Doğumsal Metabolizma Hastalıkları

Vücudun biyokimyasal işlevlerindeki bozukluklar sonucu gelişen çoğunluğu genetik geçişli hastalıklardır Tek tek ele alındığında her biri nadir gibi görünürlerse de, hepsi birlikte değerlendirildiğinde önemli bir grup oluştururlar Değişik yakınmalarla başvurduklarından tanı almadan kalan çok sayıda vaka olduğu gibi, yeni tanımlanan birçok doğumsal metabolizma hastalığı da vardır

Gelişmiş ülkelere oranla ülkemizde akraba evliliklerinin ve doğum sayısının yüksek olması sonucu doğumsal metabolizma hastalıklarına sık rastlanmaktadır

Doğumsal metabolizma hastalıklarında tanı konulamamasının ya da tanının gecikmesinin en önemli nedeni, bu hastalıkların nadir olduğu düşüncesiyle, öncelikle günlük uygulamada daha sık rastlanan durumların düşünülmesidir

Yenidoğanların ve küçük bebeklerin her tür ağır hastalık durumları iyi emmeme, ileri derecede halsizlik, kilo alamama gibi pek özgün olmayan ortak belirtilerle seyrettiğinden, bir çok bebek tanı koymadan kaybedilmektedir Genellikler ölüm nedeni enfeksiyon olarak kaydedilir ve altta yatan hastalık belirlenemez

Doğumsal metabolizma hastalıklarının yalnızca yenidoğan ve küçük süt çocuklarında akla gelmesi de yanlıştır Bu hastalıklar doğumsal olmakla birlikte belirtilerin yaşı, metabolik bozukluğun derecesine göre farklı olur Erişkin yaşa kadar belirti vermeyen vakalar vardır

Doğumsal metabolizma hastalıkları gerçekte vücuttaki karmaşık biyokimyasal olayların bozukluklarını yansıtır, ancak basit bir tarama testi ile bu hastalıklara ilk tanısal yaklaşım kolayca yapılabilir, Bu hastalıkların ara ara oluşan ataklarla seyrettiği düşünülerek, böyle bir hastalık düşünülen çocuklarda kan ve idrar örneklerin atak yaptığı dönemde değerlendirilmesi çok önemlidir, bu yapılmadığı takdirde çok vaka atlanabilir

Birkaç istisna dışında bozuklukların hemen hepsi genetik geçiş gösterdiklerinden anne ve baba arasında akrabalık bulunması, ailede benzer yakınmalarla kaybedilen çocuk olması, doğumsal metabolizma hastalığını düşündürmelidir

Çocuğun benzer atakları daha önce geçirmiş olması, belirli besinlerin tüketilmesini izleyerek ya da açlık sonrası veya herhangi bir enfeksiyonla birlikte belirti ve bulguların çıkması, doğumsal metabolizma hastalığı olasılığını arttırmaktadır

Doğumsal Metabolizma hastalığını düşündürecek önemli belirtiler :

· Bazı besinlere karşı tahammülsüzlük (örn Proteinden zengin besin alındıktan sonra kusma ve/veya dalgınlık)

· Hafif geçirilmesi gereken çocukluk çağı hastalıklarında ya da aşı sonrasında aşırı huzursuzluk, havale, çocukta istem dışı el kol hareketlerinde düzensizlikler, titrememeler gibi beklenmeyen bulguların izlenmesi

· Sık hastaneye yatış, yoğun bakıma karşı nedeni açıklanamayan, düzelmeyen bulgular

· Psikomotor gerilik, beyin kaynaklı hareket bozuklukları, tekrarlayan şekilde kandaki asit miktarlarının sık sık artması, hipoglisemi, akut ensefalopati atakları

· Gelişme geriliği, makrosefali (kafatası büyüklüğü), beslenme bozukluğu, çocukta kilo alamama, büyüme geriliği

· Ailede açıklanamayan yenidoğan veya sütçocuğu ölümü, mental gerilik

· Kazanılmış becerilerin kaybı

Yenidoğan döneminde sorunsuz bir dönemi izleyerek, bebeğin beklenmedik şekilde bozulması ve metabolik bir stres tablosunun gelişmesi en karakteristik bulgudur Doğumdan saatler ve günler içinde gelişen emme isteksizliği, solunum güçlüğü, apne, bebekte gevşeklik, havale gibi belirtilerle başlayan bu hastalıklar, kolaylıkla diğer sık görülen hastalıklarla karıştırılabilmekte ve tedavi için çok değerli zamanlar yitirilebilmektedir

Bazı doğumsal metabolik hastalıklarda ilk bulgu nörolojik sorundur Bebekte pedal çevirme hareketleri gibi özel hareketler görülebilir

• Doğumsal metabolizma hastalıklarının Yenidoğan Dönemi Bulguları :
  
  · Beslenme güçlüğü
  
  · Kusma
  
  · Vücutta sıvı kaybı
  
  · Bebekte özel koku (akağaç şurubu, terli ayak, küf gibi kokular)
  
  · Solunum güçlüğü/apne
  
  · Sarılık
  
  · Kas kasılmaları, havaleler
  
  · Adele güçsüzlüğü veya gerginliği
  
  · Bitkinlik/koma
  
  · Beyin kanamaları
  
  · Kötü görünüm
  
  · Bebeğin yüzünde şekil bozuklukları
  
  · Karaciğer büyüklüğü
  
  · Katarakt

• Doğumsal metabolizma hastalıklarının Büyük Sütçocukları ve Çocuklardaki bulguları :
  
  Akut ve tekrarlayan semptomalar :
  
  · Tekrarlayan kusma, bitkinlik, güçsüzlük, koma, istem dışı hareketler
  
  · Hızlı soluk alıp verme, havale, koma
  
  · Reye sendromuna benzer tablo
  
  Kronik İlerleyici genel semptolar :
  
  · Motor ve mental gerilik, davranış bozuklukları
  
  · Adelelerde tonus değişikliği, gevşeklik veya gerginlik, gevşek bebek
  
  · Özel koku
  
  · Mikrosefali (kafatası küçüklüğü), makrosefali (kafatası büyüklüğü) veya hidrosefali
  
  Özgül bir organı ilgilendiren devamlı semptomlar :
  
  · Kalp adelesi zayıflığı
  
  · Beyinde, kalpte yapısal bozukluklar
  
  · Özel yüz görünümü (kaba hatlar), sağırlık
  
  · Gözde lens, retine ve ön kamara değişiklikleri
  
  · Organomegali ( karaciğer/dalak/böbrek gibi organlarda normal dışı büyüme)
  
  · Nedeni açıklanamayan karaciğer hastalığı
  
  · Böbrek şikayetleri ( tekrarlayan taş, kist, idrarda değişik renk, koku)
  
  · Saç, tırnak ve deride değişiklikler
  
  · İskelet yapısında değişiklikler
  
  Doğumsal metabolizma hastalıkları çok sayıda olmakla birlikte genel olarak aşağıdaki şeklide guruplandırılabilir
  
  · Amino Asit Metabolizması Bozuklukları
  
  Klasik Fenilketonüri, Biopterin Bozuklukları, Maternal Fenilketonüri, Hipertirozinemi, Richner-Hanhart Sendromu, trizonemi Tip 3, Alkoptonüri, Hepatorenal Tirozinos, Homosistiüri ve diğerleri
  
  · Organik Asidemiler
  
  Akağaç Şurubu İdrarı Hastalığı, Lösin Metabolizması Bozuklukları, İzolösin Bozuklukları, Valin Bozuklukları, Multpl Karboksilaz Eksikliği, Biotinidaz Eksikliği ve diğerleri
  
  · Karbonhidret Metabolizması Bozuklukları
  
  Glikojen Depo Hastalıkları, Galaktoz Metabolizması Bozuklukları, Früktoz Metabolizması Bozuklukları, Pentozüri, Gliserol Kinaz Eksikliği ve diğerleri
  
  · Mitokondriyel Enerji Metabolizması Bozuklukları
  
  Yağ Asidi Oksidasyonu Bozuklukları, Keton Kullanım Bozuklukları, Mitokondriyal Solunum Zinciri Hastalıkları ve diğerleri
  
  · Lipid Metabolizması Hastalıkları
  
  Hiperlipoproteinemiler, Ailevi Hiperkolestromu, Tangier Hastalığı ve diğerleri
  
  · Pürin ve Pirimidin Metabolizması Bozuklukları
  
  Gut hastalığı, Adeilosüksinaz eksikliği, Herediter Ksantinüri ve diğerleri
  
  · Porfiriler
  
  · Membran Transport Bozuklukları
  
  Sistinüri, İminoglisinüri, Hartnup Hastalığı ve diğerşeri
  
  · Lizozomal Depo Hastalıkları
  
  Hurler Sendromu, Schei Sendromu, Hunter Sendromu, Sanfilippo Sendromu, Morquio Sendromu, Sandhoff Hastalığı, Tay-Sachs Hastalığı, Fabry hastalığı, Schindler Hastalığı, Gaucher Hastalığı, Farber Hastalığı, Krabbe Hastalığı ve diğerleri