Beyin - Beynin Yapısı Ve Görevleri

Merkezi sinir sisteminin en önemli kısmı olan beyin, kafa¬tası kemikleri içinde, ağırlığı ortalama olarak erkeklerde 1200-1350 gr, kadınlarda ise 1000-1250 gr ağırlığında, yüzeyi ise ortalama olarak 2000-2100 cm2 olan bir organımızdır

Bilinen en büyük beyinli insanlar; yazarlardan Trungenjew 2012 gr, politikacılardan Bismark 1807 gr'dır Şimdiye kadar rastlanan en küçük beyin 369 gr, en büyük beyin 2850 gramdır Her iki ağırlıktaki beyine sahip insanların akli dengelerinin bozuk olduğu görülmüştür

Beynin büyük veya küçük olması zeka hakkında kesin bilgi vermez Zekanın; nöronların çeşidine, beyinin ağırlığına, beyin yüzeyinin girintili-çıkıntılı oluşuna, beynin omuriliğe oranına ve nöronların az veya çok olmasına bağlı olduğu düşünülmektedir

İnsanda beyin ve omurilik, dıştan içe doğru "meninges" de¬nen üç zarla çevrilidir
Bu zarlar; sert zar, örümceksi zar ve ince zardır Bağ dokusundan meydana gelen bu yapılardan en dışta bulunanı "sert zar" olarak adlandırılır Bu zar, kafatası kemiklerinin altında ve kafatasına sıkıca tu¬tunmuştur Sert zar, omurilik çevresinde ise serbest olarak bulunur Sert zar altında "örümceksi zar" görülür Örümceksi zar, ince, çift yapraklı bir yapıya sahip olup, dış yaprağı sert zara bağlı, diğeri onun altında yer alır

Örümceksi zar ince zara bakan yaprağı ile ince zar arasında örümceği andıran küçük çıkıntılar görülür Örümceksi zar, adını bu görünüşten almıştır Örümceksi zar süngersi aralıkları ile ince zar arası beyin ve omurilik sıvısı ile (Liquor-cere-brospinalis) doludur En altta ise "ince zar" bulunur İnce zar, beynin bütün girinti ve çıkıntılarını sıkıca örter ve taşımış olduğu bol kan damarları sayesinde beyni besler

Örümceksi zarın üst ve alt yüzeyinden uzanan bağ doku iplikçikleri ile beyin ve omurilik zarları birbirine bağlanır

Beynin Beslenmesi

Kulak altı deliklerden gelen iki şah daman ve ard kafa deliğinden gelen omurga atardamarı beynin altında bir¬leşir Buradan çıkan dalların bir kısmı ince zara gider ve beynin dışını besler Bir kısım dallar da dördüncü karıncık¬tan silvus kanalı ile I, II ve III karıncıklara girer ve karıncık¬larda kılcallar yaparak beynin içini besler Aynı yolla çıkan toplardamarlar artık Maddeleri beyinden uzaklaştırır

Karıncıklara giden kılcal damarlardan kan basıncı ile çıkan sıvı (plazma), karıncıkları doldurarak beyin ve omurilik içi sıvısını oluşturur Gazların dışındaki boşaltım maddeleri bu sıvıya bırakılır Dış sıvı ise örümceksi zarın çıkıntıları ile sinüslere(boşluklara) dökülür

İnsan beyni çalışırken fazla miktarda kan alır, daha çok besine ihtiyaç duyar Sonuçta birtakım artık maddeler oluşur Beyin bu artık maddeleri uzaklaştıramazsa yorulur (sürmenaj) Dinlenmek, uyumak, temiz ve bol hava almak beyni dinlendirir



Frontal lob--bilinçli düşünme; zarar görmesi durumunda ruh hali, hissiyat değişikliği olabilir
Parietal lob--çeşitli duyu organlarından gelen bilgileri birleştirmede önemli rol oynar Ayrıca nesnelerin kullanılması ve bazı mekansal görüş işlemelerinde (visuospatial processing) parietal lobun kimi bölümleri rol alır
Oksipital lob--görme duyusuyla ilgili bilgilerin işlendiği lobdur Hafif zarar görmesi halüsinasyonlara sebep olur
Temporal lob--ses ve kokunun algılanması, aynı zamanda da yüzler, mekanlar gibi karmaşık uyaranların işlenmesi bu lob tarafından sağlanır
serebellum--duyu organlarından gelen bilgilerle haraketi ilişkilendirir Bu lob özellikle dengenin sağlanmasında önemli rol oynar

Beyin; ön beyin, orta beyin, arka beyin olmak üzere üç bölümden meydana gelmiştir

a Önbeyin (Büyük Beyin)
İnsan beyninin en büyük kısmıdır Ön beyin uç beyin ve ara beyin olmak üzere iki önemli kısımdan meydana gelmiştir

Uç Beyin
üç beyin önden arkaya doğru derin bir yarıkla iki yarım küreye ayrılmıştır Bu yarım küreleri iki köprü bir¬birine bağlar Bunlardan üstteki köprüye "nasırlı cisim", alttakine ise "beyin üçgeni" denir Bu köprüler, nöron aksonlarından yapılmıştır Beyin yanm kürelerinde birinci ve ikinci kanncık bulunur Bu karıncıklar bir kanalla beyin üçgeninin altında bulunan üçüncü kanncıkla bağlantı yaparlar, üçüncü kanncık da bir kanal¬la omurilik soğanı hizasında bulunan dördüncü karıncığa bağlanır Omurilik kanalı dördüncü karıncıkta sona erer Beyinde bulunan karıncıklar omurilik kanalının devamı şeklindedir

Beyin yanm kürelerinin üstünde, beyin yanm kürelerini enine olarak ayıran derin girintiye "rolando yangı", alt kısmında ve genişçe olan yanğa ise "süyus yangı" denir Beyinde bulunan çeşitli merkezler bu yarıklar boyunca sıralanmıştır

Beyin yarım kürelerinden enine bir kesit alındığında, dışta beyin kabuğu (korteks) denilen 3-4 mm kalınlığında ince bir "boz madde" görülür Beyindeki birçok önemli merkezler kortekste bulunur İnsan beyninde yak¬laşık 12-14 milyar sinir hücresi olup, bunun 9 milyarı kor¬tekste yer alır Korteksin gelişimi, insanda ancak 18-20 yaşlarında tamamlanır Balık, kurbağa, sürüngen ve kuşlarda korteks bulunmaz; bunların beyinleri düzdür

Bu hayvanlarda korteks yerine orta beyinde boz çekirdek¬ler ve otonom faaliyetleri düzenleyen hipotalamus bölgesi ile somatik faaliyetleri düzenleyen talamus bölgesi bu¬lunur Bu kısımlar, miyelinsiz nöronların gövdeleri ile dentritlerden ve ara nöronlardan meydana gelmiştir İn¬sanda ve diğer memelilerde boz madde bölümünün altın¬da, nöronların aksonlarından meydana gelen "ak madde" bulunur Ak maddenin bazı bölümlerinde hipota¬lamus gibi önemli merkezleri taşıyan boz çekirdekler görülür

Uç Beynin Görevi: İsteğimize bağlı olarak yapılan hareket¬lerin tamamı uç beyin tarafından yapılır Hayvanlar üzerinde yapılan deneylerde, beyni çıkarılan hayvanların yaşadıkları; fakat dış etkilere karşı duyarlı olmadıkları, hafızalarını ve iradelerini kaybettikleri gözlenmiştir Beyin yarım küreleri çıkarılmış bir güvercin ancak itilirse yürüyebilmekte, havaya atılırsa uçabilmekte, önüne yiyecek konsa dahi onu yiye¬memekte, ancak ağzına besin konursa onu yiyebilmekte, açlık hissetmemektedir

Yukarıda da belirttiğimiz gibi beyin yarım küreleri zeka, hafıza, duyarlılık gibi dış alemle ilişkileri düzenleyen bütün ruhsal olayların merkezidir Düşünerek, isteyerek yap¬tığımız bütün işlerin merkezleri büyük beyinde bulunur

-üç beyin;
-ön (frontal) lop,
-şakak (temporal) lop,
-yan (parietal) lop,
-arka (occipital) lop,
-merkezi (central) lop olmak üzere 5 alt bölüme ayrılır

Ara Beyin
üç beynin ara beyin kısmı; talamus, hipota¬lamus ve hipofız bezinin arka bölgesini içerir Ara beyin, beyin yarım küreleri arasında kalan bölgedir Yani bu kısım, beyin yarım küreleri tarafından sarılmıştır Ara beynin yan duvarları talamus, tavanı epitalamus ve ta¬banı hipotalamusa dönüşür Optik sinirlerin fibrilleri hipotalamusun altında çaprazlanarak "kiazma"yı mey¬dana getirir Orta beynin içerisinden geçen silvus yarığı ara beyne gelince genişleyerek üçüncü karıncığı oluşturur, üçüncü karıncığın sağ ve sol yan duvarlarında talamus denilen iki büyük boz çekirdek bulunur Bu çekirdeklere "görsel yataklar" da denir Vücudun çeşitli bölgelerinden gelen duyular¬la, görme ve işitme organlarından alınan bütün duyular buraya gelir Burada düzenlenerek beyin korteksine gider Görme merkezlerinde ayrıca heyecan, ağlama, gülme gibi ruhsal olayları yaptıran, gözyaşı çıkmasını sağlayan ve mesafe ayarlayan merkezler bulunur Kısacası talamus beyin korteksine gelen ve giden sinir¬lerin geçiş merkezidir

üçüncü karıncığın alt kısmında hipotalamus bulunur Hipotalamus, iç organların ve dokulann otomatik kontrol merkezidir Hipotalamusta su dengesi, kan basıncı, uyku, iştah, karbonhidrat ve yağ ****bolizması, vücut sıcaklığı, eşeysel yönelme ve olgunlaşmayı sağlayan merkezler bu¬lunur Vücudun iç dengesinin (homeostasi) düzenlenmesi buradan yapılır Hipotalamus, ayrıca sinir hücrelerinden salgılanan özel hormonlar ile hipofiz bezinin çalışmasını düzenler Hipofiz ise endokrin bezlerin çalışmasını düzenleyen en önemli bir iç salgı bezidir Hipofiz bezinin arka lobu, ara beynin aşağı doğru uzayan hipotalamusa ait duvarından meydana gelmiştir Ara beynin üst-arka tarafa doğru yaptığı uzantıdan "epifiz" oluşur

Orta Beyin

Orta beyin, ponsun (varol köprüsü) üzerinde, beyincik ve ara beyin arasında kalan bölgedir Burası miyelinli sinir liflerinden oluşmuştur Orta beyin; beyincik, pons, omurilik soğanı ve omurilikle bağlantı kuran sinirlerin geçtiği yerdir Burada üçüncü karıcınğı dördüncü karıncığa bağlayan bir merkez bulunur Orta beynin üst kısmında dört tane çıkın¬tı vardır Bunlara "dördüz çıkıntılar" (optik lop) denir Bun¬ların içerisinde görme ve işitme refleks merkezleri yer alır Fazla ışıkta göz bebeklerinin daralması, herhangi bir küçük seste köpeğin kulaklarının dikleşmesi, buradaki refleks merkezlerinden sağlanır Ayrıca orta beyinde kas tonusunu ve vücudun duruşunu düzenleyen merkezler de bulunur

Arka Beyin

Omurilik soğanı ve beyincikten meydana gelmiştir

Omurilik Soğanı (Medulla Oblangata): Bu kısım omuriliğin kafatası içerisinde devamı gibidir ve varol köprüsünün altında, beyinciğin ön alt kısmında bu¬lunur, uzunluğu 3 cm, ağırlığı ise 8-10 gr kadardır Beyin yarım kürelerinden çıkıp, vücut kısımlarına giden sinirler buradan çaprazlamasına geçerler (beynin sağ tarafı, vücudun sol; beynin sol tarafı da vücudun sağ bölgelerini kontrol eder) Omurilik soğanı omuriliğin devamı olduğundan dışta ak madde, içte ise boz madde bulunur Ak madde, beyinden omuriliğe, omurilikten beyine giden miyelinli duyu ve motor ak¬sonlarından yapılmıştır Boz madde ise sinirlerin girip çıktığı yerdir ve hayatsal faaliyetleri kontrol eder

Bu yapı, beyin ve omurilik zarları ile çevrilmiştir Omuri¬lik soğanı içerisinde 4 karıncık bulunur Karıncık du¬varlarında ayrı ayrı isimleri olan boz madde çekirdekleri yerleşmiştir Boz madde içerisinde sinir merkezleri bu¬lunur Bu merkezler solunum, dolaşım, boşaltım, me¬tabolizma, karaciğerde şeker ayarlanması, yutma, çiğneme, öksürme, hapşırma, kusma, kan damar¬larının büzülmesi veya gevşemesi gibi refleksleri kontrol eden yerlerdir Omurilik soğanının hayati öneminden dolayı bu kısma "hayat düğümü" de denir Buraya in¬dirilen şiddetli darbeler sonucu kalp ve solunum faaliyetleri durabilir, sonuçta canlı ölür

Beyincik (Küçük beyin = Metensefalon)

Omurilik soğanının üzerinde bulunur ve önünde varol köprüsü (pons) yer alır Kendisine ait bağlarla; beyin kürelerine, omurilik soğanına ve varol köprüsüne bağlanır Beyincik de, beyinde olduğu gibi sert, örümceksi ve ince zarla örtü¬lüdür Enine kesitinde dışta boz madde, içte ak maddenin bulunduğu görülür Ak madde, boz maddenin lopçuk¬larına doğru dal ve dalcıklar şeklinde uzantılar göndererek dallanır Bu durum bir Ağaç manzarasına benzediğinden beyinciğe "hayat ağacı" denir Beyincik balık, kurbağa ve sürüngenlerde küçük ve belirsiz olup özelleşmemiştir Bu canlılarda omurilik soğanı ile birlikte bulunur

Beyinciğin Görevi

Küçük beyin, hareket ve denge merkezidir Bundan dolayı değişik hayvanlarda beyinciğin büyüklüğü hayvanın hareketliliği ile doğru orantılıdır Ayrıca beyincik, kasların çalışmasını koordine eder Çok hareketli hayvanlarda vücu¬da oranla (kuşlar) oldukça büyüktür Beyinciği çıkarılan bir köpek yürüyemez, aynı şekilde küçük beyni çıkarılan bir güvercin havaya atılırsa uçamaz, hemen yere düşer

Duyu organları veya vücudun diğer kısımlarında meydana gelen değişiklikler, duyu sinirleri ile küçük beyne bildirilir Beyincik de, bozulan dengeyi ayarlamak için kaslara emir göndererek gerekli hareketin yapılmasını sağlar

Vücudun dengesi, beyincik ve kulaktaki yarım daire kanal¬ları ile sağlanır

Pons (Varol Köprüsü)

Beyinciğin hemen altında orta beyinle omurilik soğanı arasında kalın lif demetlerinden meydana gelmiş varol köprüsü (pons) bulunur Pons'un ortası kalındır İçerisinde 5, 6, 7 ve 8 kafa sinir çiftlerine ait boz madde çekirdekleri bulunur Görevi, beyinciğin bir yarım küresin¬den diğerine impulsları taşımaktır Bu şekilde vücudun sağ ve sol tarafında bulunan farklı kasların yönlendirilme¬sine yardımcı olmaktır