Osmanlı Valide Sultanları

Osmanlı Valide sultanları

Valide Sultan Nedir ?

Ayşe Hafsa Sultan

Ayşe Seniyeperver Sultan

Bezmiâlem Valide Sultan

Emetullah Rabia Gülnuş Sultan

Emine Hatun

Gülçiçek Hatun

Handan Sultan

Hayme Hatun

Hüma Hatun

I Gülbahar Hatun

Kösem Sultan

Mahfiruz Hadice Sultan

Malhun Hatun

Mihrişah Valide Sultan

I Mustafa'nın annesi

Nakşidil Sultan

Nilüfer Hatun

Pertevniyal Sultan

Piristû Kadın Efendi

Safiye Sultan

Saliha Dilaşub Sultan

Saliha Sultan

Turhan Hatice Sultan

Şevkefza Sultan

Valide Sultan Nedir ?
Valide Sultan (Osmanlıca:Sedef-i Dürr-i Hilafet, والده ساطان) Osmanlı padişahlarının saltanatları sırasında hayatta olan annelerine verilen ünvandı

Omanlı padişahları tahta çıktıkları zaman anneleri de Valide Sultan ünvanını alarak büyük bir siyasi güce ve oldukça yüksek miktarda bir gelire sahip olurlardı Valide Sultanlar bu geliri genellikle hastane, külliye, camii ve medrese inşa ettirmek için kullanırlar, bazen de fakirlere yiyecek dağıtmak, sünnet ettirmek, düğün yapmak gibi hayır işleri yaparlardı

Valide Sultanlar genellikle siyasete karışmazlardı Ancak kadınlar saltanatı adı verilen dönemde Nurbanu Sultan, Safiye Sultan ve özellikle Kösem Sultan devlet yönetiminde söz sahibi olmuşlardır Kösem Sultan oğlu IV Murat tahta çıktığında 11 yaşında olduğu için naiplik sıfatıyla devleti bizzat yönetmiştir Ancak IV Mehmet'in annesi Turhan Hatice Sultan'la birlikte Valide Sultan'ların etkisi tekrar azaldı, tekrar geleneksel görevleri olan hayır işlerine döndüler

Osmanlı Devleti'nin son dönemlerindeki Valide Sultanlardan Bezmialem Sultan ve Pertevniyal Sultan İstanbul'daki birçok saray, cami, hastane ve okul inşaatlarına imzalarını atmışlardır Osmanlı Devleti'nin en son Valide Sultanı II Abdülhamit'in manevi annesi Piristû Kadın Efendidir Padişahın öz annesi olmamasına rağmen padişah tarafından Valide Sultanlık ünvanına getirilmiş, 1904 yılındaki ölümüne kadar bu görevde kalmıştır II Abdülhamit'ten sonraki padişahlar tahta çıktıklarında anneleri ölmüş olduklarından 1904 yılında Valide Sultanlık kurumu sona ermiştir



Ayşe Hafsa Sultan
Ayşe Hafsa Valide Sultan (1479-19 Mart 1534)), Osmanlı padişahı Yavuz Sultan Selim'in hasekilerinden biri, Kanuni Sultan Süleyman'ın annesi ve Valide Sultan ( Osmanlıca: عایشه حفصه سلطان ) Ayşe Hafsa Sultan ve Ayşe Hatun karıştırılmamılıdır

Ayşe Hafsa Sultan Kanuni Sultan Süleyman 1520 yılında tahta çıkınca Valide Sultan oldu Bu sıfat ile anılmış ilk padişah annesidir 14 yıl Valide Sultan kaldı Her ne kadar Valide Sultanlık döneminin sonları Kanuni'nin çok etki sahibi eşi Hürrem Sultan'ın zamanına denk gelmişse de Kanuni'nin annesine sık sık danıştığı ve fikirlerine büyük önem verdiği bilinmektedir Kanuni Sultan Süleyman'ın saltanatının ilk yıllarında Venedik Cumhuriyeti'nin İstanbul'daki elçisi olan Pietro Bragadin, mektuplarında Hafsa Sultan'ın "48 yaşında çok güzel bir kadın olduğunu ve oğlu hükümdarın kendisine karşı büyük hürmet ve sevgi beslediğini" belirtmektedir Yavuz Sultan Selim, ünlü,

Şirler pençe-i kahrımda olurken lerzan,

Beni bir gözleri ahuya zebun etti felek,

mısralarını Hafsa Sultan için yazmıştır

Manisa'da 1522 yılında tamamlanan bimaristanı ile ünlü külliyesinin yanı sıra, gelirlerini bu külliyeye vakfettiği Urla'da bir mescid yaptırdı Marmaris'teki Osmanlı kervansarayı da, kitabesi 1545 tarihini taşımakla birlikte, Hafsa Sultan'ın ismi ile anılmaktadır

19 Mart 1534 tarihinde oğlunun saltanatı sırasında öldü İstanbul'daki Yavuz Sultan Selim Camii'ndeki türbeye gömüldü

Manisa'da Ayşe Hafsa Sultan tarafından inşa ettirilmiş külliyenin bir parçası olan ve özellikle psikiyatrik tedavide ün salmış Darüşşifa

Ayşe Hafsa Sultan'ın kökeni hakkında çeşitli kaynaklarda iki değişik görüş yer almaktadır Bunlardan birincisine göre Ayşe Hafsa Sultan'ın Kırım hanı Mengli Giray'ın kızı olduğu öne sürülmüştür Gerçekten de Yavuz Sultan Selim'in eşlerinden birisinin Mengli Giray'ın kızı, Beyhan ve Şah Sultan'ların annesi olan Ayşe Hatun olduğu kesin olarak bilinmektedir Ancak ikinci bir görüşe göre Kanuni Sultan Süleyman, Mengli Giray'ın kızı olan Ayşe Hatun'dan değil de, Yavuz Sultan Selim'in Avrupa kökenli başka bir eşinden dünyaya gelmiştir

Ayşe Hafsa Sultan, kendisinden yüz yıl kadar önce yaşamış, Aydınoğlu Beyliği'nin son beyi Aydınoğlu İsa Bey'in kızı ve Yıldırım Beyazıd'ın eşi olan Hafsa Hatun ile karıştırılmamalıdır Edirne'nin Havsa kasabasının ismini Hafsa Hatun'un orada yaşamış olmasından dolayı aldığı söylenir ama aslında adını yakınlardaki Has Köyünde büyük bir külliye yaptıran Fatih Sultan Mehmet'in sadrazamlarından Mahmud Paşa'ya izâfeten "Havass’ı Mahmud Paşa"dan (ie Mahmud Paşa Has'ları) almıştır



Ayşe Seniyeperver Sultan
Ayşe Seniyeperver Valide Sultan, (1761 – 11 Aralık 1828) Osmanlı padişahı IV Mustafa'nın annesi, Valide Sultan ve Sultan I Abdülhamit'in 4 eşiydi Bulgar asıllıydı ve doğduğu zamanki ismi Sonya idi Oğlu IV Mustafa'nın kısa saltanatı sırasında 29 Mayıs 1807–17 Kasım 1808 tarihleri arasında Valide Sultan oldu Oğlunun öldürülmesinden sonra 20 sene daha yaşadı ve 11 Aralık 11828 tarihinde öldü Eyüp Sultan Camii Şadırvan avlusundaki hazireye defnedilmiştir



Bezmiâlem Valide Sultan
Bezm-î-Âlem Valide Sultan (1807—2 Mayıs 1853[1]) Osmanlı Padişahı II Mahmut'un 2 eşi ve padişah Abdülmecit'in annesidir Bezm-i-Âlem "Dünya meclisi" anlamına gelir Osmanlı tarihinin en tanınmış valide sultanlarından biridir Hayırseverlik için yaptığı çalışmalardan dolayı sevilen ve saygı duyulan bir Valide sultan olarak tarihe geçmiştir

Bezmialem Valide Sultan Gürcü olduğu düşüncesi kabül görülür Yahudi olduğu düşüncesi ise Gürcü Yahudisi olabileceğinden gelir Yahudi asıllı olduğuna dair bir iddia da ortaya atılmıştır Abdülmecit tahta çıktığında 16 yaşında, kendisi de 32 yaşındaydı Oğlunun hükümdarlığı döneminde, öldüğü tarihe kadar 14 yıl süreyle (1839-1853) Valide Sultan oldu Oğluna Tanzimat'ın ilanı konusunda Mustafa Reşit Paşa'ya güvenmesini tavsiye ettiği söylenir Ayrıca Abdülmecit'in annesini çok sevdiği, hükümetteki nazırları (bakan) seçerken annesine danıştığı bilinmektedir Bezm-î-Âlem Valide Sultan birçok mimari eserlerin yapılmasına öncülük etmiştir Bu eserlerden bazıları şunlardır:

Yıldız Sarayı'ndaki Dilkuşa Kasrı (1842)

Maçka (1839), Topkapı (1843) ve Yıldız'da (1843) üç değişik Bezmiâlem Valide Sultan Çeşmesi

Bezm-î-Âlem Valide Sultan Vakıf Gureba Hastanesi (1843)

Günümüzde Cağaloğlu Anadolu Lisesi'nin binası olarak kullanılan Mekteb-i Maarif ve Valide Mektebi (1850)

Haliç üzerinde yapılan ilk ahşap Galata köprüsü (1845)

Bezmialem Sultan 2 Mayıs1853 tarihinde Dolmabahçe Sarayı'nda vefat etti ve Divanyolu'ndaki II Mahmut Türbesine gömüldü Garabet Balyan'ın mimarlığı altında inşaatına başlattırdığı Dolmabahçe Camii henüz bitmemişti Camiyi oğlu Sultan Abdülmecit annesinin anısına 1855 yılında tamamlattırarak Bezmialem Valide Sultan Camii adı altında hizmete açtı Cami zamanla Dolmabahçe Sarayına yakınlığı nedeniyle Dolmabahçe Camii olarak anılmağa başladı



Emetullah Rabia Gülnuş Sultan
Emetullah Râbia Gülnuş Valide Sultan (1647-6 Kasım 1715[1]) Osmanlı İmparatorluğunun Valide Sultan'ı, 2 ayrı padişahın annesi (II Mustafa ve III Ahmet) ve Sultan IV Mehmet'ın eşiydi

Emetullah Râbia Gülnuş 1647 yılında Girit adasında Venedikli bir ailenin çocuğu olarak dünyaya geldi Babasının adı Retimo Verzizzi ve doğduğu zamanki ismi Evmania Voria idi 1695 yılında oğlu II Mustafa'nın tahta çıkması üzerine Valide Sultan oldu Devlet işlerine karışmadı ama II Mustafa'nın tahtan indirilip yerine diğer oğlu III Ahmet'in geçirilmesinde onayı alındı Toplam 20 yıl Valide Sultan kaldıktan sonra 1715 yılında oğlu III Ahmet'in saltanatı sırasında (Lale Devri'nin başlamasından hemen önce) Edirne'de öldü Vefatından önce, 1708'de yaptırdığı Üsküdar'daki Yeni Valide Camii'nin yanındaki üstü açık türbesine gömüldü



Emine Hatun
Emine Hatun (ölümü 1449) Osmanlı padişahı II Murat'ın annesi, Valide Sultan ve I Mehmet'in eşidir Beşinci Dulkadiroğulları Beyliği'nden Nasıreddin Muhammed (Mehmed) Bey'in kızıdır Yıldırım’ın oğlu, Osmanlı Padişahı Çelebi I Mehmed ile 1403’te evlenmiştir II Murat’ın annesi, dolayısıyla Fatih Sultan Mehmet’in babaannesidir Oğlunun saltanatının büyük bir bölümünde hayattaydı Ancak Osmanlı Devletinin ilk dönemlerinde Valide Sultan'ların önemi henüz artmamıştı 1449 yılında oğlundan iki yıl önce öldü Cenazesi Bursa'daki Muradiye Camii'nde Hatuniye Türbesine gömüldü



Gülçiçek Hatun
Gülçiçek Hatun, I Murat 'ın eşi, Yıldırım Bayezid'in annesidir Aslen Rum olan Gülçiçek Hatun'un türbesi Bursa'da bulunmaktadır

Bursa, Altıparmak semtinde, Sarıklı Değirmen Sokağı’nda bulunan türbe, Sultan I Murad’ın (Hüdavendigâr) eşi, Yıldırım Beyazıd’ın annesi Gülçiçek Hatun’a aittir Padişah anaları arasında kendi adına türbesi olan ilk kadındır

Mermer söveli bir revaktan içerisine girilen türbe 600x600 m ölçüsünde kare planlıdır Üzerini oldukça yüksek, sekizgen kasnaklı bir kubbe örtmektedir Duvarları üç sıra tuğla, bir sıra köfeki taş dizisi ile örülmüştür Türbenin her cephesinde ikişer tane olmak üzere toplam sekiz penceresi bulunmaktadır Pencere aralarına da tuğladan kurs motifleri yerleştirilmiştir

Gülçiçek Hatun’un sandukasından başka türbede kime ait olduğu bilinmeyen üç sanduka daha bulunmaktadır Türbe en son 1958 yılında onarılmıştır

Handan Sultan
Handan Sultan (1576-26 Kasım 1605) Osmanlı padişahı I Ahmet'in annesi, Valide Sultan ve III Mehmet'in eşidir

Handan Sultan 1576 yılında doğdu Rum asıllıdır ve doğduğu zamanki ismi Helen'dir 1603 yılında oğlu I Ahmet 13 yaşında tahta çıkarılınca Valide Sultan oldu 2 yıl boyunca oğlu adına bizzat Osmanlı Devletini yönetti Kendisine Devletlu İsmetlu Handan Valide Sultan Aliyyetü'ş-şân Hazretleri olarak hitap edilirdi Handan Sultan oğlunun çocuk yaşta tahta çıkmış olması bakımından çok güçlü bir konuma sahip olmasına rağmen hiçbir zaman kayınvalidesi Safiye Sultan veya gelini Kösem Sultan kadar güçlü olmadı Handan Sultan'ın oğlu tahta geçtiğinde Safiye Sultan hala hayattaydı Leslie Pierce'e göre Handan Sultan oğlu adına bizzat devleti yönetmesine rağmen ancak 1000 akçe maaş almaktayken, aynı dönemde babaanne Safiye Sultan 3000 akçe maaş alıyordu Bu güçsüzlüğün birkaç nedeni vardı: Handan Sultan'ın eşi olan III Mehmet hiçbir cariyesini haseki (padişahın gözdesi) düzeyine yükseltmemişti III Mehmet'in padişahlığı döneminde hep Safiye Sultan'ın sözü geçmişti Ayrıca I Ahmet çocuk yaşta tahta geçmesine rağmen babası gibi annesinin etkisi altında kalmadığını kanıtlamak konusunda çok titizdi Kuvvetli bir kişiliği vardı Annesinin sözünü her zaman dinlemezdi

Handan Sultan oğlunun saltanatı sırasında fazla yaşamadı İki yıl sonra 1605 yılında genç yaşta öldü O yüzden de gücünü arttıracak fazla zamanı da olmadı Aynı yıl Kösem Sultan saraya girdi ve kısa zamanda eşi I Ahmet'in gönlünde taht kurdu Yarım yüzyıla yakın bir süre boyunca (1605-1651) kocası, oğulları ve torununun saltanatı döneminde Osmanlı Devletine damgasını vurdu



Hayme Hatun veya Hayme Ana
Hayme Hatun veya Hayme Ana Osmanlı Devleti'nun kurucusu olan Osman Gazi'nin annesi, Ertuğrul Gazi'nin eşidir

Hayme Hatun'un hayatı yarı mitsel olarak sisler içinde kalsa da bazı nesnel veriler bize onun hakkında ipuçları vermektedir Hayme Ana'nın eşi, Kayı Boyunun beyi Ertuğrul Gazi'dir

Hayme Ana'nın 4 Eylül'de kışlağa dönüşte öldüğü rivayet edilir O tarihten beri burada Hayme Ana kutlamaları yörükler tarafından (özellikle Karakeçili yörüklerince) devam ettirilmektedir Kendisi öldüğünde yuvasını kurduğu yere defnedilmiştir Bugün görülmekte olan türbe II Abdülhamit tarafından yaptırılmıştır

Osmanlı padişahlarının müslüman olmayan cariyelerle evlenmeleri geleneği henüz başlamadığı için Hayme Hatun'un Türk olduğu kesindir Günümüzde Hayme Hatun'un türbesi ve Hayme Ana heykeli Kütahya'nın Domaniç ilçesinde görülecek en önemli yerlerden biridir Ayrıca Ankara'nın Haymana ilçesi Hayme Ana'nın adından gelmektedir

Hayme Ana
Ertuğrul Gazi'nin annesi ve Osman Gazinin annesi olan Hayme Ana ile karıştırılmamalıdırHayme Ana, Gündüz Alp'in eşi, Ertuğrul Gazi'nin annesi ve Osmanlı İmparatorluğu'nun kurucusu Osman Gazi'nin de büyükannesi Kocası Gündüz Alp'in Fırat Nehri'ni geçerken boğularak ölmesi üzerine Kayı Boyu'nun başına geçen Hayme Ana, Selçuklu Sultanı Alaaddin Keykubat'ın yer göstermesi üzerine önce Ankara Karacadağ, ardından da Domaniç ve Söğüt'e yerleşir Domaniç Yaylası'nı yazlık, Söğüt'ü kışlık olarak seçen Hayme Ana, oğlu Ertuğrul Gazi'yi yetiştirir, torunu Osman Gazi'yi elinde büyüterek imparatorluğun temelini atar Ertuğrul Gazi, "Devlet Ana" diye de anılan annesi Hayme Anayı, Çarşamba'da her yıl çadır kurduğu bir tepe üzerine defnettirdi Sultan 2 Abdülhamid Han, 1892'de Hayme Ana'nın kabri üzerine bugünkü türbeyi yaptırdı Çarşamba Köyü'nde vefat eden Hayme Ana için mezarı başında 725 yıldır anma töreni düzenleniyor



Hüma Hatun
Hatice Âlime Hüma Hatun,Fatih Sultan Mehmed’in öz annesidir Hakkındaki bilgiler çok sınırlıdır Mezarı Bursa'dadır ve Hüma Hatun veya Hatuniye Kümbedi olarak bilinmektedir Bu türbenin 1449 tarihli (hicri 853) kitabesinde isim belirtilmez ama yapının Çelebi Mehmed (Fatih) tarafından annesi için yaptırıldığı yazılıdır Bursa'daki bir mahkeme kaydında ise Fatih'in annesinin ismi Hüma Hatun olarak geçmektedir

Babasının ismi bilinmemektedir Yalnızca bir vakfiyede Hatun binti Abdullah, "Abdullah kızı" olarak geçer Bu ibare, onun mühtedi (İslâmiyet’i sonradan kabul eden) olduğuna delil olabilir Zira, o dönemde mühtediler asıl babalarına değil, "bin Abdullah" veya "binti Abdullah" şeklinde, jenerik isim olarak Abdullah’a (Allah’ın kulu) isnad edilirdi

Bazı kaynaklarda Fatih Sultan Mehmet’in annesinin Fransız olduğu, bazı batılı kaynaklarda ise bunun Fransız asıllı bir Yahudi olan Ester Stella olduğu kayıtlıdır Bu iddia İbrahim Peçevi gibi tarihçiler tarafından ciddi bulunmamıştır

Tarihçi Babinger ve yazar Lord Kinross’a göre Fatih'in annesi gayrimüslim bir köledir Yine Babinger’e göre ölümünden sonra Türk-Acem efsanelerindeki cennetkuşu hümadan esinlenilerek Hüma Hatun olarak adlandırılmıştır Fatih Sultan Mehmed üvey annesi Mara Branković Hâtûn tarafından yetiştirilmiştir



I Gülbahar Hatun
Gül-Bahar Hatûn Osmanlı padişahı Fatih Sultan Mehmed’in eşlerinden biridir O dönemde henüz Valide Sultan unvanı kullanılmaya başlamamıştı Ancak Gül-Bahar Hatûn’un saraydaki rolü sonraki Valide Sultan’lardan hiç farklı değildi II Bayezid’ın öz annesi olan Sitt-î Mükrime Hatûn, II Bayezid’ın tahta çıkmasından ondört sene evvel vefat ettiğinden Gül-Bahar Hatûn Fatih Sultan Mehmed’in dul eşi ve II Bayezid’in manevî annesi olarak Valide Sultan’ın eşdeğeri olan bir rolü üstlemiştir, zira henüz bu dönemde resmen Valide Sultan sıfatı ve görevleri belirlenmemişti Tarihte bu sıfat ilk defa Kanunî Sultan Süleyman’ın annesi Ayşe Hafsa Sultan tarafından kullanılmıştır

Gül-Bahar Hatûn’un Arnavut, Kosova veya Sırp asıllı olduğu sanılmaktadır O zaman Edirne’de bulunan Osmanlı sarayına 1446 yılında girdiği sanılmaktadır Sonradan Fatih Sultan Mehmet olarak anılacak olan Şehzade Mehmet’le olan evliliği büyük ihtimalle Fatih’in ilk tahta çıkışının ardından tahtı tekrar babasına (II Murat) geri bırakması sonrasında gerçekleştiği tahmin edilmektedir Gül-Bahar Hatûn’un Akkoyunlular’a gelin giden Gevherhan Sultan’ın annesi olduğu bilinmektedir Şehzade Mehmet 1450 yılında Edirne’de Dulkadiroğulları Beyliği’nin 6 Hükümdârı olan Süleyman Bey’in kızı Sitt-î Mükrime Hatûn’la üçüncü evliliğini yaptı Yeni eşiyle birlikte gelenek üzere padişah II Murat tarafından Manisa’ya sancak beyliği yapmak üzere gönderildi Gül-Bahar Hatûn’un Şehzade Mehmet’le birlikte Manisa’ya gidip gitmediği bilinmemektedir Fatih Sultan Mehmet padişah olup 1453 tarihinde İstanbul’u fethinden sonra Osmanlı Devleti’nin başkentini de İstanbul’a nakletti Ancak Gül-Bahar Hatûn’un bir süre küçük yaştaki oğlu II Bayezid ile birlikte Edirne’de kalmış olduğu sanılmaktadır Bayezid dokuz yaşına geldiğinde yine yukarıda söz edilen gelenek üzere 1456 yılında babası tarafından Amasya’ya sancak beyliğine atandı Gül-Bahar Hatûn daha sonra Sitt-î Mükrime Hatûn’un 1467 yılında vefatı üzerine üvey oğlunun yanına Amasya’ya taşındı ve 1481 yılında II Bayezid’in tahta çıkmasına kadar orada yaşadı Yaşamının geri kalan kısmını ise İstanbul’da geçirdi

Gül-Bahar Hatûn’un üvey oğlu Sultân Bayezid-î Velî Han’ın padişahlığı sırasında etki sahibi olduğu bilinmektedir Oğluna yazdığı elimizde mevcut olan iki mektuptan birinde Hersekzade Ahmet Paşa aleyhinde, bir diğer mektupta da oğlunun lalası Ayas Paşa ve Hızırbeyoğlu Mehmet Paşa lehinde oğluna tavsiyelerde bulunduğu açıkça görülür

Gül-Bahar Hatûn yaklaşık 1492 yılında vefat etti İstanbul’da Fatih Camii avlusunda Fatih Camii Haziresi karşısında kendi adı ile anılan türbesine gömüldü Ölümünden sonra Sultân Bayezid-î Velî Han Tokat’ta annesinin hatırasına Hatûniye Camii’ni ve bir de okul yaptırdı



Kösem Sultan
Mâh-Peyker Kösem (1590-2 Eylül 1651) Osmanlı devlet yönetiminde etkin bir rol oynamış Valide Sultan Osmanlı padişahı I Ahmed'in eşi olup, padişah IV Murad ve I İbrahim'in annesidir Osmanlı tarihinin en güçlü kadın sultanıdır

Osmanlı tarihinin ünlü ve etkili kadınlarından olan Kösem Sultan, 1590 yılında Yunanistan'da Anastasya adıyla doğdu Bosna Beylerbeyi tarafından İstanbul'a kızlarağasına gönderildi 15 yaşındayken Sultan I Ahmet'e haseki oldu Keskin zekasıyla padişahı etkisi altına aldı ve bütün saraya nüfuzunu kabul ettirdi Kösem Sultan'ın dört erkek doğurdu: Murad Süleyman, İbrahim ve Kasim ve kızları Ayşe, Fatma, Atike ve Hanzade

Kocası ölünce önce tahta geçen kocasının kardeşi Sultan I Mustafa ve daha sonra da kocasının başka bir kadından olma oğlu Sultan II Osman zamanında devlet işlerinde etkinliği arttı Fakat II Osman yaşı çok genç olmakla birlikte Kösem Sultan'ın devlet işlerine çok karışmasından rahatsız oldu ve muhtemelen annesi Valide Sultan Mahfiruz Hadice Sultan'ın da etkisiyle onu eski saraya gönderdi Genç Osman'ın tahtan indirilmesi ve tekrar yerine geçen I Mustafa'nın da tekrar tahttan indirilmesi üzerine tahta nihayet Kösem Sultan'ın kendi oğlu IV Murat çıktı IV Murat tahta çıktığında sadece 11 yaşındaydı ve Kösem Sultan artık oğlu adına devleti büyük ölçüde yönetmeye başlamıştı

Zamanla Sultan IV Murat olgunlaşarak annesinin faaliyetlerini bir ölçüde engellemeye başlamışsa da genç yaşta ölümü üzerine tahta Kösem Sultan'ın diğer oğlu İbrahim çıktı ve Kösem Sultan'ın nüfuzu tekrar arttı İbrahim tahta çıktığında Osmanlı Hanedanı büyük bir krizle karşılaştı İbrahim hanedanın tek erkek varisi durumundaydı ve acil bir şekilde hanedanın devamını sağlama zorunluğu vardı Oysa I İbrahim bir ölçüde dengesiz görünüyor ve kadınlarla olan ilişkilere ilgi duymuyordu Osmanlı hanedanının devamını sağlama görevi büyük ölçüde Kösem Sultan'a düştü Oğlunu tedavi amacıyla ülkenin her yanından üfürükçüler getirtti Bu üfürükçülerin en ünlüsü Cinci Hoca lakabıyla tanınan Safranbolulu Karabaşzade Hüseyin Efendi'ydi Nihayet İbrahim'in tahta çıkmasından 2 yıl sonra şehzade Mehmet doğdu kösem sultan buna karşılık olarak Hüseyin Efendi'ye safranbolu da daha sonra cinci hanı olarak anılacak han'ın yapım masraflarını karşılayacak para verdirmiştir En nihayetinde hanedanın devamı sağlanmış olduHatta Cinci hoca o kadar güçlendi ki Cinci Hoca'nın öldürülmesinden sonra hazineye aktarılan paralar askere cülus olarak dağıtıltı ve bu paralar halk arasında 'cinci hoca akçesi' diye anılır oldu

I İbrahim, İstanbul'da patlak veren bir isyan sonucunda öldürüldükten sonra yerine Kösem Sultan'ın torunu 6 yaşındaki Sultan IV Mehmet geçti Önceleri Kösem Sultan'ın nüfuzu devam etti ama bir süre sonra Kösem Sultan'a rakip olan bir başka kadın ortaya çıktı IV Mehmet'in annesi Turhan Sultan'la Kösem Sultan arasında kıyasıya bir rekabet başladı Bu rekabet 3 yıl sürdü ve Kösem Sultan'ın bir gece, dairesinde basılarak boğdurulmasıyla noktalandı Bu olaydan sonra Köprülü ailesinden sadrazamlar iş başına geldi ve Valide Sultanların (padişahların anneleri) devlet siyasetindeki etkileri sona erdi Kösem Sultan'ın cenazesi Sultan Ahmet Camii'ndeki I Ahmet türbesine gömüldü



Mahfiruz Hadice Sultan
Mahfiruz Hadice Valide Sultan (d 1590- ö 1620) Osmanlı padişahı II Osman'ın annesi, Valide Sultan ve Sultan I Ahmet'in eşidir

1590 yılında doğdu Rum veya Sırp asıllıdır ve doğduğu zamanki ismi Mari'dir Oğlu Genç Osman'ın 1618 yılında 14 yaşındayken tahta geçmesi üzerine Valide Sultan oldu Kendisine Devletlu İsmetlu Mâh-Firûze Hadice Valide Sultan Ahiyât üs-Şan Hazretleri unvanıyla hitap edilirdi 1620 yılında oğlunun saltanatı sırasında öldü 2 yıl sonra da oğlu tahttan indirilerek öldürüldü

Malhun Hatun
Malhun Hatun, Mal Hatun veya Mala Hatun, ikinci Osmanlı padişahı Orhan Gazi'nin annesi ve Osman Gazi'in eşidir

Osmanlı kurucusu Osman Bey'in eşi, Kayı Boyu'ndan Ömer Bey'in kızıdır Osmanlı Devleti'nin ikinci padişahı olan Orhan Gazi'in annesidir Kendi adına yapılmış, daha çok ev ortamına benzeyen türbesi bulunur

Osman Gazi'nin bir diğer eşi de bir Anadolu din adamı olan Şeyh Edebali'nin kızı Bala Hatun'du Her ne kadar Osmanlı efsanelerinde Orhan Gazi'nin annesinin Şeyh Edebali'nin kızı olduğu iddia edilse de, resmi vesikalarda Orhan Gazi'nin annesinin Mâla Hatun olduğu ortaya çıkarılmıştır

Osmanlı padişahlarının doğma büyüme yabancı kadınları sarayda müslümanlaştırarak kendilerine eş yapma geleneği o dönemde olmadığı için Malhun Hatun'un Türk olduğu kesindir



Mihr-î-Şah Sultan

Mihr-î-Şah Valide Sultan (d 1745 - ö 16 Ekim 1805), Osmanlı İmparatorluğunun Valide Sultan'ı, padişah III Selim'in annesi ve Sultan III Mustafa'ın eşi

Mihr-î-Şah Valide Sultan 1745 yılında dünyaya geldi Ceneviz asıllıydı ve doğduğu zamanki isminin Agnes olduğu sanılmaktadır 1789 yılında oğlu III Selim'nın tahta çıkması üzerine Valide Sultan oldu 1795 yılında İstanbul'un Eyüp semtindeki Mihr-î-Şah Valide Sultan Okulu ve Külliyesi 'ni, 1796 yılında Bahçeköy'deki Arabacı Mandırası Deresi üzerindeki Valide Bendi 'ni, 1805 yılında Yeniköy'deki Mihr-î-Şah Valide Sultan Çeşmesi 'ni yaptırmıştır Eyüp semtinde inşa ettirdiği imaret ise ikiyüz yıldan beri faaliyetlerini sürdürmektedir

Divân Edebiyatındaki Yeri

Şair Münib, Mihr-î-Şah Sultan hakkında aşağıdaki dizeleri yazmıştır:

Mihr-î-Şah Kadın o Hûrşid-ü Kamer kevkebe kim
Pertev-i şânı kadar gamkede-i âlem-i şen
Mehdi-i ulyâmi edüb refêti temdit-i sürûr
Kimsenin tıfl-ı derd ile olmaz şiven

Oğlunun saltanatı sırasında 1805 yılında öldü ve defnedildi Mihr-î-Şah Valide Sultan ve oğlu Padişah III Selim'in her ikisi de Mevlevi (Muhammed Celaleddin-i Rumi) Tarikâtı mensubuydular



I Mustafa'nın annesi
Osmanlı padişahı I Mustafa'nın annesi (1576- 1623) Valide Sultan, III Mehmet'in cariyelerinden biridir Oğlunun akli dengesi bozuk olduğu için sarayda önemli bir rol oynamıştır Ancak ismi bilinmeyen nedenlerle tarihe geçmemiştir Bazı güvenilmeyen kaynaklarda isminin Fuldane Sultan olduğu belirtilmiştir Abaza asıllı olduğu bilinmektedir I Mustafa tahta geçtiğinde babaannesi Safiye Sultan hala hayattaydı Safiye Sultan hem eşi III Murat hem de oğlu III Mehmet zamanında saray politikasında çok etkili olmuş bir Valide Sultan'dı İki torununun da padişahlığını gördü Osmanlı geleneğine göre padişahın babaannesi değil, annesi Valide Sultan olarak devletin en güçlü kadını oluyordu Ancak Safiye Sultan'ın eşi ve oğlu zamanına dayanan etkinliği ve karizması iki torununun da annelerinin güçlerine gölge düşürdü İki gelininin de eşi olan III Mehmet tarafından haseki (padişahın eşi veya gözdesi) düzeyine yükseltilmemiş olmalarının da bunda etkisi vardı O yüzden Safiye Sultan'ın iki gelini de (I Ahmet'in annesi Handan Sultan ve I Mustafa'nın annesi) oldukça güçsüz Valide Sultanlık dönemleri geçirdiler Leslie Peirce'ye göre I Mustafa'nın annesinin maaşı oğlu tahttan indirilir indirilmez 3000 akçeden 2000 akçeye indirmişti Oysa Safiye Sultan oğlunun ölümünden sonra kendi ölümüne kadar düzenli olarak 3000 akçe maaş almağa devam etmişti I Mustafa'nın annesi oğlunun ikinci padişahlık döneminde vefat etti



Nakşidil Sultan
Nakşidil Valide Sultan (d 1768 - ö 22 Ağustos 1817), Osmanlı padişahı II Mahmut'un annesi, Valide Sultan ve I Abdülhamit'in eşiydi

Fransız asıllı olduğu düşünülen Nakşidil Valide Sultan 1783 yılında I Abdülhamit'in eşi oldu Osmanlı kaynaklarında padişah II Mahmut'un öz annesi olarak bilinmekle birlikte, bazı batı kaynaklarında II Mahmut'u evlat edinerek yetiştiren kadın olduğu öne sürülmüştür II Mahmut 1808 yılında tahta çıktığında Nakşidil Valide Sultan oldu 22 Ağustos 1817 tarihinde öldü Cenazesi İstanbul Fatih Camii Nakşidil Sultan Türbesine gömüldü



Nakşidil Hasekî Sultan'ın kökeni
Nakşidil Sultan'ın kökeni ölümünden sonraki yıllarda batı ülkelerinde birçok söylentilere yol açmış, çok sayıda romana konu olmuştur Bu söylentiler genel olarak Nakşidil Sultan'ın Fransız imparatoru Napolyon Bonapart'ın eşi Josephine'in kuzeni olduğu yolunda yoğunlaşmaktadır Söylentilere göre Nakşidil Sultan 1768 yılında Aimée Dubuc de Rivery adıyla Fransa'nın bir kolonisi olan Martinique adasında zengin bir ailenin kızı olarak doğmuştu Sonradan Napolyon Bonapart'ın eşi olacak olan Josephine, Aimée'nin kuzeniydi Aimée, Fransa'ya eğitim için yollanmıştı Bir gün Fransa'daki okulundan memleketine geri dönerken Mayorka açıklarında seyahat etmekte olduğu gemiye Cezayirli korsanlar saldırarak onu esir aldılar Daha sonra Aimée, Cezayir'in beyi tarafından padişaha hediye olarak İstanbul'a gönderildi Haremde Nakşidil Sultan adını aldı Günümüzde Martinique adasını ziyaret eden turistlere, dünyanın iki büyük imparatorluğunun en yüksek düzeyine yükselmiş iki kuzen olan Josephine Bonapart ve Nakşidil Sultan'ın o adada doğmuş olduğu anlatılmaktadır ve bu söylenti ada için önemli bir ilgi alanı haline gelmiştir

Christine Isom-Verhaaren'e göre doğruluğu kanıtlanmamış olan bu söylentilerin yayılmasında Fransız ve Osmanlı Devletlerinin de payı vardır Osmanlı padişahı Abdülaziz'in 1867 yılında Fransa'ya yaptığı seyahat sırasında III Napolyon (Napolyon Bonapart'ın eşi Josephine'in torunu) Fransız basınına Abdülaziz Sultan'la akraba olduklarını söylemiştir Ancak o dönemde Fransız ve Osmanlı İmparatorluklarının bir ittifak içinde oldukları düşünülürse bu söylentilerin siyasi amaçlı olması oldukça mümkündür



Nilüfer Hatun

Yarhisar Tekfuru'nun kızı, Orhan Gazi'nin eşi ve Murad-ı Hüdavendigar 'ın annesi
Asıl adı Holofira 'dır; Müslüman olduktan sonra "Nilüfer" adını almıştır Osmanlı'daki yabancı eşlerden ikincisidir Orhan Gazi'yle tanıştığı sırada Bilecik Tekfurunun oğluyla nişanlıdır Orhan Gazi ve adamları tarafından düğün gününde kaçırılmıştır İlk yabancı sultandır Bursa yöresinde yaptırdığı camilerle ve hayır işleriyle çok sevilmiştir Bursa' da bir ilçeye ismi verilmiştir Kabri Söğüt' teki Orhan Gazi türbesindedir İznik' te kendi adına bir imarethane yaptırılmıştır Ayrıca, ismi Orhan Gazi'nin kendi türbesi Bursa' da Tophane (Gümüşlü)'de bulunmaktadır

Pertevniyal Sultan
Pertevniyal Valide Sultan (1812-5 Şubat 1883) Osmanlı padişahı Abdülaziz'in annesi, Valide Sultan ve II Mahmut'un eşidir

Perteviyal Valide Sultan Megrel asıllıydı ve doğduğu zamanki ismi Besîme'ydi 1829 yılında II Mahmut'un eşi oldu 10 yıllık bir evlilikten sonra eşi vefat etti 25 Haziran 1861 tarihinde Sultan Abdülmecit'in vefatı üzerine oğlu Abdülaziz tahta geçince Pertevniyal Sultan da Valide Sultan unvanını aldı Oğlunun bütün saltanatı boyunca Valide Sultan kaldı Hayır hasenata çok önem verirdi Pertevniyal Lisesi'ni ve Pertevniyal Valide Sultan Camii'ni yaptırdı Oğlu vefat edince Valide Sultanlık dönemi bitti ama 7 yıl daha yaşadı Ayrıca Yusufpaşa'da bulunan Aksaray Mahmudiye İlk Öğretim Okulunu'nu eşi II Mahmut'un anısına yaptırmıştır Okul birkaç kez talihsizliklerle karşılaşmasına rağmen bugün hala hizmet vermektedir

5 Şubat 1883 tarihinde Dolmabahçe Sarayı'nda vefat etti İstanbul'un Aksaray semtinde bulunan kendisinin yaptırmış olduğu Pertevniyal Valide Sultan Camii'ndeki Pertevniyal Sultan Türbesine gömüldü



Piristû Kadın Efendi
Rahime Piristû Valide Sultan (ö 1904 Maçka ) Osmanlı tarihindeki son Valide Sultandır Osmanlı padişahı Abdülmecit'in eşi ve II Abdülhamit'in manevi annesiydi

II Abdülhamit tahta geçtiğinde vailde sultan oldu II Abdülhamit'ten sonraki padişahlar tahta geçtikleri zaman anneleri zaten ölmüş oldukları için Osmanlı tarihindeki son Valide Sultan olarak hatırlanır

Piristû adı Farsça "kırlangıç (kuşu)" anlamına gelir Küçük yaşta saraya ailesi tarafından verilen Piristû Kadın Efendinin asıl adı Rahîme olup Çerkezlerin Ubıh boyunun asilzade ailelerinden olan Gogen'lerdendir Babası Gogen Gök Bey'dir Kız kardeşi Fatma Hanım da ünlü göz hekimi Mehmet Esat Işık'ın anneannesidir

Piristû Kadın Efendi II Abdülhamit'in öz annesi değildir Ancak II Abdülhamit daha 10 yaşındayken annesi Tirimüjgan Sultan'ı kaybedince Piristû Hanım onun bakımını üstlendi 3 yaşında iken annesi Düzdidil Kadınefendi'yi kaybeden Cemile Sultan'ı da o yetiştirdi

II Abdülhamit manevi annesini çok severdi II Abdülhamit 1876 yılında tahta çıktığı sırada manevi annesi Piristû'dan özellikle siyasete karışmamasını rica etmiş ve ricasını yerine getirdiği takdirde el üstünde tutulacağını ve çok nüfuz sahibi olacağına dair söz vermişti Piristû da bunu kabul etti ve böylece manevi oğlu tahta geçince Valide Sultan oldu II Abdülhamit'ten sonraki padişahlar tahta geçtikleri zaman anneleri zaten ölmüş oldukları için Piristû Kadın Efendi Osmanlı tarihindeki son Valide Sultan olarak hatırlanır

Piristû Kadın Efendi 1891 yılında Topçubaşı Bali Süleyman Ağa'nın hatırasına İstanbul'un Silivrikapı semtinde bulunan Bala Tekkesi Çeşmesini yaptırmıştır Sapanca Uzunkum'da da bir cami yaptırmıştır

Piristû Valide Sultan'ın özel hayatına dair çok az kaynak vardır Ancak torunu Ayşe Sultan'dan giyim kuşam tarzının daha çok alaturka olduğu ve debdeben uzak kaldığı anlaşılıyor

1904 yılında oğlunun saltanatı devam etmekteyken Maçka'da kendi şahsi sarayı olan Valide Sultan Konağında vefat etti Eyüp'te Mihrişah Valide Sultan Türbesine defnedildi



Safiye Sultan
Safiye Valide Sultan, (Osmanlıca:صفیه سلطان) Cecilia Venier-Baffo adıyla 1550'de Venedik'te dünyaya geldi Çok zengin bir ailenin tek çocuğu (babası Korfu adasının Venedik valisiydi) olan Cecilia, dönemine göre oldukça iyi koşullarda bir eğitim aldı Henüz on ilki yaşındayken Akdeniz'de gemiyle yapılan bir seyahat sırasında Osmanlı korsanları tarafından kaçırıldı Bir yıl sonra ise kendisini İstanbul'da bir köle pazarında bulan genç Cecilia'nın güzelliği III Murat'ın annesi Nurbanu Sultan'ın kulağına kadar geldi Manisa sancağındaki genç veliaht Murat'ın kendisini afyon ve esrara vermiş devlet meselelerinden uzak pasif karakteri annesi Nur Banu Sultan'nı düşündürmekteydi Nurbanu Sultan, Safiye'yi görür görmez onun oğlu için aradığı kız olduğuna karar verdi ve bir servet ödeyerek kızı satın aldı İki yıl süreyle haremde eğitim gören Cecilia'nın adı, Safiye olarak değiştirildi On yedi yaşında III Murat'a sunulan Safiye, beline kadar uzanan sarı saçları, iri gözleri, uzun boyu, beyaz teni ve yürüyüşüyle Murat'ı kendisine âşık etti

III Murat, tahta geçince baş kadın oldu Büyüleyici güzelliği yanında parlak zekâsı sayesinde büyük bir nüfuz sahibi oldu İngiltere kraliçesi I Elizabeth dâhil birçok yabancı liderlerle haberleşti 1599 yılında Kraliçe I Elizabeth'in Safiye Sultan'a bir süslü bir at arabası ve oğlu III Mehmet'e de bir org hediye ettiği bilinmektedir Oğlu sultan III Mehmet öldükten sonra valide sultanlığı bitip 2 yıl daha yaşadı 1605 yılında öldü Cenazesi İstanbul Ayasofya Camii'nde III Murat Türbesi'ne gömüldü



Saliha Dilâşub Sultan
Saliha Dilâşub Valide Sultan (1627-4 Aralık 1689) Osmanlı İmparatorluğunun Valide Sultan'ı, padişah II Süleyman'in annesi ve Sultan I İbrahim'ın eşiydi Saliha Dilaşub Sultan 1627 yılında dünyaya geldi Sırp asıllıydı ve doğduğu zamanki ismi Katarina idi 1687 yılında oğlu II Süleyman'ın tahta çıkması üzerine Valide Sultan oldu Oğlunun 4 yıllık saltanatının ilk 2 yılı boyunca Valide Sultan kaldı Saliha Dila Sultan Hazretleri olarak hitap edilirdi 1689 yılında oğlundan 2 yıl önce öldü Cenazesi İstanbul Süleymaniye Camii'ndeki Kanuni Sultan Süleyman Türbesine defnedildi



Turhan Hatice Sultan
Turhan Hatice (1627 - 4 Ağustos 1683)Valide Sultan, Osmanlı padişahı I İbrahim'in eşi ve IV Mehmet'in annesidir

Ruten asıllıydı ve doğduğu zamanki ismi Nadya idi 12 yaşlarında iken Kırım Tatarları'nın eline esir düştü ve İstanbul'a getirilerek saraya verildi Oğlu IV Mehmet 1648 yılında 4 yaşındayken tahta geçince Valide Sultan oldu Ancak kayınvalidesi eski Valide Sultan Kösem Sultan halen hayattaydı ve devlet işlerinde etkili olmaya devam ediyordu Turhan Sultan'la Kösem Sultan arasında kıyasıya bir rekabet başladı Bu rekabet 3 yıl sürdü ve Kösem Sultan'ın bir gece dairesinin basılarak boğdurulmasıyla noktalandı Turhan Sultan toplam 34 yıl Valide Sultanlık yaparak Osmanlı tarihinin en uzun süreli Valide Sultan'ı oldu Bu dönemde Köprülü ailesinden sadrazamlar iş başına geldi ve Valide Sultanların devlet siyasetindeki etkileri azaldı

Turhan Sultan 1597'de Sultan III Mehmet'in annesi Valide Safiye Sultan'ın emriyle yapımına başlanan fakat yarım kalan İstanbul Yeni Camiini kendi parasıyla tamamlattı 1683 yılında öldü ve cenazesi kendi tamamlattığı Yeni Camii'nin avlusundaki Turhan Sultan Türbesine gömüldü



Şevkefza Sultan
Şevkefza Valide Sultan (d 12 Aralık 1820, Ortaköy, İstanbul - ö 17 Eylül 1889), Osmanlı padişahı Abdülmecit'in eşlerinden biri ve Valide Sultan

Şevkefza Sultan Megrel (Gürcü) asıllıydı 1 Ağustos 1839 tarihinde Sultan Abdülmecit'in eşi oldu İki çocuk doğurdu Birisi 21 Eylül 1840 yılında doğan Şehzade Murat, diğeri 20 Ekim 1842'de doğan Aliye Sultan'dı Oğlu V Murat'ın 1876 yılındaki 3 aylık padişahlığı sırasında Valide Sultan oldu 1889 yılında öldü ve Yeni Camii Türbesine gömüldü