Sosyal Psikoloji Grup Ne Demektir

Sosyal psikoloji grup ne demektir

SOSYAL PSİKOLOJİDE GRUP DİNAMİĞİ

Grup Araştırmalarının Gelişmesi



Lewin'in başlattığı grup dinamiği çalışmaları, sosyal psikolojide küçük gruplar

konusundaki kavramsal gelişmeleri daha da çok etkilemiştir

Bununla beraber, küçük gruplara yapılan ilk çalışmaların wwwfrmsinsinetçok daha önce yapıldığını,

hatta bu konunun tarihçesinin 19 yüzyılın sonuna kadar uzandığım görüyoruz 1850’lerden

başlayarak 1930’lara kadar önemini koruyan "grup ruhu" kavramı, gruba metafizik bir özellik

verdiğinden, bu çerçeve içinde grup bilimsel araştırmaya uygun bir konu olarak

görülmüyordu Ancak 1920’lerde davranışçılık akımının bireyci temsilcisi Floyd Aliport

(1924) grup ruhunu reddetmiş ve grup olayını, birey davranışını başkalarının varlığı sonucu

hızlandırılması şeklinde açıklamıştır

F Aliport bu tezini, 19 yüzyılın sonunda ve 20 yüzyılın basında yapılmış bazı

deneysel küçük grup araştırmaları sonuçlarına dayanmıştır Örneğin, Triplett (1897), Moede

(1920) ve Aliport (1920) bireyin grup içindeki davranışım yalnızkenki davranışından farklı

olduğunu göstermişlerdir

1920’lerden sonra "grup ruhu" konusundaki felsefi tartışmalarının bittiğim, bunların

yerini deneysel araştırmaların aldığım görüyoruz 1936 da Sherif in grup normlarının

oluşmasın! deneysel olarak saptamasıyla grup gerçeği soyut düzeyden deneysel düzeye

kesinlikle geçmiş oluyordu 1930’ların sonlarından itibaren de grup çalışmalarında Kurt

Lewin' in yön verici etkisi ön plana çıkmıştır Özellikle 1940’larda bu etkiyle çok sayıda

deneysel araştırma yapılmış ve 1960' a kadar olan devrede sosyal psikolojide grup dinamiği

araştırmaları tutum araştırmalarım da geçerek ön plana çıkmıştır

1960’lardan sonra küçük grup çalışmalarının çok çeşitli grupları kapsamına aldığım,

oldukça dağıldığım ve uygulamaya önem verildiğini görüyoruz Zamanımıza kadar uzanan bu

son devrede grup uygulamaları bir yandan endüstri, işletme ve yönetim alanlarına "duyarlılık

eğitimi" çalışmalarıyla girerken, diğer yandan ruh sağlığı alanında bireysel psikoterapiden

grup ve aile psikoterapi sine bir kayma görülmektedir Zamanımızda özellikle batı

dünyasında görülen, Türkiye'de de başlama eğilimi gösteren geniş bir akım, grup olayı diye

tanımlanmaktadır Birbirini tanımayan kimselerin sırf grup tecrübesini yaşamak, kendilerim

ve başkaları daha iyi anlamak, duyarlılık kazanmak için bir araya gelmesi ve "grubu

yaşaması" şeklinde ortaya çıkan bu sosyal olgu, gittikçe daha çok sayıda insana ulaşmaktadır

Grup araştırmalarının gelişmesini kısaca gözden geçirmiş olduk Bu gelişmeler içinde

acaba hangi sorunlara eğilinmiş, hangi kuramsal yaklaşımlar ortaya çıkmıştır ? Şimdi grup

psikolojisi alanım oluşturan bu konulara eğilelim

Grubun Bireye Etkisi ( Grup Dinamiği)

Daha öncede belirttiğimiz gibi, ilk grup çalışmaları, bireyin grup içinde olmaktan nasıl

etkilendiği sorusuna cevap aramışlar, bunu sosyal hızlandırma kavramıyla açıklamışlardı

Özellikle sosyal psikolojik nitelikteki grup araştırmaları grup içindeki bireyi hiç ihmal

etmemişler, onun grup tarafından nasıl etkilendiğim sık sık incelemişlerdir

Genellikle grup - birey ilişkilerine yönelen araştırmalar ve kuramsal yaklaşımlar üç

kısımda toplanabilir Bunlardan birincisi, grup içinde norm gelişmesi ve bireyin bu norma

uyması ile ilgili çalışmalardır İkinci kısımda, grubun bireyin tutum değişimi ile ilişkisi

incelenmekte, grup bireyde tutum değişmesi yaratan yada buna engel olan bir güç olarak ele

alınmaktadır Üçüncü kısım araştırmalarda da grubun iş üretimi ile bireyin iş üretimi

karşılaştırmakta ve bireyin verimliliğine grubun etkisi incelenmektedir Grup - birey ilişkileri

aynı zamanda riske girme davranışı içinde ele alınmaktadır

Bütün bu araştırmaların ortak noktası, yukarıda da belirtildiği gibi, bireye önem

verilmesidir Ancak birey tek basma değil grup içinde ve grupla etkileşim halinde ele alındığı

için bu araştırmalar esas itibariyle sosyal psikolojik niteliktedir Bu kısımda grup dinamiği,

grubun etkileri ve bu etkilerin hangi süreçlerle oluştuğunu kapsamaktadır Grup dinamiği

deyince, genellikle, bir grup içinde oluşan sebep - sonuç ilişkileri oluşması ve işleyişi akla

gelmektedir

Bireyin Birey Üzerindeki Normatif Etkisi:

Sherif‘in araştırmasında (1936) temel olarak grup normunun oluşması, Asch' in

araştırmasında da (1951) var olan bir grup normunun bireye etkisi incelenmişti Bu

araştırmalarda kesinlikle ortaya çıkan bir husus şudur: birey, grup içinde, yalnız olduğu

zamankinden farklı davranmaktadır

Ancak, grubun iç yapışı göz önüne alınınca, bütün gruplarda üyeler arasında statü
(mevki) farklılıkları olduğunu biliyoruz Grup hiyerarşisi içinde acaba hangi üyeler grup
normlarına daha çok uyarlar ? Ya da grup normlarına uyma bakımından üyeler arasında fark
var mıdır ?

Dittes ve Kelley (1956) yaptıkları bir deneyle bu sorulan cevaplandırmıştır Bu
deneyle bir çalışma grubu oluşturulmuş ve bunlar bir süre beraber çalıştıktan sonra, grup
üyelerinin her birine grubun kendisin! ne derece kabul ettiği, wwwfrmsinsinet ona ne kadar değer verdiği
hakkında bilgi vermiştir Aslında grup içinde birbirinden pek farklı olmayan bu deneklerin
bazılarına grup seni seçti; sana değer veriliyor, grup içinde kalman isteniyor Şeklinde bilgi
verilirken, diğer bazılarına "seni isteyenlerde var, istemeyenler de, ortadasın, durumun ilerde
iyileşebilir de kötüleşebilir de" şeklinde bilgi verilmiştir Bir üçüncü kısım üyeleri ise "grup
seni seçmedi, grup içinde olman fazla değerli görülmüyor" denmiştir

Aslında bu bilgilerin hepsi asılsızdır ve grup içinde deneysel olarak statü farklılaşması
ve hiyerarşi oluşturmak için araç olarak kullanılmıştır

Oluşturulan üç statü kesimi içinde grup normuna en fazla uyma davranışı, kendilerini
grubun kısmen kabullendiğini sanan orta düzeydekilerde görülmüştür Bu üyeler, grubun
desteğini bir dereceye kadar kazandırmışlardır ama durumları pek sağlam değildir Grup
desteğini tartışmasız şekilde sağlama almak veya reddedilmek kendi ellerindedir Bundan
ötürüde yerlerim sağlamlaştırmak ve statülerini yükseltmek için bu üyeler grup normlarına en
içten bağlanmışlar ve büyük bir hevesle normlara uyma davranışı göstermişlerdir Bu
davranışları grup içinde görüldüğü gibi, yalnızlarken de görülmüştür, demek ki "bunlarda
benimseme ile uyma" söz konusudur

En alt statü düzeyindeki grup üyelerinde de ortadakiler kadar olmamakla beraber uyma
davranışı görülmüştür Ancak bu üyeler sadece grup içindeyken grup normunu kabullenmişler
ve ona uyma davranışı göstermişler, yalnız oldukları zaman ise normu reddettikleri
görülmüştür Demek ki bu kesimde benimseme değil itaat ile uyma söz konusudur Bu itaat,
yani gruba uyar gözükme, gruptan tamamen atılmamak içindir

Grup tarafından beğenilmediklerini bildiklerinden bu en düşük statüdeki üyeler için,
grup, cazibesini bir dereceye kadar kaybetmiştir Bundan ötürü, grubu cazip bulan ve grup
içinde yükselme çabasında olan orta statü kesiminden daha az gruba uyma davranışı
göstermektedirler Zaten en altta olduklarından, grup normuna uymamakta kaybedecekleri
fazla bir şey yoktur Yani statülerinin daha fazla düşmesi söz konuşu değildir

En üst statüde olanların uyma davranışının da ortadakilerden daha az olduğu
görülmüştür Bu ilginç bulgu tahminlere ters düşmektedir Bir grubun en ileri gelenleri,
liderleri o grubun normlarına en çok uymazlar mı ? Bu araştırma bulgularına göre, hayır
Çünkü grup tarafından sevilen, kabullenilen lider, güven duygusu içindedir; kazanabileceği
kadar statü kazanmış demektir, statüsünü yükseltmek için normlara büyük bir titizlikle uyması
gerekmez Bu bakımdan ortadaki üyeden daha rahattır Hollander (1958) da lider'e "özgür davranabilme yetkisi" atfederek bu olguyu açıklamıştır Hollander' a göre lider hem uyma hem uymama davranışları gösterir Şöyle ki
önce grubun normlarına sıkı sıkıya uyarak statüsünü yükseltir ve lider olur Ancak liderliği
iyice kabul edildikten sonra, bir dereceye kadar grup normlarından bağımsız davranışta
bulunma özgürlüğüne sahip olur

Bu küçük grup deneyinin sonuçlarının toplum için de önemi vardır Orta sınıf
üyelerinin yada orta sosyo - ekonomik düzeyde olan kimselerin genellikle toplumsal normlara
en çok uyanlar oldukları bilinmektedir Toplumsal normlara uymama davranışı ise daha çok
alt sosyo - ekonomik kesimlerde görülür En yukarı sosyal tabakalardaki kimselerin ise
davranışlarında daha serbest oldukları gözlenmiştir Dittes ve Kelley ' in bu araştırması bize
grup yapısıyla grup normuna uyma davranışı arasında önemli bir ilişki olduğunu göstermekte,
aynı zamanda da bir küçük grup araştırması sonuçlarından toplum hakkında bazı bilgiler
edinmemize yardımcı olmaktadır

Dittes ve Kelley araştırmasında en alt statüdeki üyelerin gruba pek değer
vermediklerim fakat gene de gruptan atılmamak için itaat türünde bir miktar uyma davranışı
gösterdiklerini söylemiştik Burada bir soru akla gelebilir; insan değer vermediği bir grupta
kalmayı niçin istesin ?

Bu somya cevap vermek için Thibaut ve Kelley'in (1959) geliştirdiği "karşılaştırma
düzeyi" ve "diğerleriyle karşılaştırma düzeyi" kavramlarım kullanabiliriz Homans da (1961) benzer bir görüş ortaya atarak sosyal davranışı, etkileşimin kişiye sağladığı ödül ile ona
maliyeti arasındaki bir alış veriş olarak kavramlaştırılmıştır

Bu görüşlere göre, grubun, bir üyesi için değeri, ona sağladığı çıkar (ödül) ile ona
maliyeti arasındaki fark olarak kavramlaştırılabilir Bu davranışçı kuramsal çerçeve içinde, bir
kimsenin ait olduğu gruptan bazı beklentileri vardır Bu beklentiler belirli bir düzeydedir
Eğer grup bu "karşılaştırma düzeyinin" üstündeyse, kişi için caziptir Altında ise değildir

Ancak, kişi ait olduğu grubu, katılması mümkün olan diğer gruplarla da karşılaştırır
Buna da "diğerleriyle karşılaştırma düzeyi" denilir Kişi için pek değerli olmayan bir grup,
gene de o kişinin girebileceği diğer gruplardan daha iyi ise, kişi o grupta kalır Demek ki bir
grup kişinin "karşılaştırma düzeyinin" altında olup "diğerleriyle karşılaştırma düzeyinin"
üstünde olabilir Dittes ve Kelley' in araştırmasındaki en düşük statülü üyeler için de böyle bir
durum söz konuşu olmuş olabilir Demek ki sorun, kişinin seçenekleri olup olmamasına da
bağlanmaktadır

Benzer bir ayırım, "üyelik grubu" ile "atıf yada "özenme grubu" kavramları arasında
yapılmaktadır Şöyle ki, bir kimse A grubunun üyesi iken B grubunun üyesi olmayı
isteyebilir, B grubunun değer ve normlarım benimseyebilir Bu durumda, A grubu onun hem
"karşılaştırma" hem de "diğerleriyle karşılaştırma" düzeylerinin altındadır Böyle bir üye,
ancak zorunlu olduğu sürece A grubunda kalır İlk fırsatta A' dan çıkıp wwwfrmsinsinet B' ye girmeye çalışır
A' da kaldığı sürece de, A grubunun normlarına fazla uyma davranışı göstermez (Kağıtçıbaşı,
1979)