Diyaliz Hakkında Genel Bilgiler

Böbrek yetmezliği ilerler ve kalıcı hale gelirse başka tedavi yöntemleri gerekir (Hemodiyaliz, Periton Diyalizi ve ya Böbrek Nakli)
En tercih edilen ve hastanın hayat süresi ve yaşam kalitesini düzelten yöntem böbrek naklidir Böbrek fonksiyonlarının % 90ˊnı kaybetmiş ise hastaya Diyaliz tedavisine başlamalıdır
Böbrek yetmezliği olan hastada ne zaman diyaliz tedavisi başlanmalıdır?

• Böbrek fonksiyonlarının % 90ˊnı kaybetmiş hastalarda
• Böbrek yetmezliğine bağlı tedavisi önlenemeyen kusma,
• Tedaviye cevapsız Sıvı fazlalığı
• Böbrek yetmezliğine bağlı kanama eğilimi,
• Böbrek yetmezliğine bağlı bilinç bulanağı
• Böbrek yetmezliğine bağlı perikardit (kalp zarının iltihabı)

Diyaliz tedavisi 2 şekilde uygulanır:
1- Hemodiyaliz
Hasta kanının damardan alınarak özel makineler kullanılarak filtreler aracılığıyla temizlenip tekrar hastaya verilmesi yöntemidir normalde hastanelerin böbrek diyaliz ünitelerinde yapılır Hastanın ihtiyacına göre haftada üç defa yaklaşık 4 Saat uygulanır
Hemodiyaliz uygulamadan önce bir hazırlık aşaması vardır Hemodiyalizin gerçekleştirilmesi için küçük bir cerrahi operasyona ihtiyaç vardır Hasta kanını alıp makineye vermek için büyük bir damar yolu gereklidir Bu operasyon hastaya yapılan hemodiyaliz işlemini hızlandırmak ve kolaylaştırmak için uygulanır ve damarların birleştirilmesi şeklinde gerçekleştirilir Bu amaçla hastanın kolundaki atardamarı ve toplardamarı cerrahi olarak birleştirilir Buna Arterio-Venöz Fistül denir Ancak acil şartlarda diyaliz uygulanacak ise damar içi kateterizasyon uygulanır
Diyaliz hastalarında Kansızlık tedavisi
Böbrek yetmezliğinde kansızlığın en önemli nedeni, böbreklerden salgılanan ve kan yapımını sağlayan eritropoetin denilen Hormonun yetersizliğidir Bu Hormon hastalara cilt altına iğne ile uygulanır
Diyaliz hastalarında demir tedavisi
Diyaliz hastalarında kan kaybı ve kırmızı kan hücrelerin artması ile besinlerle gerekli demirin alınmaması sonucunda Demir Eksikliği gelişir Bu hastalarda ağızdan veya damar yoluyla uygulanır
Diyaliz hastalarında kemik hastalığı tedavisi
Kan fosfor düzeyin yükselmesinin önlenmek için kalsiyum Tuzları (Kalsiyum Karbonat ve Kalsiyum Asetat) kullanılır Paratiroid bezinin (kemik metabolizmasını düzenleyen küçük ama işlevi büyük bir bez) fonksiyonlarını düzenlemek için D vitamini ve benzerlerinin takviyesi yapılır
Diyaliz hastalarında Beslenme:
Böbrek yetmezliğinde böbrekten fosfor potasyum ve üre atılamadığı için kan seviyeleri yükselir Bu yüzden fosfor, potasyum ve Protein bakımından zengin besinlerden kaçınılmalıdır Süt, yoğurt, dondurma, peynir, yumurta sarısı, kuruyemiş, kuru baklagiller, kolalı içecekler, sakatat, et, balık fosfor ve proteinden zengindir Meyveler (muz, kayısı, kavun, incir),sebzeler (pancar, Lahana, Domates, ıspanak vs) potasyumdan zengin gıdalardır Böbrek Yetmezliğinden Korunma Yolları:
Şeker hastalığında kan şeker düzeyinin kontrolü Hipertansiyonda kan Basıncı kontrolü İnfeksiyonlar (çocuklarda boğaz enfeksiyonu, akut romatizmal ateş hastalığı, sık tekrarlayan idrar yolu infeksiyonları) Böbrek fonksiyonunu bozabilen ilaç kullanımı konusunda dikkatli olmak ve doktor kontrolünde ilaç kullanımına dikkat etmek Böbrek yetmezliği gelişmeden düzenli doktor kontrolü ve böbrek yetmezliğinin geriye döndürülebilmesi veya en azından ilerlemenin yavaşlatılması için ilgili doktorların tavsiyelerine uyulması Hemodiyalizin tercih edildiği durumlar
Karında fıtık Daha önce karın bölgesinden geçirimleş Ameliyat Hastanın uyumunun iyi olmaması Karın diyalizi yapmasını sınırlayan bazı durumların (körlük gibi) varlığı Temizlik koşullarının sağlanamaması Hastada bunamanın varlığı
2- Periton Diyalizi
Hastanın karın boşluğuna verilen sıvıya (özel bir serum) karın zarındaki damarlardan konsantrasyon farkına göre vücuttaki atık Maddelerin geçmesi ve daha sonra bu Sıvının boşaltılması esasına dayanır Bu işlem için makineye ihtiyaç yoktur
Periton, karın boşluğunda bulunan organların etrafındaki zar için kullanılan tıbbi terimdir Periton zarının insanlardaki yüzey alanı yaklaşık 2 m2ˊdir Periton diyalizinde (hemodiyalizden farklı olarak özel bir membran yerine) periton membranı hemodiyalizdeki filtrenin yerine kullanılır Periton diyalizi için;
Karına yerleştirilmiş kateter Uygun diyaliz sıvısı Kateter ve diyaliz sıvısı arasındaki bağlantı sistemi Periton diyalizi tedavisi değişik şekillerde uygulanabilir Bunlardan en sık uygulanan teknik sürekli ayaktan periton diyalizidir Periton diyalizi makinesi kullanılarak değişik periton diyalizi teknikleri geliştirilmiştir
Sürekli ayaktan periton diyalizi: Periton boşluğuna doldurulan diyaliz sıvısının 4-8 saat beklemeyi takiben yenisi ile değiştirildiği basit bir yöntemdir Genellikle Günde 4 kez hastanede veya evde yapılır En önemli avantajı hasta tarafından evde yapılabilmesidir Hastalar tıbbi bir engel yoksa hemodiyaliz veya periton diyalizinden birisini seçebilirler
Periton diyalizinin tercih edildiği durumlar
Bağımsız yaşama ve sık seyahat zorunluluğu Hemodiyaliz için damar giriş yolu olmayan hastalar İleri derecede damarsal problemi olanlar 5 yaşın altındaki çocuklar Diyaliz merkezine uzak ikamet eden hastalar Periton diyalizinin iltihabi yan etkileri
Periton diyalizinin iltihabi yan etikileri peritonit, tünel infeksiyonu ve çıkış yeri infeksiyonudur
Periton Diyalizinin İltihabi Olmayan Yan Etkileri
Fıtıklar Dışa akış yetersizliği Kateter etrafından sıvı sızıntısı Akciğer zarlarında sıvı birikimi Karın içine kanama sırt ağrısı
3- Böbrek Nakli
Böbrek nakli ise uygun vericisi olan hastalara uygulanabilir Ne yazık ki ülkemizde organ bağışının yaygınlaşmaması bu yöntemin kullanılmasını sınırlamaktadır Böbrek yetmezliği olan hasta için en uygun verici adayı hasta ile duygusal bağı olan yakın akrabalarıdır Bu anlamda en uygun verici adayı kardeş ve daha sonra da anne babadır Diğer yakın akrabaların doku gruplarının uyma şansı kardeş ve anne-babaya göre daha azdır Akraba olmayan Canlı vericiden organ nakli de mümkün olmakla birlikte doku uygun verici bulma şansı daha azdır
HAZIRLAYAN Doç Dr Lütfullah ALTINTEPE