Pedagoji Ders Notları-Eğitim Felsefesi

Eğitim Görüşleri:

A- İDEALİZM: Kurucusu Platon’dur
Temsilcileri: 18 yüzyılda Berkley
19 yüzyılda Hegel’dir

Bilgi Anlayışı: İdealist felsefede gerçek bilgi aklın bilgisidir Hegel “Gerçek olan akılsak, akılsak olan gerçektir” der

Değerler Anlayışı: İyilik, doğruluk, güzellik insanlara göreceli nitelikler değil evrenin yapısında bulunan mutlak değerlerdir Platon’un cumhuriyetinde yönetim filozof krallara bırakılır

Eğitim Anlayışı: Okul programı asıl gerçekliği ve ona ilişkin metafizik bilgiyi yansıtmalı, evrensel değerleri kapsamalıdır Geleneksel yargı ve değerleri eleştirme yeni arayışlar içine girme otoriteye karşı çıkma özgürlüğü yoktur Temelde idealist eğitim totaliter niteliktedir

B- REALİZM: İdealizme karşıt bir görüştür Dış dünyanın algılarımızdan bağımsız olarak var olduğunu savunmaya dayanır

Varlık Anlayışı: İdealist evrende var olan nesneleri ve olup bitenleri ya ruhsal olan asıl gerçekliğin görüntüsü ya da algılarımızın ürünü sayıyordu Realist için evren bir düş ya da hayal değil, somut olarak var olan bir gerçekliktir Algılarımızdan bağımsızdır

Bilgi Anlayışı: Biz dış dünyayı oluşturan nesne ve olgularla beş duyumuz aracılığı ile temas kurarız

Değerler Anlayışı: Doğa yasaları gibi temel ahlak ilkeleri de bizden bağımsız, toplumlara göreceli olmayan, nesnel bir nitelik taşımaktadır

Eğitim Anlayışı: Nesnel dış dünyayı yine nesnel yollardan tanımayı, anlamayı öngörür Öğrenci kendini, içinde bulunduğu doğal ve kültürel çevresini tanımak öğrenmek ve anlamak ihtiyacındadır

C- PRAGMATİZM: 19 YÜZYILDA Amerika’da ortaya çıkan bir felsefe akımıdır Bir yanıyla İngiliz emprist geleneğine, öbür yanıyla modern realizme dayanan bu akım, Bergson felsefesini andırır Kurucuları arasında C S Pierce ile W James’in yanı sıra John Dewey’de bulunmaktadır
Pragmatik düşüncede
- Gerçeklik durağan değil, sürekli değişim halindedir
- Değerler evrensel değil göreceli(relativ)dir
- İnsan biyolojik ve sosyal bir varlıktır
- Demokrasi bir yaşam düzeni olarak önemlidir
- Tüm etkinliklerimizde eleştirel düşünmeye problem çözmeye yönelik zeka büyük yer tutmaktadır

Varlık Anlayışı: Yaşadığımız dünya ancak deneyimlerimize gireb bilmeden öğrendiğimiz dünyadır Bir anlamda her şeyin ölçüsü insandır

Bilgi Anlayışı: İnsan zihni pasif (edilgen) değil etken aktif ve araştırıcı bir güçtür Bilgilerimiz çevremizdeki etkileşimle oluşur

Değer Anlayışı: değerlerin kökeni ne nesnel dünyada ne de onu aşan idealar dünyasındadır İnsanlığın tarih boyunca oluşan sosyal deneyim birikimindedir Deneysel yaklaşımı bilgilerimiz gibi değerlerimiz içinde geçerlidir Bu düşüncede demokrasi ile eleştirel düşünce birbirini içerir Demokrasinin olmadığı yerde eleştirel düşünceye, eleştirinin olmadığı yerde de demokrasiye olanak yoktur

EĞİTİM ANLAYIŞI:
· Esneklik, sürekli deneme ve düzeltme yer alır
· Eğitimin çıkış noktası konu değil çocuktur
· Okul hayata hazırlayan yer değil, hayatın ta kendisidir
· Okulda eğitim tek düze değil, çoğulcu ve demokratiktir
· Öğretmen rehberdir
· Geleneksel eğitim tek yanlıdır Çocuğun zihinsel gelişimi ile ahlaksal tavırlarını ön plana çıkarır Pragmatist eğitimde çocuk biyolojik, psikolojik ve sosyal özellikleriyle karmaşık ve değişik yönlerden gelişmeye açık bir varlıktır
(Geleneksel eğitim düşüncesi kısaca: amacında bu dünyayı değil, özlenen ya da ideal tutulan başka bir dünyayı, içeriğinde klasik sayılan konuları ve yönteminde ezberlemeyi de içeren zihinsel öğrenmeye dış güdümlü disipline yöneliktir)

PLATONCU GELENEK

· İlk aşamayı Platon belirsiz bir kanı olarak niteler Bu aşamada kişi bilgi sandığı temellendirecek ya da savunacak durumda değildir
· İkinci aşama kuşkuyu düşünme ya da şok etkisi yaratma aşamasıdır Bu aşamada kişi kanısının çelişkiye yol açtığı ya da bildiğini sandığı şeyi gerçekte bilmediğini anlamaya başlar
· Son aşama kişinin tam bir açıklığa ulaştığı eleştiren kanısını bilgiye dönüştürdüğü aşamadır Kişi artık bilgisinin dayanaklarını ortaya koyarak savunabilecek duruma geçmiştir

QUİNTİLİAN

Platoncu eğitime ilk tepki 4 yy sonra Romalı QUİNTİLİAN’dan gelir Platon’un eğitim idealinde yetkin insan ya da filozof vardır Quintilian filozofu fildişi kulesinde, pratik yaşantıdan uzak bulur Onun gözünde salt düşünce yetersizdir
-Kişinin moral ve zihinsel nitelikleri önemlidir Ancak yaşamın getirdiği başka bilgi ve becerilerde ihtiyaç vardır Örneğin güzel ve etkili konuşma bu becerilerden biridir
Quintilian, ayrıca çocuk eğitiminin en geç yedi yaşında başlamasını eğitimin bir kamu hizmeti olarak herkese açık olması gerektiğini vurgular Oysa Platon’da eğitim yaşam kaygılarından uzak seçkinlere özgü bir ayrıcalıktır
Eğitimde oyunun önemine yer veren Quintilian, dayak konusunda şöyle der: “Geleneğimizde hoş ama benim tiksindiğim tek şey çocuk eğitiminde dayağa başvurulmasıdır kanımca bu yöntem küçültücü çirkin ve sonuçsuzdur Dayakla ödev yaptırılırsa çocuk daha ağır ve çetin olan yaşam görevlerini yapmaya nasıl koyulabilir Quintilian, eğitime çocuk açısından bakan bir eğitimcidir

ELYOT

Quintalian’ın işlevsel eğitim düşüncesinden etkilenen ELYOT isimli İngiliz eğitimci “YÖNETİCİ” adlı kitabında devlet görevlilerinin niteliklerine göre eğtilmesi gereği üzerinde durur zihinsel gelişme yanında pratik becerilerin bu arada özellikle çeşitli sporları içeren egzersizlerin önemini vurgular Elyot’a göre öğretmenin görevi öğrencisini tanımak, onun iyi özelliklerini ortaya sermek ve de kötü alışkanlıklardan onu kurtarmaktır Öğretmen ayrıca yoğun öğretimle çocuğu bunaltmaktan sakınmalı bu amaçla değişik etkinliklerden yararlanmalıdır Örneğin: müzik, resim, oymacılık özellikle dinlendirici etkinliklerin başında gelir Eğitim çocuğun zorlanarak değil içten gelen ilgi ve hevesle katıldığı bir etkinlik olmalıdır

COMENİUS

17 yy’da Comenius’la eğitimde reform başlar Yerleşik eğitimi ‘çocukların korkulu rüyası zekanın yok edildiği mezbaha’ olarak niteler Ona göre bu okullarda edebiyat ve kitap nefret konusu olur, bir yılda işlenebilecek konular on yıl veya daha fazla sürede dayak ve korkuya başvurularak zorlanır, çocuğun kafası düzen ve anlamlardan yoksun laf yığınlarıyla doldurulur
Comenius öğretimde çocuğun deneyim ve ilgisine dayanan bir yöntem önerir Çocuk dünyayı kitaplara gömülerek değil; yeri, göğü, ağaçları, denizi doğrudan algılayarak inceleyerek öğrenmektedir Duyu verilerimizle kanıtlamadıkça hiçbir yargıyı kitaplar öyle yazıyor diye geçerli bilgi sayamayız Öğrenmek çoğu kez sözde kalan “kitabi bilgilere değil kişinin gerçek deneyimleriyle uyum içinde olgusal içerikli bilgilere yönelik olmalıdır
Comenius eğitimde çocuğu insancıl yöntemleri ve kız-erkek, zengin-yoksul, soylu-sıradan, köylü-kentli herkes için fırsat eşitliğini ön plana almakla günümüze değin uzanan reform hareketlerinin gerçek öncüsü sayılsa yeridir

JJ ROUSSEAU

Comenius’la başlayan eğitim hareketi 18 yy’da JJ ROUSSEAU İLE devam eder Özgürlüğün sözde ateşli savunucusudur; ama onu gerçekte özgürlük değil eşitlik ilgilendirir
J J ROUSSEAU, “insan özgür doğar ama her yerde zincire vurulmuştur Biri çıkar kendini ötekinin efendisi ilan eder Oysa bu kişi ötekilerden daha fazla köledir İnsan doğaya dönmekle kölelikten ve tüm kötülüklerden kurtulur” ROUSSEAU, “siyasal düşüncede olduğu gibi eğitimde de ingiliz filozof John LOCKE’den esinlendiği söylenebilir “Soylular; çalışkan ve dürüst köylüler gibi çocuklarını çalıştırarak yetiştirmelidir” Der
ROUSSEAU, “EMİLE” isimli yapıtında çocuğun gelişimini çeşitli aşamalara ayırır:
· Bebeklikte alışkanlıkların kurulması ve duyguların eğitimi
· Çocuklukta “gerekliliği” kavrama ve duyguların eğitimi
· Delikanlılıkta zihinsel eğitim
· Gençlikte etik, estetik ve sosyal değerlerin eğitimi

ROUSSEAU, çocukaları doğuştan iyi ve eşit kabul eder, daha sonradan ortaya çıkan farkları bozuk toplumsal düzene bağlar Çocuğun doğasındaki en iyi özellikleri işlemek ve ortaya çıkarmak için eğitim kaçınılmazdır “eğitimde doğru yolu tutmak istiyorsanız, alışılagelmiş uygulamaların tam tersini yapınız” der

JJ ROUSSEAU’NUN ETKİSİNDE KALAN EĞİTİMCİLER

I- PESTALOZZİ:

“GEREKLİLİK” anlayışını erdeme dönüştürerek yoksul ve kimsesizlerin eğitiminde uygular onun amacı yoksul kimselerin kaderini değiştirmekti bu ise ancak eğitimle gerçekleşebilirdi kitaplara dayalı bir eğitim değil “ iş içinde yaparak eğitim” anlayışını benimser pestalozzi, akademik bir eğitim görüşü yansıtmaktan çok deneysel eğitim yaklşımı vardır

II-HERBART:

Alman düşünür eğitim anlayışı pratik olmaktan çok akademiktir “ ona göre bir bilim olarak eğitim, etik ve psikolojiye dayanır” Herbart, eğitim görüşünün 2 temel özelliği vardır:
1- çok yanlı ilgi,
2- içsel bilinç (içsel kavrayış)

Ona göre eğitimin temel amacı iyi ve karakterli insan yetiştirmektir
İlgilerimizi borçlu olduğumuz bilgi koşulları:
· Duyularımıza dayanan algılarımız,
· Bildiklerimize uyan içine giren yeni bir kavram veya düşünceyi kazanmamız,
İlgi, uygun ve etken bir öğretimle uyanır, öğretmen şu kuralları bilmelidir:
· Çocuğun bilincinde oluşacak bilgi açık, seçik olmalı,
· Daha önceki bilgilerle uyum içinde bütünleşmesi
· Oluşan bilginin uygulamaya konması

III-FROEBEL:

4-6 yaş dönemi için kindergarten (çocuk yuvası) projesini oluşturup uygulamaya koyan eğitimcidir Kindergarten’de eğitim oyuna dayalıdır

IV-MADAM MONTESSORİ:

Öğretmen kavramı yerine yönlendirici kavramını kullanır Yöntem geliştirmekten çok uygulamaya yönelik yöntem geliştirmekle ünlüdür

JOHN DEWEY

Comenius’la başlayan reform hareketi J Dewey’le olgunluk seviyesine ulaşmıştır Dewey pragmatist felsefenin kurucularındandır Tarih boyunca birbiriyle çatışan iki eğitimden söz etmektedir Biri içten kaynaklanan bir gelişme olarak diğeri ise tam tersine, bir dıştan yönlendirme ve biçimleme işlemi olarak nitelenmektedir Dewey’e göre geleneksel eğitimin amacı ve yöntemini şu üç özellikle belirleyebiliriz:
· İşlenen konular geçmişten gelen bilgi ve beceri birikimine dayanır
· Davranış eğitimi, gelenekte yer alan ahlak kurallarına bağlı tutulur
· Okul yapı ve işlevi yönlerinden toplumun diğer kurumlarından apayrı bir kimlik taşır
Dewey anlayışında çocuk ön plandadır Okul çocuğun yaşayarak deneyimlerini zenginleştirdiği bir çevredir Öğrenme bir problem çözme, belli sonuçlara yönelik bir araştırma ve bulma sürecidir Bu süreç

İLGİ
EĞİTİM
DENEYİM
ÖZGÜR ETKİNLİK

MEHMET TUNÇER

*Eğitim felsefesi;eğitime yön veren , amaçları şekillendiren ve eğitim uygulamalarına yol gösteren bir disiplin veya sistemli fikir ve kavramlar bütünüdür

*Eğitim felsefesi; eğitimi bir bütün olarak ele alan ve kültürün vazgeçilmez bir öğesi biçiminde düşünen özenli , eleştirici ve yöntemli çalışmaların tümüdür

*Eğitim felsefesi;eğitim uygulamalarına yön veren bir disiplindir

Çünkü , eğitimde uygulama değeri olmayan bir fikir ve düşünce sistemi fazla anlam taşımaz

Bu yönü ile eğitim felsefesi eğitim uygulamalarını sürekli eleştirici bir yaklaşımla değerlendirmek , uygulamaların dayandığı teorik temelleri incelemek ve eğitim uygulamaları için ülke gerçekleri ve ihtiyaçları , toplumun , kültürün ve insanın niteliği ile tutarlı eğitim teorileri ortaya koymak durumundadır

*Eğitim felsefesi;eğitimin amaçlarını , kimin niçin eğitileceğini , ülkenin felsefesi ile tutarlı olarak koymak durumundadır

Bir ülke insanlarının hayat görüşleri , inançları ve değerleri eğitim amaçlarına yansır

Eğitim felsefesi epistemoloji (Bilgi felsefesi) den de yaralanır Bilginin doğası , bilgi sisteminin yapısı , kaynakları (bilginin) ve bilginin geçerliği gibi epistemolojinin konusu olan sorunlarla eğitim programlarını hazırlayanlar yakından ilgilenmek durumundadır

Eğitimle uğraşanlar felsefeden yaralanarak en azından felsefenin süzgecinden eğitimle ulaşmak istedikleri hedefleri ortaya koyar ve uygulamaları değerlendirmek için standartlar ve normlar formüle ederler Her toplum kendi düşünce sistemini geliştirir

Eğitim felsefesinde ortaya konan eğitimle ilgili düşünce kuramları normal felsefeden esinlenen yaklaşımlardır

Eğitim felsefesi de (felsefe gibi) eğitimi; bütün unsurları doğrudan ve dolaylı ilgili olduğu bütün alanları dikkate alarak bir bütün olarak kavramlaştırmak durumundadır

EĞİTİM FELSEFESİNİN İŞLEVLERİ

-Eğitimin felsefesi eğitimin hedeflerinin seçiminde , hedeflerin topluma , bireye uygunluk derecesinin tayin edilmesini ve hedefler arasındaki tutarlılığın kontrol edilmesini sağlar

-Eğitim felsefesi eğitimin amaçlarının saptanmasında toplumun özelliklerinin , bireyin ihtiyaçlarının ve “konu alanı” gereklerinin hangi yönlerine ağırlık verileceğinin belirlenmesinde etkin rol oynar

-Eğitim felsefesi , eğitim bilimleri ve eğitimle ilgili diğer bilimlerin bulgularını bütünleştirerek eğitim uygulamalarına çok yönlülüğü , geniş açıdan bakmayı getirir

-Eğitim felsefesi öğrenme kuramlarını geniş bir perspektif içinde inceleyip çeşitli kuramların deneysel çalışmalarla ortaya konan bulgularını bütünleştirir Eğitimci ve öğretmenlere değişik durumlar için çeşitli alternatifler ortaya koyar

-Eğitim , insanın bütün yaşam süresi ve faaliyet alanlarıyla ilgilidir Bunlar arasında anlamlı bağ kurulması , geçmişle bugün arasında sağlıklı bir bütünlüğün oluşturulması felsefi çalışmalarla mümkün olabilir

-Eğitim felsefesi bir başka fonksiyonu halihazır eğitim faaliyetlerinin dayandığı teorik temelleri incelemek ve bunları eleştirmektir Eğitimciler , sıkı sıkıya bağlandıkları ve en iyisi saydıkları uygulamaların temelindeki kuramsal dayanakların sağlamlığını ancak felsefi bir yaklaşımla ortaya koyabilir ve çözebilirler

-Eğitim felsefesi , eğitim kuramlarının geliştirilmesi ile uğraşır

-Bilimsel bilgiler ile uygulama sonuçlarını birleştirerek ülkenin toplumsal , kültürel , ekonomik yapısı ve değerleriyle tutarlı kuramlar geliştirme eğitim felsefesinin en önemli fonksiyonlarından biridir

-Eğitim felsefesi eğitimci ve öğretmenin eğitimi bütün yönleriyle görmesine yardım eder