Divân Edebiyatındaki Tür Ve Nazım Şekilleri

Divân edebiyatındaki tür ve nazım şekilleri

1Divân Değişik nazım şekilleriyle kaleme alınan şiirler

2 Hamse Beş adet mesnevi

3 Münşeat Mektuplar ve örnek düzyazı metinleri

4 Tezkire Çeşitli sınıftan meşhur insanların biyografileri

5 Hilye Hz Peygamberin iç ve dış özellikleri

6 Mevlîd Hz Peygamberin doğumundan itibaren hayatının belli kesitleri

7 Siyer Hz Peygamberin hayatı ve savaşları

8 Sûrnâme Büyük düğün törenleri

9 Gazavatnâme Çeşitli kahramanların savaşları

10 Nasihatnâme Öğüt verici kitaplar

11 Şehrengîz Bir şehrin ve kişilerinin birçok yönden tanıtımı

12 Kırk Hadîs Kırk adet hadîsin anlam ve açıklanması

13 Tarih Tarih olayları

14 Seyahatname Gezi yazıları

Divân edebiyatındaki türler bu kadarla bitmez Müstakil kitap olmamakla birlikte divânlan dolduran şiirler de tür bakımından farklılık gösterirler Tevhîd (Allah'ın varlığı ve birliğini anlatır), münacaât (Tanrı'ya yakarış), na't (Peygambere övgü), medhiye (bir büyüğün övgüsü), fahriye (şairin övülmesi), hicviye (birini veya bir şeyi yerme), mersiye (ağıt), lugaz (şiir bilmece); muamma (kişi adlan bilmeceleri), tarih (ebced hesabıyla yıl belirtme) bunlardandır

Divan edebiyatında nazım şekilleri de oldukça çeşitlidir Nazım biriminin beyit oluşu, beyit sayısı ve kâfiyelenişine göre yeni nazım şekilleri ortaya koymuştur Bu şekiller ya beyit esasına (msl kasîde) veya bend esasına (msl musammatlar) dayalı olurlar

Bu edebiyatın başlıca nazım şekillerini şöylece sıralayabiliriz:

1 Kasîde (3399 beyit)

2 Gazel (aşk, kadın, şarap konusunda 512 beyit)

3 Müstezâd (bir uzun bir kısa dizeli gazel)

4 Mesnevi (her beyit kendi arasında kafiyeli olmak üzere değişik uzunluktaki şiir)

5 Terkîb-i bend ve Tercî-i bend (7-10 beyitlik bendler)

6 Rubaî ve tuyuğ (4 dizeli kıta) Şarkı (bestelenmiş murabba)

8 Musammat (bendlerden oluşan, dize sayısı 3-10 arasında değişen ve ayrı adlar altında gösterilen şiirler) Bunlardan başka az kullanılan müfred (tek beyit) ile azade (tek dize) yi de burada söyleyebiliriz

XIII yy dan XIX yya gelesiye dek geçen altı asır içinde Divân edebiyatını yaklaşık tarihler vererek devrelere ayırabiliriz:

1 Kuruluş devri: Türkçe kelimelerin daha çok kullanıldığı ve İran edebiyatı etkisinin yavaş yavaş kendini hissettirdiği dönem Fatih zamanına dek (1451) sürer

2 Geçiş devri: Dilin Osmanlıca özellikleri gösterdiği ve şâirlerin edebiyatta köklü değişiklikler yaptıkları dönem Yavuz zamanına dek (1512) sürer

3 Klasik devir: Divân edebiyatının yaklaşık bir asırlık ihtişam dönemi Ahmed I zamanına dek (1603) sürer

4 Sebk-i Hindî devri: Bir yandan klasik şiir devam ederken bir yandan da şiirimizde Sebk-i Hindî (Hind üslûbu) denilen bir akım kendini gösterir Hindistan'da Babürlü Türk-Hind hükümdarlarının saraylarında gelişerek ortaya çıkmış bir tür olan Sebk-i Hindî'de aşırı süs ve sanata, fikri gizlemeye, uzayıp giden tamlamalara ve ince hayallere önem verilmiştir Şeyh Galib'i dışta bırakırsak bu dönem Mehmed IV zamanına dek (1748) sürer

Divan şiiri başlangıcından sonuna dek yüzlerce şâir yetiştirmiştir