Osmanlı İmparatorluğu'nda Laiklik

Osmanlı İmparatorluğu'nda laiklik

Osmanlı Devleti bir İslam devletidir Türkiye ve bütün bugünkü İslam devletlerinin hayatını 600 küsur yıl etkilemiştir Osmanlı, cihad ilkesiyle genişledi Bugünkü gibi din tamamıyle devlete bağlı değildi, devlet de dine bağlıydı Örfi hukuk zamanla şer'i hukukun önüne geçti Amme hukukunda padişahlar, medeni hukukta şeriat hükümleri geçerliydi Bu, zaman içinde şeriatın açık hükümlerini bile tesirsiz bırakan padişah hükümlerine yol açtı Toplumsal ve ekonomik şartlar da şeriat hükümlerini zorluyordu

Miri Arazi Rejimi ile laik yol açıldı Her meselede onun şeran da mümkün ve caiz olup olmadığını izah etmek kolaylaştı Şeyhülislamlar, laik kanunları dine uyarladı veya uydurdu Bidatler şeriatı aştı Bu, vakıflar yoluyla da oldu Giderek laikliğin önünü iyice açmak için ictihad kapısı kapatıldı Siyaseten veya tazir ile şeriatın dışına taşıldı Ulema, devlet menfaati ve amme maslahatı diye itiraz etmedi

Halkı isyanı çıkınca tuhaf olarak dinsizlik şeklinde tanımlandı Cumhuriyet laikliğinde dahi örfi hukuk ile şeriat hukuku taraftarları iddialarını hep şeriata atfetmişlerdir (Arsel) Bütün akımlar aynı usulle çalıştı, yani esas fikrini İslam'a dayandırarak söyledi Mustafa Kemal'den Yeşil Ordu'ya kadar bu böyleydi (Aydemir)

Osmanlı laikliğinde sultanlar egemendi Nizamı alem için kardeşleri, akrabaları, vezirler idam ediliyordu Tabii bunun yanında isyancılar, oruç yiyenler de güya şeriat cezasından kurtulamıyordu Şeriat kuralları her zaman sıkı değildi Cezalar paraya çevrilebiliyordu

Gayrimüslimlere tanınan geniş hoşgörü, Osmanlı laikliğinin özelliğidir Osmanlı'da hakim din İslam'dı Hıristiyanlar ve Museviler İslam toplumunda ayrı tutuldular, barış ve güvenlik içinde yaşadılar

Osmanlı devletinde padişahların sözleri dine uyduğu takdirde kanunlaşırdıdine(şeriate) aykırı düşemezdiancak zamanla, dış ülkelerin casusları etkili olmaya başladı(bknz Lawrence) bu casuslar halkın arasından yükselerek kendilerine din adamı süsü verdiler ve halkı yanlış yönlendirdiler böylece dinin temellerini içten sarsarak büyük bir islam devleti olan osmanlıyı çökertmeye muvaffak oldularosmanlı devletindeki şeyhülislamlar asla padişahtan emir almazlar hatta şeriat hükümlerince cezalandırabilirlerdiosmanlının yükselmesini işte bu adalet anlayışı ve istimalet(hoşgörü) politikası sağlamıştır

Kaynaklar

* Kemal Karpat, Türk Demokrasi Tarihi, İst1967

* Sadri Maksudi Arsal, Teokratik Devlet Laik Devlet, İst1940

* Şevket Süreyya Aydemir, Tek adam, Remzi Yİst1981

* Ömer Lütfi Barkan, Türkiye'de Din ve Devlet ilişkilerinin Tarihsel Gelişimi, Cumhuriyetin 50yıl Seminerleri içinde, TTK 1973