Cüzzam

Cüzzam
Hastaliga eskiden bütün ülkelerde rastlanilirdi Günümüzde ise yalniz nemli, tropikal ve yari tropikal bölgelerde görülmektedir Yeterli besin almayanlar ya da açlik çekenler ise özellikle tehlikede sayilir Dünyada, 2 - 10 milyon arasinda cüzamli bulundugu sanilmaktadir Her yil, yaklasik 200000 yeni vakaya rastlanilmaktadir

Belirtiler
Cüzam iki biçimde ortaya çikar ve her ikisinde de belirtiler, iki ya da üç yil süren uzun bir kuluçka döneminden sonra görülür Tüberküloit cüzam denen türünde dirsegin arkasindaki ulna siniri kalinlasir ve iltihaplanir; bedende çay lekesine benzer lekeler olusur Duyum yoklugu nedeniyle farkina varilmayan küçük zedelenmeler ve enfeksiyon daha büyük hasarlara yol açar

"Lepromatöz cüzam" adi verilen öteki türünde ise ilk belirtiler, altindaki iltihap nedeniyle kalinlasan, kabaran, burusan, uyusmus bölgelerdir En agir biçimlerinde bütün deri etkilenir; daha az siddetli vakalar ise, daha çok yüz ve kulaklari etkiler Yüz, "aslan yüzü" görünümü alir Kulaklarda, burunda ve yanaklarda yumusak derialti olusumlari gelisir ve genellikle baska bakterilerin bulasmasiyla, kangrene dönüsen yaralar açilir Ayrica çevresel sinirler hasar görür; genis yama biçimli duyarsiz bölgeler ve felçler ortaya çikar Bazen bu durum, bütün kolu ya da bacagi etkiler

Nedenler
Cüzamin nedeni, "mycobacterium leprae" adli bakteridir Bakteri, deri ve sinirleri etkileyerek duyum yitimine, agir vakalarda ise biçim bozukluguna yol açar Hastaliga neden olan bakteri, bir kisiden ötekine deri temasiyla ve - büyük bir olasilikla - burundan çikan damlaciklarla geçer Böceklerle, sterilize edilmemis dövme igneleriyle, derialtina yapilan siringalarla da bulastigi bilinmektedir Bulasici bir hastalik olmasina karsilik, uzun süre yakin temas söz konusu degilse cüzama yakalanma olasiligi azdir Bu yüzden cüzam, çogunlukla aile içinde etkili olur

Tüberküloit cüzam hastaligin daha hafif bir biçimidir Genellikle etkilenenler, kulak arkasindaki yüz sinirleri ve elin bir bölümüne ait ulna siniridir Yavasça beliren bir uyusukluk ve çevresel sinirlerde (omurilikten baslayip beden yüzeyine yayilan sinirler) duyum yitimiyle ortaya çikar Dirsegin arkasindaki ulna siniri kalinlasir ve iltihaplanir; bedende çay lekesine benzer lekeler olusur Duyum yoklugu nedeniyle farkina varilmayan küçük zedelenmeler ve enfeksiyon daha büyük hasarlara yol açar

"Lepromatöz cüzam" adi verilen öteki türünde ise bakterinin neden oldugu zarar, çok daha agir ve yaygindir Cüzam, tedavi edilmezse ilerler Duyarsiz bölgeler kolayca zarar görür; zedelenmeler fark edilmez, iltihaplanir, bazen kangren olur ve böylece el ve ayak parmaklari yitirilir

Sinirlerin iltihaplanmasi, çevresel kas gruplarinin felcine yol açarak, bilek ya da ayakta felç yapar Tedavi edilmeyen hastalarin en az yüzde 25'inde yüz biçiminin bozulmasi ya da ciddi sakatliga varan biçim bozukluklari görülür

Toplumdan yalitilma korkusu, hastalarin tedavi için zamaninda basvurmasina ve cüzamin çevreye yayilmasina yol açar Ancak tedavi görmekte olanlarin genellikle hastaligi bulastirmadiklarindan, yalitilmalari gereksizdir

Tedavi
Tanida "lepromin testi" olarak bilinen deri testinden yararlanilir Böylece hastanin direnci ölçülür Direnç yüksekse, tüberküloit cüzamin hafif vakalarinda oldugu gibi, bazen kendi kendine ya da birkaç aylik ilaç tedavisiyle geçer Direnç düsükse, ilaç tedavisi yayilmayi sinirlar, ama yineleme egilimi oldugu için ömür boyu ilaç almak gerekebilir

Tedavi edilmeyen cüzam genellikle yasami kisaltmaz; yavas ilerledigi için zamanla artan sakatliklara ve biçim bozukluklarina neden olur Bununla birlikte, modern tedaviyle ve erken taniyla bu üzücü sonuçlarin önlenebildigini unutmamak gerekir

Tedavi, bir sülfür bilesigi olan dapson (DDS) ile yapilir Dapson haftada iki kez agizdan alinir Bu tedavi yillarca, bazen de ömür boyu sürer Hasta, dapsonun yan etkilerine dayanamazsa, sülfakson ve rifampisin gibi baska bilesikler alabilir Genellikle hastalarda ilaca tepki olarak karaciger iltihabi ya da kansizlik olustugundan, bu ilaçlarla birlikte vitamin ve demir haplari verilir

Zarar görmüs sinirlere yeniden duyarlilik kazandirmak olanakli olmasa da, etkilenmis kaslar fizik tedavi ile sagliga kavusturulabilir Kangrenli bölgeler ameliyatla alinir; yüzün ciddi olarak etkilenmis bölümlerine plastik cerrahi uygulanabilir

hastarehberi