çok raslananlardır Her iki taraftaki alçak arâzilerde ve güneye doğru Jaguar (Amerika’ya has kaplan cinsinden yırtıcı bir hayvan), puma, maymun bulunur Bunlardan başka vaşak, porsuk, su samuru, tapir, kokarca (Kuzey Amerika’da bulunan sansargillerden bir hayvan), geyik, fok bulunur
Meksika zengin yeraltı kaynaklarına sâhiptir Önemli mâdenleri demir, gümüş, altın, petrol ve kömürdür

Nüfus ve Sosyal Hayat




Günümüz Meksika halkı, eski ve yeni dünyâ insanlarının birbiriyle karışmasından meydana gelmiştir Nüfûsun % 15’ini beyazlar, % 25’ini yerliler, geri kalanını ise melezler teşkil eder Yerlilerin çoğu şu bölgelerde yaşar: Mahuatlar Orta Meksika’da; Zapotekler, Mikstekler, Mazetekler ve diğerleri Oaxaca ve Veracruz dağlarında; Tzetzal ve Tzotziller Orta Chiapas’ın yüksek arâzilerinde bulunur Yerlilerin yüksek arâzilerde toplanmasına büyük istisnâ olarak Mayalar, Yucatan Yarımadasında yerleşmişlerdir Merkezî yayla büyük grupların pekçoğunu ihtivâ eder En büyük iki şehir olan Mexico City ve Guadalajora burada bulunur

Meksika’da ölüm oranı binde sekiz, doğum oranı ise binde kırk ikidir Bu da dünyânın en büyük nüfus artış oranlarından biri olan % 3,4’e tekâbül eder Yüksek nüfus artış oranının bir sonucu olarak çok genç bir nüfus ortaya çıkmıştır Nüfûsun % 46’sı 15 yaşının altındadır Bu oran devam ederse nüfus her 22 yılda iki kat artacaktır
Köylü nüfûsundaki doğum oranı daha yüksek olmasına rağmen, şehir hayâtına geçiş muntazaman artmaktadır Günümüzde şehirde yaşayanlar, halkın % 59’unu meydana getirir

Her ne kadar Meksikalılar yıllardır ABD’ye kaçak giriş yapmakta iseler de, bu olay günümüzde yüksek miktardaki kaçak işçi sayısı sebebiyle, büyük bir devlet meselesi hâline gelmektedir Çoğu uzmanlar bugün, ABD’de 6 ilâ 8 milyon kaçak işçi olduğunu söylemektedir Bunun üçte ikisi Meksikalıdır Tevkif edilen kaçak Meksikalı sayısı 1965’lerde 50 bin iken, 1975’li yıllarda 700 bine ulaşmıştır

Meksika bir tezatlar ülkesi olarak bilinir Halkın % 95’inin Katolik olduğu bu ülkede, her ne kadar şiddetli olarak uygulanmasa da; anayasa, kiliseye karşı ağır şartlar ihtivâ eder Hiçbir kilise toprak sâhibi olamaz, hattâ bütün kilise binâları devlete âittir
Meksika’da resmî öğretim programı iki yıllık okul öncesi veya ana okulu denilen öğretimle başlar Bunu 6 yaşından îtibâren 6 yıllık bir öğretim tâkip eder İlk öğretime kayıtlı öğrenciler, toplam kayıtlı öğrencilerin % 75’ini, yüksek öğretimdekiler bunun % 3’ünü meydana getirir
Ülkenin resmî dili İspanyolcadır Bundan başka yerliler arasında Nahuatl, Aztek, Maya, Zapotek, Totonok, Chinantek, Mazatek, Chorotega, Farask dilleri konuşulur

Siyâsî Hayat

1910’da diktatör Porfino Diaz’ın düşmesi ile Meksika’nın siyâsî, ekonomik ve sosyal hayâtında değişiklikler olmuştur Bir halk ayaklanması ve yaygın kargaşa ortasında 1917 Anayasası hazırlanmıştır Anayasa milliyetçilik prensiplerini, sosyal adâleti, siyâsî liberalizmi din ve ırk hürriyetlerini ortaya koymuştur Anayasa’ya göre; devlet başkanı ikinci kez seçilemez, kiliseyle devlet birbirinden ayrılmıştır, eğitim mecbûridir Kuvvetler ayrılığı prensibi geçerlidir




Yâni yasama, yürütme ve yargı organları birbirinden bağımsızdır Fakat uygulamada siyâsi güç, büyük yetkilere sâhip başkanın elinde toplanmıştır Altı yıllık bir süreden sonra tekrar seçilememesine rağmen, meclise hükmeder ve kendisinden sonra geleni fiilen seçer Siyâsî faaliyetler halka yakın gözükmekle birlikte, halk gerçekte Meksika siyâsî hayâtına pek az iştirak eder Toplumu; büyük iş sâhipleriyle orta sınıf şehirli işçiler ve köylüleri temsil eden teşkilatlanmış çıkar grupları temsil eder Bunların bir sonucu olarak Meksika’nın rejimi bâzıları tarafından, bürokratik-otoriter ve halkçı-birleştirici olarak kabûl edilir

Meksika siyâsî hayâtının çarpıcı bir unsuru Kurucu İhtilalci Partidir (Partido Revulicianasio Institocional veya PRI) PRI hemen hemen bütün seçimleri kazanır ve düzenli olarak başkanlık ve kongre seçimlerinde oyların % 90’ından fazlasını alır
Kongre, Millet Meclisi ve Senato’dan müteşekkildir Her milletvekili, özel temsil hakkı tanınmış azınlık partileri tarafından seçilenler hâriç, bir seçim bölgesinden oy sâhipleri tarafından seçilir

Her eyâletteki oy sâhipleri kendilerini temsil etmek üzere iki senatör seçer Başkandan farklı olarak Parlamenterler peş peşe seçilmeyip, aralıklarla defâlarca seçilebilir Toplam oyun % 2,5’ini kazanan herhangi bir parti Millet Meclisinde beş sandalye elde eder, sonraki her % 0,5’lik artı oy için bir sandalye kazanır
Eyâletler, kuruluş ve uygulama bakımından zayıftır Bunların görevi federal hükümetin programlarını yürütmekle sınırlıdır
1917 Anayasası belediyelerin hür ve bağımsız olduğu prensibini ortaya koymuştur Fakat bunlar uygulamada büyük ölçüde federal hükümete bağlıdır

Ekonomi

Meksika’nın nüfus artışı, ülke ekonomisine büyük ölçüde tesir eder, her yıl yaklaşık 800000 kişilik net iş gücü artışı vardır Bunlara iş temin edilmesi gerektiğinden büyük bir mesele ortaya çıkar
Meksika’da gelir dağılımında büyük eşitsizlik vardır Sanâyi işçileri, tarım işçilerine nazaran beş misli fazla gelire sâhiptir Bu büyük fark, mâmul tüketim maddelerinin iç piyasada yaygın olarak satılmasını geciktirmektedir





Meksika sanâyisi büyük ölçüde ülkenin yeraltı zenginliklerini işlemeye dayanır Çelik, sanâyi sektöründe önemli bir rol oynar Yıllık çelik üretimi beş milyon tonun üstündedir Çelik, uzun zamandan beri öncelikle Kuzey Meksika’da (Monclova ve Montorkrey) üretilmektedir Veracruz’da, Ciuda Lazaro Carden’da yeni çelik fabrikaları açılmıştır Kömür üretimi yetersiz olup, 11000000 ton civârındadır Yeni bulunan petrol yatakları (Poza Rica, Panuco, Veracruz’un kuzeyi) ile petrol üretimi yılda 910137000 varile çıkmıştır Tabiî gaz ve petrol iç ihtiyaçlara cevap verir ve çoğu sanâyi tesislerinin temelini teşkil eder (Tampico, Poza Rica, Mexico City’de petrol rafinerileri)

Meksika, gümüş üretiminde (2400 ton) Kanada’dan sonra dünyâda ikincidir Flor, baryum oksit ve tuz, ABD’ye ihraç edilir Sodyum güçlü bir selüloz sanâyiine imkân verir Bu sanâyi bilhassa Mexico City’de Veracruz’da, Colima’da ve Chihvahua’da gelişmiştir Ülkede kimyevî gübre sanâyii de gelişmiştir Çimento, kauçuk otomobil sanâyileri de önemlidir

1910 ihtilâlinden önce köylü âilelerin % 95’inin toprağı olmadığı tahmin edilmektedir Bu ihtilâlin getirdiği tarım reformuyla köylüye toprak dağıtılmıştır 1910’dan beri önceden toprağı olmayan üç milyon tarım işçisi 90 milyon hektarlık toprak sâhibi olmuştur Tarım sektöründeki üretim artışı, nüfus artışını karşılayacak seviyede değildir İç piyasadaki talep, dayanıklı mallar, tahıl (buğday ve mısır) süt tozu, yağ tohumları ithal edilerek karşılanmaktadır Pamuk, şeker, sebze, meyve, tâze süt, iç tüketime ayrılmıştır

Mısır, Meksika’nın her tarafında yetiştirilir Ülke topraklarının ekime elverişli olan kısmının yaklaşık yarısı bu bitkiye ayrılmıştır Fasulye, en çok ekilen ikinci bitkidir Diğer bitkiler sınırlı miktardaki topraklarda yetiştirilir 800000 hektardan fazla bir arâzide, bilhassa kuzeybatının sulanan vâdilerinde ve Merkezi Bajio bölgesinde buğday ekilir Süpürge darısı (sorghum) üretimi artırılmaktadır Kış sebzeleri bilhassa kuzeybatıdaki Sinalova eyâletinde yetiştirilir Tropikal bitkiler kıyı bölgelerinde ve güneyde yetişir

Meksika’da ithâlât ve ihrâcat dengesizdir Ticâret açığı, çok fazladır En çok mâmül maddeler ithal edilir Tarım ürünleri (bilhassa sığır, kahve kış sebzeleri) ihraç mallarının % 25’ini teşkil eder Meksika’nın en büyük müşterisi ABD olup, ihraç mallarının % 63’ü bu ülkeye gider İthâlatın büyük çoğunluğu da bu ülkeden yapılır Turizm ülkeye her yıl bir milyar dolarlık gelir sağlamaktadır Ayrıca artan iş gücüne, iş sahaları temin edilmektedir

Ulaşım: Meksika 26000 km’lik demiryolu ağına sâhiptir Karayollarının uzunluğu 235431 km’ye ulaşır Karayollarının % 45’i asfalt kaplanmıştır Meksika Körfezi kıyısındaki Veracruz ve Pasifik kıyısındaki Acapulco, Meksika’nın eski deniz limanlarıdır Diğer büyük limanlar, körfez kıyısındaki Tampico ve Pasifik kıyısındaki Mazotlan, Manzanillo ve Cindada Lazero Cardenas’tır
Ülkede hava ulaşımı çok yaygındır Birçok şehirlerinde havaalanı olup, sayısı 78’i bulmaktadır

Genel İstatistiki Bilgiler

Konum: Orta Amerika'da, Karayip Denizi ve Meksika körfezi kıyısında, Belize ve ABD arasında, Kuzey Pasifik Okyanusu kıyısında, Guatemala ve ABD arasında yer alır
Coğrafi Konumu: 23 00 Kuzey derecesi, 102 00 Batı boylamı

Bulunduğu Kıta: Kuzey Amerika

Yüzölçümü: 1,972,550 km²

Sınırları: toplam: 4,538 km

Sınır Komşuları: Belize 250 km, Guatemala 962 km, ABD 3,326 km

Denize Kıyısı (Sahil şeridi): 9,330 km

İklimi: Tropikalden çöl iklimine kadar değişiklik gösterir

Arazi Yapısı: Yüksek, kayalıklı dağlar, alçak kıyı ovaları, yüksek platolar, çöller

Deniz Seviyesinden Yüksekliği: en alçak noktası: Laguna Salada -10 m

en yüksek noktası: Volcan Pico de Orizaba 5,700 m

Doğal Kaynakları: Petrol, gümüş, altın, kurşun, çinko, doğal gaz, kereste

Arazi Kullanımı: tarıma uygun topraklar: %12

Devamlı Ekilen Alanlar: %1

Otlakları: %39

Ormanlık Arazisi: %26

Diğer Arazileri: %22 (1993 verileri)

Sulanan Arazisi: 61,000 km² (1993 verileri)

Ülkede Görülme Olasılığı Olan Doğal Afetler: Volkanlar, depremler, kasırgalar

Nüfus: 101,879,171 (Temmuz 2001 verileri)

Nüfus Artış Oranı: %15 (2001 verileri)

Mülteci oranı: -277 mülteci/1,000 nüfus (2001 tahmini)

Bebek Ölüm Oranı: 2536 ölüm/1,000 doğan bebek (2001 tahmini)

Ortalama Hayat Süresi: Toplam Nüfusun: 7176 yıl

Erkeklerde: 6873 yıl

Kadınlarda: 7493 yıl (2001 verileri)

Ortalama Çocuk Sayısı: 262 çocuk/1 kadın (2001 tahmini)

HIV/AIDS - hastalıklarına yakalanan yetişkin sayısı: %029 (1999 verileri)

HIV/AIDS - hastalığı olan insan sayısı: 150,000 (1999 verileri)

HIV/AIDS - hastalıklarından ölenlerin sayısı: 4,700 (1999 verileri)

Ulus: Meksikalı

Nüfusun Etnik Dağılımı: Melezler %60, Kızılderililer %30, beyazlar %9, diğer %1

Din: Roma Katolikleri %89, Protestan %6, diğer %5

Diller: İspanyolca, çeşitli Maya, Nahuatl ve diğer yerel diller

Okur Yazar Oranı: 15 yaş ve üzeri için veriler

Toplam Nüfusta: %896

erkekler: %918

kadınlar: %874 (1995 verileri)

GSYİH: Satınalma Gücü paritesi - 915 milyar $ (2000 verileri)

GSYİH - reel büyüme: %71 (2000 verileri)

GSYİH - sektörel bileşim: tarım: %5

endüstri: %27

hizmet: %68 (2000)

Enflasyon oranı (tüketici fiyatlarında): %9 (2000 verileri)

İş Gücü: 398 milyon (2000)

Sektörlere Göre İşgücü Dağılımı: tarım %20, endüstri %24, hizmet %56 (1998)

İşsizlik oranı: %22 (2000)

Endüstri: Yiyecek, içecek, tütün, kimyasal ürünler, demir ve çelik, petrol, madencilik, tekstil, giysi, motorlu araçlar, tüketim malları, turizm

Endüstrinin büyüme oranı: %75 (2000 verileri)

Elektrik Üretimi: 182492 milyar kWh (1999)

Elektrik Tüketimi: 170754 milyar kWh (1999)

Elektrik İhracatı: 11 milyon kWh (1999)

Elektrik İthalatı: 1047 milyar kWh (1999)

Tarım Ürünleri: Mısır, buğday, soya fasulyesi, pirinç, baklagiller, pamuk, kahve, meyve, domates, sığır eti, kümes hayvanları, süt ürünleri, ağaç ürünleri

İhracat: 168 milyar $ ( 2000)

İhracat Ürünleri: Sanayi malları, petrol ürünleri, gümüş, meyve, sebze, kahve, pamuk
İhracat Ortakları: ABD %886, Kanada %2, İspanya %09, Almanya %09, Japonya %06, İngiltere %06, Hollanda Antilleri %05, İsviçre %03 Venezuela %03, Şili %03 (2000 verileri)

İthalat: 176 milyar $ (2000)

İthalat Ürünleri: Metal kesme makineleri, çelik ürünleri, tarım makineleri, elektrik cihazları, motorlu araçlar için yedek parçalar, uçak ve uçak parçaları

İthalat Ortakları: ABD %736, Japonya %37, Almanya %33, Kanada %23, Güney Kore %2, Çin %16, Tayvan %12, İtalya %1, Brezilya %1 (2000 verileri)

Dış Borç Tutarı: 162 milyar $ (2000)

Para Birimi: Meksika Pesosu (MXN)

Para Birimi Kodu: MXN

Mali Yılı: Takvim yılı Oyu

Meksika, Kuzey Amerika’da tarihi çok öncelere dayanan tek ülkedir MÖ birinci yüzyıla doğru körfez bölgesi, Oaxaca, merkezi yayla, çok gelişmiş bir kültür ve sanata şahit oldular Bu durum eski Maya İmparatorluğunun doğuşuna tesir etti Bu imparatorluk, 4 yüzyılda tarih sahnesine çıkarak yedinci asırdan sekizinci asır sonuna kadar, Yucatan’dan Guatemala’ya kadar genişledi

Aynı dönemde birinci ve dokuzuncu yüzyıl arasında ekonomik ve sosyal yönden Mayalar derecesinde teşkilatlanmış çeşitli medeniyetler, Oaxaca da, merkezi yaylada ve körfez kıyısında geliştiler Bunlara klasik medeniyetler adı verilir

Sonra, 9 yüzyıldan 12 yüzyıla kadar gelişen Tula Toltekleri ortaya çıktı Fakat bunların medeniyeti yeni kabilelerin tesiri altında değişikliğe uğradı 987 yılında Maya-Toltek karışımı yeni bir medeniyetin doğmasına sebep olan, yeni Maya İmparatorluğu kuruldu Aynı dönemlerde kuzey kabileleri yayla üzerine yerleşerek şehir hayatına geçtiler

Aztlan’dan gelen Mexica kabileleri 1325’te Tenochtitlon (Mexico) şehrini kurarak, 50 yıl sonra ilk hükümdarlarını seçtiler Aztekler, kabileler arası rekabetten faydalanarak 1430’dan 1521’e kadar genişleyen büyük bir imparatorluk kurdular Sadece Michoacan Taraskları önünde başarısızlığa uğrayan Aztekler; Totonaktası, Zopatekleri ve Mikstekleri hakimiyeti altına aldılar

İspanyollar ülkeyi ele geçirmek için, Azteklere karşı duyulan kinden faydalandılar 1519’da İspanyollar, Cortès komutasında çıkarma yaptılar ve Veracruz şehrini kurdular Meksika, 1535’te İspanyanın genel valiliği haline geldi İspanyol istilası, kuzeye ve güneye doğru uzanarak 17 asır sonuna kadar, devam etti Ekseriya acımasız olan Hıristiyanlaştırma geleneksel dinlerle mücadele etti ve yerli medeniyet yok edildi

1571’de Mexico’da engizisyon kuruldu 1519’larda kesin olarak bilinmemekle beraber, 25 milyon olduğu tahmin edilen yerli nüfus, 1650’ye doğru 1500000’e düştü Ekonomik reformlara rağmen İspanyol idaresi, yerliler ve melezler kadar beyazlar için de dayanılmaz bir hale geldi 1810’da İspanyolları ülkelerinden kovmak için harekete geçtiler 11 yıl süren bir bağımsızlık savaşı sonunda, 1821’de Kral Naibine Cordoba Antlaşması imzalatıldı 1824’te bağımsızlık ilan edildi

Bağımsızlığı, iç ve dış savaşların sebep olduğu yarım yüzyıllık karışıklıklar dönemi takip etti Santa Anna’nın diktatörlüğü esnasında yapılan ABD ile savaş sonucunda, 1848 Guadalupe Antlaşması ile New Mexico, Teksas, Kaliforniya kaybedildi 1855’te liberaller başarı kazandı Bir iç savaş sonunda Juarez muhafazakarları kazandı, fakat bunlar dış borçları tehir etmek zorunda kaldı Bunun üzerine Fransa, İngiltere ve İspanya askeri müdahalede bulundu Juarez’in tekliflerini, Latin Amerika’da Fransa yararına Katolik bir imparatorluk kurmak isteyen Üçüncü Napolyon reddetti ve Meksika’yı istila etti

Juarez’in başkanlığından sonraki Porfino Diaz’ın uzun diktatörlüğü sırasında (1876-1911) ekonomi, sosyal adaletsizlik ve yerli köylülerin sömürülmesi pahasına gelişti Diaz’ı düşüren liberal Madero, ihtilalci halk akımlarını bastıramadı ve 1913’te katledildi Carranza karışıklıklar ortasında 1917 anayasasını kabul ettirdi ve halka yönelik bir siyaset takip etti

Obrago’nun başkanlığında (1920-1924) tarım reformunun uygulanması başladı Bunun bir katolik tarafından katledilmesi ve şiddetli Katolik direnişi sonucunda, kiliseye karşı son derece katı ve bazan öldürücü bir siyaset başladı Lazoro Cardenasi, Başkanlığı (1934-1940) sırasında dini mücadeleleri yatıştırarak modernleşme politikası takip etti İkinci Dünya Savaşından sonra sanayileşmeye büyük önem verildi

İspanyol Fethi

1519 yılında, Meksika'nın yerli uygarlıkları İspanya tarafından işgal edildi, iki sene sonra 1521'de Aztec başkenti olan Tenochtitlan fethedildi Francisco Hernández de Córdoba, 1517 senesinde Güney Meksika kıyılarını araştırdı; onu 1518'de Juan de Grijalva izledi Erken dönem Conquistador'larının en önemlisi, 1519 yılında yerli bir kıyı yerleşimi olan "Puerto de la Villa Rica de la Vera Cruz"dan ülkeye giren Hernán Cortés'di Burası günümüzün Veracruz şehridir

Yaygın kanının aksine, İspanya, Cortes'in 1521 yılında Tenochtitlan şehrini ele geçirmesiyle Meksika'yı fethetmiş olmadı Tenochtitlan kuşatmasında sonra işgalin tamamlanması için diğer bir iki yüz senenin geçmesi gerekti Bu süre zarfında yerli halk tarafından İspanya'ya karşı isyanlar, saldırılar ve savaşlar sürmeye devam etti

Nüfus yapısı

Yüzbeş milyona varan nüfusuyla Latin Amerika ülkelerinin en kalabalık olanlarındandır Nüfusun %60'ı melez, %10'u beyaz, geri kalanlar ise yerli halktır Resmi dil İspanyolca'dır ve Meksika dünya üzerinde anadili olarak İspanyolca konuşan insan sayısının en yüksek olduğu ülkedir

İklim ve doğal kaynaklar

Ülkenin bitki örtüsü iklimi kadar çeşitlidir Çöllerden tropikal yağmur ormanlarına kadar değişen bir bitki örtüsü vardır Doğal kaynaklar arasında petrol, doğalgaz, gümüş ve altının önemli bir yeri vardır

Diğer bilgiler

ABD ve Kanada'yla beraber NAFTA'yı oluşturan ülke, hızlı nüfus artış oranı, yüksek işsizlik gibi tipik bir gelişmekte olan ülke görünümündedir ABD'de yaklaşık on beş milyon Meksika asıllı insan yaşamaktadır Yılbaşlarını 12 üzüm yiyerek kutlarlarTam saat 12 olduğunda kilise çanı 12 kere çalar her çalışında bir üzüm yenir ve her üzüm yenildiğinde bir dilek tutulurEğer böyle yapılırsa dileklerin yerine geleceğine inanılır

Latin Amerika'nın en kuzeyinde bulunan Meksika Birleşik Devletleri, ABD' nin güneyinde yer alır 3100 km uzunluğundaki Meksika-ABD sınırının büyük bölümünü Rio Bravo del Norte adıyla bilinen Rio Grande Irmağı çizer Kuzeybatıdan güneydoğuya 3220 km kadar uzanan Meksika'nın güneydoğudaki komşuları Guatemala ile Belize'dir Batısında Büyük Okyanus, doğusunda ise Meksika Körfezi ile Karayib Denizi yer alır

Meksika Siyasi Harita

Yüzölçümü: 1958201 km²
Nüfus: 84275000(1989)
Yönetim: İki meclisli federal cumhuriyet
Başkent: Meksiko
Doğal yapı: Ülke kuzeyi açık, doğusu ve batısı güneyde birleşen dağ sıraları ile çevrilmiş yüksek bir yayladır Kıyı boyunca dar ova şeritleri bulunur
Önemli kentler: Meksiko, Guadalajara, Monterrey, Ciudad, Juârez, Puebla, Merida, Leön, Tijuana, Chihuahua
Başlıca ürünler: Petrol, mısır, buğday, kahve, pamuk, şeker, pirinç, tütün, çikle, kereste, gümüş, kurşun, çinko, demir cevheri, kömür
Dışarıya satılan başlıca ürünler: Petrol, pamuk, kahve, karides, kimyasal maddeler, kükürt, makine donanımı, et
Eğitim: Dokuz yıllık temel eğitim parasız ve zorunludur

Meksika Bayrağı

Doğal Yapı

Meksika'nın büyük bölümü denizden yüksekliği 910-2440 metre arasında değişen bir yayladan oluşur Meksika Yaylası, iki yanında yükselen Batı ve Doğu Sierra Madre sıradağlanyla, sıcak kıyı ovalarından ayrılır Ülkenin en yüksek dağı doğu kıyısı yakınlarındaki Citlaltepetl'dir 5700 metre yüksekliğindeki doruğu karla kaplı olan bu dağ, tıpkı Popocatepetl ve Ixtacıhuatl dağları gibi eski bir yanardağdır Dünyanın en genç yanardağlarından biri de Meksika'dadır 1943'te başkent Meksiko'nun 300 km kadar batısındaki bir mısır tarlasının içinden çıkan Paricutı'n yanardağının yüksekliği bir yıl içinde 455 metreyi bulmuş, püskürmesinin sona erdiği 1952'deyse 2808 metre olmuştu Volkanik ülkelerde olduğu gibi Meksika'da da depremler çok sık görülür Özellikle Büyük Okyanus kıyısında çıkan bu depremlerden biri 1985'te büyük bir şiddetle Meksiko'yu sarstı Deprem sonucunda binlerce insan öldü, pek çok insan yaralandı ve evsiz kaldı
Uzun ve dar Baja California (California Yarımadası), güneydoğudaki dağlık Chiapas Yaylası ve denizden yüksekliği fazla olmayan Yucatân Yarımadası, Meksika'nın doğal yapı açısından özgün yöreleridir

Meksika'nın güney yarısı Yengeç dönencesinin güneyindeki tropik bölgede yer alır Ama yüksek yörelerde iklim oldukça serindir Yüksekliğe bağlı olarak başlıca üç farklı iklim görülür Deniz düzeyinden yüksekliği 2130 metreyi aşan Meksiko'dan güneydeki sıcak deniz kıyısına doğru motorlu bir taşıtla giderken bu üç iklim kuşağını bir günde yaşamak olanaklıdır 1800-2100 metre yükseklikte olan "soğuk topraklar"da (tierra fria) geceler serin geçer, ara sıra da don görülür Meşe, çam ve köknar ağaçlarının bulunduğu bu bölgede buğday, mısır ve fasulye tarımı yapılir 900-1800 metre arasında kahve yetiştirilen "ılıman topraklar" (tierra templada) yer alır 900 metrenin altında kalan bölgelerse "sıcak topraklar" (tierra caliente) adıyla bilinir Burası, çiçekli sarmaşıkların tropik ağaçlara dolandığı sık bitki örtüsüyle sıcak ve yağmurlu bir bölgedir Kıyı kesimini de kapsayan bu bölgenin verimli toprakları pamuk, kakao, pirinç, kauçuk, şeker, muz ve ananas gibi tropik ürünler yetiştirmeye uygundur Hazirandan ekime kadar süren Meksika yazı yağmurlu geçer
Büyük iklim farklılıkları nedeniyle Meksika'da bitki yaşamı çeşitlilik gösterir Sıcak topraklarda abanoz, maun ve gülağacı gibi çok değerli ağaçlar vardır En yaygın olan bitkiler, bazıları 100 yılda bir çiçek açtığı için "yüzyıl bitkisi" adıyla tanınan agave türleridir Bunların bazılarından sisal, heneken ve kantala gibi ticari değeri yüksek lifler elde edilir, bazılarından çıkarılan özsu da pulque (Meksika birası), tekila ve mescal gibi alkollü içkilerin yapımında kullanılır Domatesin anayurdu Meksika'dır Mısır ve kakaonun da ilk kez bu ülkede yetiştirildiği sanılmaktadır
Meksika'da yaşayan hayvanlar içinde jaguar, puma, maymun, tapir ve oselo da bulunur Çeşitli kuşlar arasında değişik papağan türleri, tukan ve alaycıkuş sayılabilir Yılan, kertenkele ve kelerler oldukça yaygındır Ama en ilgi çekici hayvan Meksiko yakınındaki soğuk göllerde yaşayan ve bir amfibyum olduğu halde larva özelliklerini koruyarak bütün yaşamını suda geçiren aksolottur Yucatán Yarımadası ile Chiapas Yaylası'nın bazı kesimlerinde kan emici vampir yarasalar çok yaygın olduğundan buralarda at ve sığır yetiştirilmesi çok güçtür

Halk ve Kültür

300 yıl İspanyol egemenliği altında kalmış olan Meksika'da, son yıllarda yerleşenler dışında, İspanyol soyundan gelen Meksikalıların sayısı çok azdır Nüfusun yüzde 55'ini İspanyol-Yerli karışımı mestizolar oluşturur, yüzde 30'a yakını da Yerli'dir Beyazların oranı yüzde 15 dolayındadır Ülkedeki başlıca azınlık grubu Siyahlar'dır Meksika'nın nüfusunda son yıllarda hızlı bir artış gözlenmektedir
1910'da başlayan Meksika Devrimi sonucunda ülkeyi yöneten eski varlıklı ailelerin toprakları kamulaştırıldı Ne var ki, günümüzde de hacienda adı verilen büyük çiftlikler ve ticaret, zengin bir yönetici sınıfın elindedir Kırsal kesimde insanların çoğu yol kenarlarındaki ağaçların altına öbek öbek kurulmuş, damları saz örtülü kulübelerde yaşar Kulübelerin içinde eşya olarak uyumak için yere serilen hasırlardan başka, yemek pişirmek için bir kömür sobası vardır Meksikalıların başlıca yiyecekleri mısır unuyla yapılan gözlemeye benzer bir hamur işi olan tortilla ile acı biberli fasulyedir Meksikalı erkeklerin geleneksel giyimi pamuklu bir pantolon, bol bir gömlek, baştan geçirilerek omuzlan koruyan bir atkı (sarape) ile geniş bir hasır şapkadan (sombrero) oluşur Kadınlar pamuklu bol bir bluzla uzun ve geniş bir etek giyer; omuzlarını, bebeklerini ve yüklerini taşımaya yarayan geleneksel şalları (rebozo) örter Bu giysilerin hepsi de çekici ve renkli geleneksel desenlerle bezelidir
Meksikalılar'ın büyük çoğunluğu Katolik' tir ve İspanyolca konuşur Altı yıllık ilköğretim ve üç yıllık ortaöğretim zorunlu ve parasızdır; ne var ki, erişilmesi güç kırsal bölgelerde eğitimin yürütülmesinde önemli güçlüklerle karşılaşılır Aynı nedenden ötürü buralarda yaşayan Yerliler yalnızca kendi dillerini konu-şur, İspanyolca bilmez Çoğu köyde okul, çocuklar kadar büyüklerin de eğitim için gittikleri bir yerdir Yetişkinler okulda sağlık ve tarımla ilgili bilgiler edinir Meksika'da 35'in üstünde üniversite vardır En yaygın spor futbol olmakla birlikte geleneksel boğa güreşi de çok sayıda izleyici çekmektedir
Meksikalılar sanatçı bir halktır Dünyaca ünlü modern ressamlardan Diego Rivera, José Clemente Orozco ve David Alfaro Siqueiros gibi ressamlar Meksikalı'dır Bu sanatçıların Meksika'nın tarihini, kültürünü ve özellikle Meksika Devrimi'ni işleyen büyük duvar resimleri ülkelerine sanat alanında özgün bir yer açmıştır Edebiyatta Octavio Paz ve Carlos Fuentes, halk müziğinden esinlenen beste-leriyle Carlos Châvez, Meksika'nın sınırlarının ötesinde adlarını duyuran sanatçılardır

Kentler ve Ekonomi

Meksika'nın başkenti ülkenin orta kesimindeki yaylanın güney ucundaki bir vadide yer
alan Meksiko'dur (bak Meksiko) Öbür önemli kentlerin de çoğu bu yaylada ya da yaylanın çevresindedir Ülkenin ikinci büyük kenti olan Guadalajara'da İspanyol sömürge döneminden kalma pek çok yapı vardır Atlas Okyanusu kıyısındaki başlıca limanlar Veracruz ile bir petrol limanı olan Tampico'dur Büyük Okyanus kıyısındaki en önemli liman ise Mazatlân'dır
Meksika'nın yaklaşık sekizde yedisinin çorak ve kayalık olmasına karşın çalışan halkın dörtte birine yakını tarımla uğraşır Ekilebilir toprakların yaklaşık yarısı çok sayıda ailenin paylaştığı ejido adı verilen parsellere ayrılmıştır Büyük çiftliklerde ücretli olarak çalışan topraksız köylülerin sayısı da oldukça yüksektir Başlıca tarım ürünleri mısır, fasulye, kahve, buğday, pamuk, şekerkamışı ve çeşitli sebzelerdir İp ve sicim yapımında kullanılan sisal ve heneken Meksika'ya özgü tarım ürünleridir Yucatân ormanlarındaki sapodilla ağaçlarından çiklet yapımında kullanılan çikle elde edilir

Özellikle kuzeyde, eti için sığır beslenir Meksika dünyanın en önemli bal üreticilerinden biridir Başlıca deniz ürünleri sardalye, hamsi, orkinos ve karidestir
Mineral bakımından çok zengin olan Meksika dünyanın en büyük gümüş üreticisidir ve dünya gümüş üretiminin yaklaşık beşte birini karşılar Ülkede ayrıca kükürt, çinko, altın, bakır, cıva, kadmiyum ve kurşun da çıkarılır Meksika, kendi kullandığı çeliği üretmek için yeterli demir ve kömüre sahiptir Eskiden yabancı şirketlerin işlettiği madenlerin çoğu, bugün Meksika şirketlerinin elindedir Meksika 1970'lerde ve 1980'lerde dünyadaki en büyük dört petrol üreticisinden biri durumuna geldi Ülkenin doğu kıyılarındaki ovalarda çok büyük petrol yatakları bulundu Meksika' da bütün petrol kuyularını devlet işletir

II Dünya Savaşı'ndan bu yana barajlar yaparak ülkenin su gücünden elektrik elde etme konusunda büyük çabalar harcanmıştır Baraj ların arkasında oluşan yapay göllerden alınan su tarım alanlarını sulamada, elde edilen elektrik enerjisi de fabrika ve madenlerde kullanılır Meksika'da kullanılan mallar büyük oranda ülkedeki fabrikalarda üretilir Bu mallar arasında motorlu taşıtlar, kimyasal maddeler, çimento, kâğıt, ev ve giyim eşyaları, ayakkabı, sabun, çanak çömlek sayılabilir Başlıca sanayi bölgeleri Meksiko ve çevresiyle Monterrey'de, ayrıca Meksiko ile Veracruz arasındaki demiryolunun çevresindedir

Engebeli yüzey şekillerinin ulaşımı güçleş-tirdiği Meksika'da gelişme ağır olmuştur Ülkede demiryolları 19 yüzyıl sonlarında İngiliz ve ABD şirketlerince yapıldı Daha sonra geliştirilerek yaygınlaştırıldı Meksika, ABD'ye kara ve demiryollarıyla bağlıdır ABD'den ve başka ülkelerden gelen turistler her yıl Meksika'ya yüksek bir turizm geliri sağlar Önemli kent ve kasabalar birbirine karayollarıyla bağlıdır Ne var ki, bu yolların büyük bir bölümü topraktır Ülkenin ticaret filosundaki gemilerin çoğu petrol tankeridir Hava ulaşımında büyük adımlar atmış olan Meksika'da büyük kent ve kasabalardaki gelişkin havalimanlarının yanı sıra uzak yörelerde de çok sayıda küçük havaalanları vardır Ama, ülkede hâlâ ancak binek hayvanlarıyla ulaşılabilen kuş uçmaz kervan geçmez yüzlerce köy de bulunmaktadır

Tarih

Eski Meksika uygarlıklarının başlangıç tarihi Mısır ve Mezopotamya'dan daha sonradır Bu uygarlıkların hepsinde de Orta Amerika'da gelişmiş olan Maya uygarlığının etkisi sezilir (bak Mayalar) Güney'de Oaxaca kenti dolaylarında ve Mitla'da, Puebla yakınlarında Cholula'da, başkente pek de uzak sayılmayan Teotihuakan'da, Yucatán'da Çiçen İtza'da eski Meksika yapılarının kalıntılarına rastlanır İS 10 ve 12 yüzyıllar arasında yaptıkları piramitlerle ünlü Toltekler, Orta Meksika'ya egemen olmuştu Toltekler'in kurduğu uygarlık Aztekler'in bölgeyi ele geçirmesiyle sona erdi (bak Aztekler) Aztekler'in başkenti yaklaşık 1325'te bugünkü Meksiko'nun bulunduğu yerde kurulmuştu Büyük bir uygarlık kuran Aztekler aynı zamanda savaşçı bir halktı Ama, 1519'da Hernán Cortés yönetiminde gelen, tepeden tırnağa silahlı 500'ün üstünde İspanyol askeriyle başa çıkacak durumda değildiler Cortes ve adamları iki yıl içinde Aztek ülkesini ele geçirdiler ve Meksika 300 yıl boyunca Yeni İspanya adıyla İspanya Krallığı'nın bir parçası oldu İspanyollar Meksika'da Hıristiyanlık'ı yaymaya çalıştılar Ama asıl amaçları gözlerini kamaştıran altın ve gümüş madenlerine sahip olmaktı Yeni yerleşmeler kuran İspanyollar toprağı aralarında paylaştılar ve Meksika Yerlileri'ni köleleştirdiler

Fransız Devrimi'nin sonucu olarak Meksika'ya yeni düşüncelerin gelmesi gecikmedi 1808'de Napolyon İspanya'yı işgal ederek kralı tahttan indirdi İspanyollar'ın Fransa'ya karşı bağımsızlık mücadelesine girişmesinin ardından Amerika'daki İspanyol topraklarında da ayaklanmalar baş gösterdi Meksika halkı devrimden söz etmeye başladı 1810'da "Toprak ve Özgürlük" anlamına gelen Tierra y Libertad belgisiyle ilk kez başkaldıranlar Yerli köylüler oldu Ne var ki, ayaklanma kısa sürede bastırıldı Meksika 1821'de bağımsızlığını kazandı Yönetim Meksika'da doğan İspanyol asıllı Kreoller'in eline geçti 1822'de tutucu çevrelerin desteğiyle başa geçen imparator, halkın tepkisiyle tahttan çekilmek zorunda kaldı Aralık 1823'te cumhuriyet ilan edildi Halka bazı özgürlükler tanındıysa da sömürge yönetiminden kalma ayrıcalıklar da sürdü ve köylülerin durumunda eskiye göre bir iyileşme olmadı

Meksika Savaşı

Meksika bağımsızlığını kazandıktan sonra çeşitli iç ve dış sorunlarla karşı karşıya kaldı ABD'nin Texas eyaleti önceleri Meksika'nın bir parçasıydı Texas halkı 1836'da Meksika' ya başkaldırarak bağımsız bir cumhuriyet kurdu ve ABD'nin bir eyaleti olmak için bu ülkeye başvuruda bulundu 1845'te Texas'in eyaletliğe kabul edilmesi ABD ve Meksika arasında savaşa yol açtı 1846'dan 1848'e kadar süren savaş Meksika'nın yenilgisiyle sonuçlandı Savaşın sonunda imzalanan Guadalupe Hidalgo Antlaşması'na göre Texas'in güneyinden geçen Rio Grande Irmağı ABD ile Meksika arasında sınır oldu Meksika Texas'tan başka California, Nevada ve Utah'ı, ayrıca Arizona, Wyoming, Colorado ve New Mexico eyaletlerinin bazı bölümlerini de ABD'ye bırakmak zorunda kaldı Böylece ABD 1300000 km²'lik toprak kazanarak sınırlarını Büyük Okyanus'a kadar genişletti

1857'de liberal eğilimli Benito Juârez, büyük çiftliklerin bölünmesini ve tüm halkın yasalar karşısında eşit olmasını amaçlayan yeni bir hareket başlattı Büyük toprak sahipleri ve ordu bu reformlara karşı çıkınca 1858'de iç savaş başladı 1861'de Juârez yanlılarının üstün gelmesine ve Juârez'in başkan seçilmesine karşın bir sonraki yıl, Meksika' nın Fransa'ya olan borcundan dolayı Fransız askerleri ülkeyi işgal etti Fransızlar Meksika' da, Avusturya Arşidükü Maximilianen yönetiminde bir imparatorluk kurdu Halkın bu olaya tepki göstermesinden dolayı Fransız askerleri çok geçmeden ülkelerine döndü Desteksiz kalan Maximilian 1867'de Meksikalılar'ca tutuklanarak idam edildi Juârez yeniden başkan seçildiyse de reformlarını tamamlayamadan 1872'de öldü

1876'da General Porfirio Dîaz iktidarı ele geçirdi ve 1911'e kadar acımasız bir diktatör olarak ülkeyi yönetti Bu yıllarda ülkenin gelişmesi yolunda bazı girişimlerde bulunuldu Dış ülkelerden alınan borçlarla fabrikalar kuruldu, madenler işletildi, demiryolları ve karayolları yapıldı Bu süreç içinde ülke zenginleştiyse de halk yoksul, topraksız ve eğitimsiz kaldı

Meksika Devrimi

1910'da Francisco Madero, Pancho Villa ve Emiliano Zapata gibi önderlerin başlattığı Meksika Devrimi'nin üç ana hedefi kilisenin gücünü azaltmak, köylülere toprak sağlamak ve ülkeyi yabancıların değil, ülke halkının yararına kalkındırmaktı Zapata Yerliler'den çalınmış olan toprakların geri verilmesini istiyordu Toplumun geniş bir kesimince desteklenen devrim sırasında Porfirio Dîaz iktidardan düşürüldü Madero başkanlığa seçildi Ne var ki, çok geçmeden öldürüldü 1917'de bir dizi reform öngören yeni bir anayasa hazırlandı Direnişlerin sürmesine karşın 1919'da Zapata'nın öldürülmesi ve Villa'nın çekilmesiyle mücadele son buldu Bugün aradan 70 yılı aşkın zaman geçtikten sonra, devrimin amaçlarından birçoğunun başarıya ulaştığı söylenebilir Büyük çiftlikler paylaştırılarak binlerce Yerli toprağa kavuşmuş, 1938'de ise yabancı şirketlerin denetimindeki petrol alanları kamulaştırılmıştır
1970'ten sonra petrol üretiminin artmasına karşın Meksika hâlâ dünyanın en çok borcu olan ülkeleri arasındadır 1970-85 yıllarında, 4-8 milyon insan ABD'ye göç etti Gerekli izni alamayanlar yasadışı yollardan sınırı geçti
Meksika federal bir cumhuriyettir Devletin ve hükümetin başı olan başkan altı yıl için halk tarafından seçilir Ülke 31 eyaletten oluşur Kongre adı verilen parlamentoyu oluşturan Temsilciler Meclisi ile Senato'nun üyelerini halk seçer