Türkiye'de Ve Türklerde İlkler

Türkiye'de ve Türklerde ilkler

CUMHURİYET' İN İLK İLANI

TBMM, 29 Ekim 1923' te olağanüstü bir toplantı yaptı Oybirliğiyle onaylanan bir yasa taslağı, yasa haline getirildi Bu yasaya göre, bundan böyle devletin yönetim biçimi cumhuriyet oluyordu Cumhuriyet' in ilanıyla, tarihimizde ilk kez ulusun kendi kendisini yönetme, denetleme devri başlıyordu Atatürk' ün önderliğinde verdiğimiz Kurtuluş Savaşı, böylece Cumhuriyet' in ilanı ile bütünlendi

İLK CUMHURBAŞKANI

Türkiye' nin ilk cumhurbaşkanı, Mustafa Kemal Atatürk' tür 29 Ekim 1923 gününün gecesi, Türkiye Büyük Millet Meclisi' nin yaptığı olağanüstü toplantıda üyelerin oybirliğiyle Türkiye Cumhuriyeti' nin ilk cumhurbaşkanlığına seçilmiş oldu

İLK TÜRKÇE SÖZLÜK

Kaşgarlı Mahmut' un Araplara Türkçe öğretmek amacıyla 1072 - 1074 yıllarında yazdığı " Divan-ı Lûgati' t - Türk " (Türk Dilleri Sözlüğü) adlı eseridir 7 bin 500 sözcük içerir

İLK TÜRKÇE GAZETE

1 Kasım 1831' de özel bir emirle yayınlanan " Takvim- i Vekayi " dir Yönetiminden Esut Efendi sorumluydu Konuları dış olaylar, alım - satım ve devletle ilgiliydi Padişahlığın kaldırılışına kadar yayımlandı 4068 sayısından sonra TBMM Hükümeti tarafından "Resmi Ceride" adıyla çıkmaya başladı Günümüzde "Resmi Gazete" olarak yayınını sürdürüyor

İLK TÜRK PİLOTLARI

İlk Türk pilotları Süvari Üsteğmeni Fesa Bey' le İstihkâm Teğmeni Yusuf Kenan Bey' dir 1911' de havacı yetiştirilmek için gönüllü subaylar arandı Paris' te Bleno Havacılık Okulu' na gönderilen bu iki gönüllü Türk subayı, 1912' de okulu bitirdiler O yılın Şubat ayında Fransa' dan alınan iki uçakla Fesa ve Yusuf Kenan beyler, uçmaya başladılar

ULUSLARARASI OLİMPİYAT KOMİTESİ'NDE İLK TÜRK

Türkiye' yi uluslararası Olimpiyat Komitesi' nde temsil eden ilk Türk, Selim Sırrı Tarcan' dır Tarcan, 1908-193 0 yılları arasında, sıkı olimpiyat kurallarını yerine getirerek Türkiye' yi temsil etme hakkını elde etti Onu, 1930-33 yıllarında Kemalettin Sami Paşa, 193?- 52 yıllarında da Reşit Saffe Atabinen ve 1955' ten sonra da Suat Erler izlediler

İLK TÜRKÇE BASIMEVİ

Osmanlılarda basım işleminin Türkçe olarak yapılması, ilk kez Macar asıllı İbrahim Müteferrika tarafından başarıldı İstanbul' da bir basımevi kurmak isteyen Sait Efendi ile tanışınca, Türkçe basımevi açmanın yollarını araştıran Müteferrika' ya, Nevşehirli Damat İbrahim Paşa yardım etti Dış ülkelerden araç ve gereçler satın alındı Yalova' da bir de kâğıt fabrikası kuruldu Bütün eksikler tamamlanınca, ilk Türk basımevi, Müteferrika' nın Sultanahmet' teki evinde çalışmalarına başladı 1727 yılında da dizgiye geçildi Basılan ilk kitap ise, Vankulu Mehmet Efendi' nin iki ciltlik " Lûgat- i Vankulu " (Vankulu' nun Sözlük Kitabı ) adlı sözlüğüdür Bu sözlük 1729' da yayınlanmıştır

İlk Kadınlar

İlk kadın opera sanatkârı Semiha Berksoy
İlk kadın Yüksek İdare Mahkeme Başkanı Firdevs Menteşe
İlk kadın Sendika Başkanı Dervişe Koç
İlk Türk kadın pilot Sabiha Gökçen
İlk kadın Türk kadınına seçme ve seçilme hakkı verilmesi konusundaki öncü Prof Dr Afet İnan
ilk kadın Sayıştay üyesi Fahrünisa Yetmen
İlk kadın Danıştay üyesi Şükra n Esmerer
İlk kadın radyo spikeri Emel Gazimihal
İlk kadın TV spikeri Nuran Emren
Dünya Güzeli ilk Türk kadını Keriman Halis
ilk kadın bakan Prof Türkan Akyol
İlk kadın TBMM Başkanvekili Neriman Neftçi
İlk kadın Belediye Başkanı Sadiye Ardahan
İlk kadın muhtar Gül Hanım
İlk kadın savcı N Meliha Sanu
İlk kadın avukat Süreyya Ağaoğlu
İlk kadın jet pilotu Leman Altınçeki ç (Bozkurt )
İlk kadın subay Ülkü Sema Toksöz
İlk kadın emniyet müdürü Ş Feriha Sanerk
İlk kadın polis memuru A Betül Diker
İlk kadın zabıta memuru Afife İpek
İlk kadın çöpçü Elif Yazgandır
İlk kadın büyükelçi Filiz Dinçmen
İlk kadın Hazine Genel Müdürü Aysel Gönül Öymen
İlk kadın hesap uzmanları Müşerref Çallılar Güzide Amark
İlk kadın genel müdür Mükerrera Aker
İlk kadın Yüksek Mühendis Sabiha Ecebilge (Güryaman )
İlk kadın yüksek mimar Münevver Gözeler
İlk kadın Doktor Fıtnan Celal Taygun
İlk kadın Dişhekimi Ferdane Bozdoğan Erberk
İlk kadın eczacı Ruki e Kanat Arran
İlk kadın hostes Adile Tu

MECLÎS'E GİREN İLK KADIN MİLLETVEKİLLERİ

Mebrure Gönenç (Afyon )
Hatı Çırpan (Ankara )
Şükran Orsbaştuğ (Antalya )
Sabiha Gökgül (Erbay ) (Balıkesir )
Şekibe İnsel (Bursa )
Hatice Özgener (Çankırı )
Huriye Öniz (Diyarbakır )
Fatma Memik (Edirne )
Nakiye Elgün (Erzurum )
Fakihe Öymen (İstanbul )
Benal N Anman (İzmir )
Ferruh Güpgüp (Kayseri )
Behire Morova (Konya )
Mihri Pektaş (Malatya )
Meliha Ulaş (Samsun )
Esma Nayman (Seyhan )
Sabiha Görkey (Sivas )
Seniha Hızal (Trabzon )

İLK ZİRAAT OKULU

1863 yılında İstanbul' da açıldı Yeşilköy yakınlarındaki Ayamama Çiftliği' nde kurulan bu okul, ileride gerçekleştirilecek bir basma fabrikasının işleyeceği pamukları, çağdaş teknik ölçülerle yetiştirmek amacıyla eğitime başladı Ancak, umulan sonuç alınamadığından, 4 yıl sonra okul kapandı

İLK YERLİ FİLMİN ÇEKİMİ

Birinci Dünya Savaşı' na Osmanlıların girmesinden sonra oldu İlk film de, Almanya' nın yanında Rusya'ya resmen savaş açılmasından üç gün sonra çevrildi İlk savaş günlerinin coşkusuna kapılan bir topluluk, İstanbul yakınlarındaki Ayastefanos ( Yeşilköy )' de bulunan bir Rus anıtını yaktı Anıt yakılırken, yedek subaylığını yapmakta olan Fuat Uzkınay da "alıcısı" ile bu olayı görüntüledi Böylelikle, 14 Kasım l914' e Yeşilköy' deki "Rus Anıtı'nın Yıkılışı" adıyla 150 metrelik ilk Türk filmi meydana gelmiş oldu

İLK YELKEN YARIŞLARI

1912-14 yıllarında, İstanbul' da oturan İngiliz yelkencilerince düzenlendi Ülkenin ilk yelken kulüpleri olan Moda, Büyükada ye Bakırköy kulüplerinin kurucuları da, yine İngilizler olmuştu Türkiye' de ilk resmi ve kurallara uygun yelken yarışı, 12 Ağustos 1932 günü düzenlendi Yurt dışında kupa kazanan ilk Türk yelkencisi unvanı ise Demir Turgut' a aittir Yelkende ilk karşılaşmamız da, 1936 yılı Berlin Olimpiyatları' yla başladı İlk yelken Milli Takımı, Bezhat Baydar, Dr Demir Turgut ve Harun Ünsal' dan oluşmuştu

İLK YÜZME SPORU

Çağdaş anlamda ilk kez 1910 yılında yapıldıYüzme sporunun Türkiye' ye yayılıp tutulmasına büyük katkıda bulunanlar Selahattin Türsen (ilk direnme yüzücümüz), Sait Selahattin Cihanoğlu (ilk sürat yüzücümüz) , Kema l Bey (ilk kule ve tramplen atlayıcımız), Galatasaraylı Şeref Hüsamettin Bey ile "Yedibela " Fahri Avad ' dır
Yurdumuzda ilk yüzme yarışı, Galatasaray Kulübü' nce 15 Eylül 1923 günü İstanbul Büyükada' da düzenlendi Nejat Abut, Hikmet Melih ve onların ardından Suat Erler, o dönemin unutulmaz yüzücüleridir
Türkiye'de ilk yüzme havuzu, Ekrem Rüştü Akömer' in uğraşıyla 17 Temmuz 1931 günü Büyükdere' de açıldı 25 metre genişlik ve 50 metre uzunluktaki havuzda o gün yapılan yarışları, Beylerbeyi yüzücüleri kazanmışlardı Yüzme dalında ilk dış karşılaşma, 1934 yılında Moskova' da yapıldı Bunu, daha sonra Leningrad' da yapılan izledi Bu yarışmalara katılan takımlarımız, ne yazık ki bir varlık gösterememişlerdi
İlk yüzme takımımız, şu sporculardan oluşuyordu:
"Fenerbahçe' den Leyla Asım Turgut , İstanbul Yüzme Kulübü' nden Cavidan Erbelger, Galatasaray' dan Naili Moran, Suat Erler, Halil Dalhan, Mehdi Ağaoğlu, Orhan Saka, İzmir Karşıyaka' dan Alparslan, Beykoz' dan Safvan Serim, Karamürsel' den İhsan Keskin ve Beykoz' dan Adnan "
Ülkemizde, yüzme dalında ilk yabancı karşılaşma ise 1937 yılında İstanbul Moda Yüzme Havuzu' nda Macaristan ile yapıldı

İLK VOLEYBOL OYUNU

1919-1920 yıllarında oynanmaya başladı Bir Amerikan örgütü olan YMCA' nın, basketbolün yanı sıra voleybole de önem vermesi ve bir özel salon açtırmasıyla bu spor türü yurdumu za girdi Salonun müdürü olan Amerikalı Dr Driver' in bu konudaki çabaları, voleybolün sevilmesine yol açtı Dr Driver' e yardımcı olan kişi ise Selim Sırrı Tarcan' dır Bu oyun ilk kez, Erkek Öğretmen Okulu' nda Türkler tarafından oynandı
Türkiye'd e ilk kez Suphiye Rifat adında bir kız, Fenerbahçe Erkek Takımı' nda voleybol oynadı ve 1928 yılında bu takım, İstanbul şampiyonu oldu Bu olay, Türk voleybol geçmişinin ilginç unutulmaz bir anısıdır Suphiye, Fenerbahçe Kız Voleybol Takımı' nın da kaptanıydı

İLK KADIN VETERİNER

1933 yılında Erenköy Kız Lisesi' ni bitirdikten sonra, "doktor" olmayı düşünürken, fikir değiştirerek Yüksek Ziraat Enstitüsü' ne kaydını yaptıran Sabire Aydemir, okuldan mezun olduktan sonra "ilk Türk kadın veterineri " unvanını aldı 2 yıl çeşitli laboratuvarlarda çalıştıktan sonra, tekrar okuluna "asistan" olarak dönen Aydemir, 1945 yılına kadar bu görevini sürdürdü Daha sonra Pendik, İnebolu, Ünye,Fatsa ve Samsun' da 1920' ye kadar mücadele veterinerliği yapan Aydemir, emekli oldu

İLK YAZ SAATİ UYGULAMASI

1 Temmuz 1940 günü yürürlüğe giren Bakanlar Kurulu kararıyla başladı Bir çeşit elektrik kısıtlaması olan yaz saati uygulamasında yur dumuzda ilk kez saatler bir saat geri alınmıştı

İLK ÜNİVERSİTE

14 Ocak 1863 günü öğretime başlayan Osmanlı Darülfünunu' dur İstanbul' da Ayasofya dolaylarında ünlü İtalyan mimarı Fosatti' nin yaptığı bu yapı, üç kat ve 25 odalıydı 1933' te yandı Türkiye' de Batılı anlamda "ilk üniversite", Maarif Nazırı Saffet Paşa' nın uğraşı ile 1870' te Sultanahmet Türbesi yanında açıldıBaşına da "rektör " olarak Yanyalı Hoca Tahsin Efendi getirildi Sınavla alınan 450 öğrenciyle öğretime başladı Tahsin Hoca' nın, bir güvercini fanusun içine koyarak, "havasız yerde canlıların yaşayamayacağını " tanıtlamaya çalışması ve Afganlı Prof Cemalettin Efendi' nin "Peygamberlik bir sanattır " şeklindeki konuşması, Darülfünun' un 1871' de kapatılmasına neden oldu İki hoca da Osmanlı Devleti sınırları dışına sürüldü

İLK VİSKİ

1963 yılında satışa çıkarıldı Genellikle arpadan yapılan viskinin yurdumuzda üretimine, 1955' ten sonra geçildi İlk viskimiz de, 1963' te "Ankara" markası ile satılmaya başlandı

UÇAĞA BİNEN İLK KADIN

Uçağa binen ilk kadın Belkıs Şevket' tir "Müdafaa-i Hukuk Nirva " denilen Kadın Hakları Koruma Derneği üyesi olan Belkıs Şevket, 1913' te Fethi Bey' in yönettiği uçağa binerek, İstanbul üzerinde do- laştı

İLK TOPLU SÖZLEŞME

Dünyada ve Türkiye' de ilk toplu sözleşmenin 1776 yılında Kütahya'da yapıldığı sanılmaktadır Halen, aslı Kütahya Arkeoloji Müzesi' nde bulunan bir belgeye göre Türkler, işçi haklarına öncülük etmiştir İngilizlerin ilk sözleşmenin 1815 yılında İngiltere' de yapıldığını iddia etmelerine karşılık, yapılan araştırmalar, ilk toplu sözleşmenin, Kütahya'da yapılan "Fincancılar Anlaşması " olduğunu ortaya çıkardı Seriye Mahkemesi sicillerinin tasnifi sırasında bulunan anlaşma metnine göre, 1776 yılında Kütahya' da mevcut 24 çini ve fincan atölyesinde çalışan çok sayıda usta ve işveren ile Anadolu Valisi Ali Paşa zamanında bir sözleşme yapılarak işçi hakları tescil edildi

İLK TV YAYINI

Ülkemizde ilk televizyon yayınlarını, İstanbul Teknik Üniversitesi başlattı Yayınlarla ilgili çalışmalara 1950 yılında geçildi Projenin uygulama alanına girmesi, verici cihazlarının gelmesi 1952' de tamamlandı Aynı yıl da yayına geçildi Yayınlar, cihazların yetersiz oluşu ya da tahsisat yokluğu nedenleriyle daha çok stüdyo çalışmalarıydı Ancak, bir keresinde kamera, Taşkışla' daki Teknik Üniversite binasının damına çıkarıldı ve Mithatpaşa Stadyumu' nda oynanan bir futbol maçı, oradan görülebildiği kadarıyla seyircilere iletildi Teknik Üniversite' nin yayınlarını izleyenlerin sayısını kesin olarak söylemek mümkün değildi Zira, TV sahiplerinden hiçbirinin PTT' ye kaydı yoktu
Bununla birlikte, İstanbul' da o yıllarda iki bin televizyon alıcısının bulunduğu tahmin ediliyor Her cihazın en azından 5 kişi tarafından seyredildiği düşünülürse, Teknik Üniversite' nin televizyon yayınlarını on bin kişinin izlediği söylenebilir TV yayınlarının yayın çevresi de kesin olarak bilinmiyordu Ancak, TRT Televizyonu, 1964' te resmen kuruldu İlk kuruluş yeri, Ankara' daki Mithatpaşa Caddesi' nde bulunan stüdyo idi 31 Ocak 1967 akşamı ilk resmi televizyon yayını, Ankara' da yapıldı1968' de Almanya' dan sağlanan 5 KW' lik verici ile kapalı yapılan yayınlar, devreden çıkarıldı 31 Ocak 1968' de ise TV deneme yayınları haftada 3 gün olarak başladı Bu deneme yayınları 3 yıl sürdü
Yayınlar, 31 Ocak 1971' de 4 güne, 21 Haziran 1972' de de 5 güne çıkarıldı 1971 Ekim' inde İstanbul - İzmir - Ankara radyolink sistemi, TV nakline müsait hale geldi TRT, Ankara programlarını 1 Aralık 1971' de Çamlıca' daki PTT radyolink terminali vasıtasıyla İstanbul' a aktardı Bu yayınlar, 26 Ağustos 1972' ye kadar İstanbul seyircisine yine İstanbul Teknik Üniversitesi Televizyonu aracılığıyla seyrettirildi 30 Ağustos 1972' den itibaren ise Çamlıca' daki istasyon, 25 KW güçlü yayına geçti
TV ' nin kendi ürettiği programlar, yayınların yüzde 72' sini, dış kaynaklı yayınlar ise yüzde 28' ini teşkil ediyordu
Mahmut Tali Öngören, TRT' nin ilk Program Dairesi Başkanı ve Ankara Televizyonu' nun ilk müdürü olduİlk müdür olan Naum Efendi, tiyatrosunda ilk kez yabancı tiyatro kumpanyalarının temsillerini oynattı
Beyoğlu yakasında 1862' ye kadar yabancı dilde oyun oynatma yetkisi, Naum Efendi' ye verilmişti Bu süre, beş yıl uzatıldı 1870' te çıkan bir yangında, Naum Tiyatrosu kül olduYerine, ünlü Hristaki Pasajı yapıldı
Naum Tiyatrosu' nun Türk seyircisinden gördüğü büyük ilgi üzerine Güllü Agop, İstanbul Gedikpaşa' da bir tiyatro açtı O da Ermenice oyunlara yer verdi Türkiye' de Türkçe oyun " ilk kez " Güllü Agop' un tiyatrosunda oynandı Bu oyunun adı, " Sezar Borjiya " idi 1868 yılında sahnelendi Namk Kemal ve Âli Bey' in de desteklediği Gedikpaşa Tiyatrosu, bir süre sonra yalnız yerli oyunları sergilemeye başladı

İLK KADIN TV SPİKERİ

Türkiye' de ilk deneme TV yayını başladığı srada, Ankara Üniversitesi Dil - Tarih ve Coğrafya Fakültesi İngiliz Filolojisi' nde okuyan Nuran Emren (Devres), spikerlik için açılan sınava katıldı Sonuçlar açıklandığında, büyük bir hayal kırıklığına uğradı Kazananlar arasında adı yoktu çünkü Ancak, 3 gün sonra sınav iptal edildi ve yeni sınavı kazanmayı başaran, biri erkek, öteki bayan iki kişiden biri oldu Nuran Devres, böylece " İlk kadın TV spikeri " olma unvanını aldı Ancak, 3 yıl sonra evlendi ve mesleğini bıraktı

İLK TELEFON

Yurdumuzda ilk telefon, Meşrutiyet' in ilanından sonra girdi İlk telefon santralını da, İstanbul' da 1911' de İngilizler kurdu İkinci telefon santralı İzmir' de, üçüncüsü de 1926' da Ankara' da açıldı Ankara santralı, ülkemizin ilk " otomatik " telefon santralıdır

İLK SİNEMA GÖSTERİSİ

İstanbul Galatasaray' da, ünlü Sponek birahanesinde Polonyalı Vaynberg tarafından düzenlendi Bu olayı, Ercüment Ekrem Talu, " Perde - Sahne " dergisine yazdığı " İstanbul' da ilk sinema ve ilk gromofon " başlıklı yazısında şöyle anlatır:
"Çocuktum, sekiz - dokuz yaşlarında vardım Tam tarihini söyleyemeyeceğim ama, sanırım 1896 - 97 yıllarıydı Bir cumartesi günü, rahmetli ağabeyim Nejat' la birlikte okuldan çıktık Cihangir' deki evimize gidecektik Yatılı olmayan arkadaşlarımızdan birisi, ' Duydunuz mu? ' dedi ' Şurada Sponek' in salonunda bugün sinematograf (sinema sözcüğünün kısaltılmamışı) göstereceklermiş İlginç bir şeymiş diyorlar, yeni bulunmuş Fotoğrafın canlısı gibi bir şey imiş ' Ağabeyimle ben, çocuk, bizimle alay ediyor sandık, ama o içtenlikle konuşuyordu ' Saa t 4' te başlıyormuş, ben gideceğim ' diye sözünü tamamladı "
Ercüment Ekrem Talu, ilk sinema gösterisini, yukarıdaki cümlelerle anlattıktan sonra, şöyle tamamlar:
" Bütün gösteri, yarım saat sürdü Seans, geceye de birkaç kez yinelenecekti Çıktık Fennin bu buluşunu birbirimize anlatmaya, çözümlemeye çalışıyorduk Aklımız bir türlü eriniyordu İstanbul halkının çoğunluğu da bu konuyu konuşuyordu Kimi, bu sihirli buluşu günah sayıyor; kimi, gidip gördüğünden ötürü tövbe edip, Tanrı' ya bağışlanmasını yakarıyordu İşte ilk sinema, sinematograf adıyla İstanbul' a böyle geldi "

İLK SİNEMA SALONU

1908' de açıldı İstanbul' da, Tepebaşı Şehir Tiyatrosu' nun eski komedi binasında Pate şirketinin Türkiye temsilcisi Vaynberg tarafından yaptırıldı " Pate " adlı bu ilk sinema salonunun mimarı, Kampanaki idi Sinemanın adı sırasıyla Pate, Anfi, Asri ve Ses olarak değişti 1912 yılında İzmir Kordon' da açılan ikinci sinemadan sonra, 1914 başlarında İstanbul Beyoğlu' nda " Palas " sineması kuruldu Onu, Taksim Alanı' nda şimdiki Devlet Tiyatrosu salonunun yanındaki yerde bulunan " Majik " sineması izledi İlk Türk sinema salonu ise, 19 Mart 1914 günü " Milli Sinema " adıyla İstanbul' da Fevziye Kıraathanesi' nde açıldı

SESLENDİRİLEN İLK FİLM

Senaryosunu Nazif Tepedelenlioğlu' nun yazdığı " Bir Millet Uyanıyor " adlı filmdir 1932 yılında çevrilen film, Türkiye' de seslendirildiği ve Muhsin Ertuğrul' un en önemli yapıtlarından birisi olduğu için ilginçtir Filmin belli başlı oyuncuları Ferdi Tayfur, Atıf Kaptan, Naşit Özcan, Emel Rıza ve Kevser' di Mustafa Kemal Atatürk' ün Söylev' inden derlenmiş olaylardan esinlenerek yazılmış senaryonun, sağlam bir yapısı olmadığı için bu film, beklenen başarıyı elde edemedi

İLK RENKLİ FİLM

1953 yılında Muhsin Ertuğrul' un yönettiği " Halıcı Kız " dır Fotoğraf yönetmenliğini Ahmet Cezmi Ar yapmıştı İçinde renkli bir parça bulunan ilk Türk filmi de, 1949' da çevrilen '' Çıldıran Kadın" dır Filmdeki renkli parçada, İstanbul' daki Kızkulesi' nin çok az süren bir görüntüsü yer almıştı

İLK RENKLİ BELGESEL FİLM

1953 yılında Ali İpar' la, İlhan G Arakon' un hazırladıkları " Bir Şehrin Doğuşu " adlı filmdir İstanbul' u anlatan film, Berlin Uluslararası Film Şenlikleri' ne katıldı, ancak derece alamadı Gerçek anlamda ilk belgesel Türk fimi ise, Mazhar Şevket İpşiroğlu ile Sabahattin Eyüboğlu' nun birlikte düzenledikleri " Hitit Güneşi " dir Bu film, 1956 yılında Berlin Film Şenlikleri' nde ikinci gelerek " Gümüş
Ayı " armağanını aldı Siyah - beyaz olarak çekilen film, Anadolu' da arkeolojik kazılarda ortaya çıkan eserleri konu almıştı

İLK RADYO YAYINI

Ankara ve İstanbul' da PTT 'nin posta görevlerinde yararlanmak amacıyla kurduğu 5' er kilovat gücündeki verici istasyonlarından, 1927' yılında yapıldı Deneme niteliğindeki bu yayınları, 1936' ya kadar Türk Telsiz Telefon Kuruluşu yönetti
İlk radyo istasyonu da, Ankara' da kuruldu 28 Ekim 1938 günü sürekli yayınlara başlayan bu yeni radyo, uzun dalga " Türkiye Radyosu " ve kısa dalga " Ankara Radyosu " adıyla görev yapıyordu İstanbul Radyosu' nun sürekli yayına başlayışı ise 1 Eylül 1949 günü gerçekleşti

İLK SESLİ FİLM STÜDYOSU

1932 yılında İpek Film Şirketi kuruldu İstanbul' da Nişantaşı' ndaki bir büyük fırın, yeni baştan düzenlenerek " stüdyo " durumuna getirildi Bu sesli film stüdyosunun ilk eseri, Muhsin Ertuğrul' un yönetmenliğini yaptığı, " Bir Millet Uyanıyor " adlı filmdi Sesli film stüdyosunun yönetmeni ise, Morhen adlı bir Alman ses mühendisiydi

İLK KADIN SİNEMA OYUNCUMUZ

" Ateşten Gömlek " te oynayan Bedia Muvahhit ile Neyyire Neyir (Ertuğrul)'dir Sahnede olduğu gibi beyazperdede de o zamanlar, Müslüman kadınların çalışması yasaktı 1918' de bazı Türk kızları, öğrenci olarak " Darülbedayi "ye alınmışlarsa da, bunlar sahneye çıkamamışlardı İçlerinde Afife Hanım, 1920' de Kadıköy' deki Apollon (Hale ) Tiyatrosu ' nda " Jale " takma adıyla sahneye çıkınca, işe polis karışmıştı 1921' de Darülbedayi' de Müslüman kadınların çalıştırılmaması, resmi yoldan bildirildi, ancak aynı yıl Afife ile Şaziye Moral hanımlar, bir başka temsilde oynadılar İki sanatçı da, bu yüzden mahkemelik oldular
Muhsin Ertuğrul, " Ateşten Gömlek " i çevirirken, filmin ulusal konusundan cesaret alarak, başlıca kadın kahramanlar olan Ayşe ile Kezban' ı, Türk oyuncularının canlandırmasına çalıştı Ayşe için Darülbedayi oyuncularından Muvahhit' in eşi Bedia Muvahhit seçildi İkinci rol için gerekli kimse bulunamayınca, gazetelere ilan verildi Vasfi Rıza Zobu, bir anısındaki ikinci rol için, " nasıl kız oyuncu " bulunduğunu şöyle anlatır:
"İkinci rol için genç bir Türk kızı bulunamamıştı Gazetelere ilan ettiler Ertesi gün tek bir Türk kızı başvurdu Kemal Film' in bürosu, Sirkeci' de, Ali Efendi Sineması' nın üstündeki iki küçük odanın içinde idi O gün, büroya uğradığımda, Neyyire' yi gördüm Kolejde öğrenciymiş ' Film için müracaat etti Muhsin' i bekliyor ' dediler"

TÜRK TARİHİNDE İLK SANSÜR

Türk tarihinde basına " ilk sansür ", 11 Mayıs 1876 'da " Âli Kararnamesi " ile konuldu Gazetelerin, yayınlanmadan önce denetlenmesini emreden bu kararname üzerine, " Basiret "
gazetesi şöyle bir ilanla çıkmıştı: " Matbaamızın makinesii bozulduğundan, gazetemiz birkaç gün yayınlanmayacaktır "
" Sabah " gazsetesi ise ilk gün " sansür " ün yasakladığı yazıların yerini " boş " bırakarak yayınlandı Ancak, tüm bu direnişler, tarih boyunca hemen her dönemde, sansürün basının üzerinde " Demokles' in Kılıcı " gibi sallanmasını önleyemedi

TÜRK TARİHİNDE İLK SEÇİM

II Abdülhamit' in tahta geçmesinden kısa bir zaman sonra, Kanun-ı Esasi kabul edilerek Osmanlı Devleti' nde meşruti bir idare başladı Kanun- ı Esasi' de seçim yapılarak bir meclisin kurulması öngörülmüştü Bu nedenle, Türk tarihinde ilk seçim 1877' de yapıldı Ancak, bu seçimler bir seçim yasasına göre gerçekleştirilmedi İllere, önemlerine göre kaç milletvekili çıkarabilecekleri bildirildi İlk seçimlerde halk, oy kullanmadı İl meclisleri seçim yaptı Bu seçimler sonunda seçilen temsilciler, padişahın tayin ettiği Âyân Meclisi üyelerinden meydana geldi İlk Milli Meclis de 19 Mart 1877' de Dolmabahçe Sarayı' nda ilk toplantısını yaptı Daha sonra Sultanahmet' teki Darülfünun binasında çalışmalarına başlayan bu meclisin ilk görevi, bir seçim kanunu hazırlamaktı Ancak, 1877-78 Osmanlı - Rus Savaşı' nın başlaması üzerine, Meclis 20 Haziran' da dağıldı Aynı yıl içinde yine seçim kanunu olmadan, birinci seçimde olduğu gibi yeni bir seçim daha yapıldı Türk tarihinde ilk " Seçim Kanunu " da, bu ikinci meclis tarafından yapılmıştır Ama, bunun ömrü de uzun sürmedi ve II Abdülhamit tarafından feshedildi

SATRANÇ ŞAMPİYONASI

Satranç oyununun ülkemizdeki geçmişi oldukça eskidir Bu gerçeği, günümüzden 450 - 500 yıl önce yazılmış yapıtlardan öğreniyoruz Bunlardan ilki, Kanuni Sultan Süleyman döneminde Seferihisarlı İsmail Şaban' ın derlediği elyazmasıdır Bu kitap, satrancın yararları ve geçmişini anlatmaktadır İkinci kitap da, 1680 yılında Kahire Mevlevihanesi Şeyhi Vanlı Dede' nin Mısır Valisi Abdurrahman Paşa' ya gönderdiği kitaptır Bu kitapta, oyunun ilk kez Hindistan' dan çıkıp, İran' a, oradan da Anadolu' ya geçtiği anlatılmaktadır Türkiye' de ilk ferdi satranç yarışması ise, 1965' te yapıldı Bu ilk yarışmayı, Seracettin Bilyap kazanmıştı

İLK RESİMLİ MİZAH GAZETESİ

Tarihimizde ilk resimli mizah gazetesi, " Diyojen" dir 19 yüzyılda mizah ve oyun yazarlarından Kayserili Teodor Kasap tarafından yayınlandı

İLK RESİMLİ POSTA PULU

Edirne' nin düşman işgalinden kurtarılışının anısına çıkarıldı 1913 yılına gelinceye kadar Türk pullarında resim kullanılmadı Bu ilk resimli posta pulumuz, Londra' da bastırılmıştı Edirne' deki Selimiye Camii' nin resmiyle süslüdür

TARİHİMİZDE İLK RASATHANE

1575 yılında, III Murat tarafından İstanbul' da Tophane Tepesi' nde yaptırıldı " İstanbul Rasathanesi " adıyla anılan bu kuruluşun başında, Takiyüttin Mehmet bulunuyordu 15 bilginin katıldığı çalışmalarda, gözlemler ve yıldızların belirli zamanlardaki yerlerini gösteren çizelgeler yapıldı 1580 yılında Şeyhülislam, padişaha sert bir mektup gönderdi Bunun üzerine; III Murat, rasathaneyi, Kılıç Ali Paşa' ya verdiği buyrukla yıktırdı Türkiye' de çağdaş anlamda ilk rasathane,1911 yılında İstanbul 'da, Kandilli sırtlarında Eatin Hoca diye anılan Fatin Gökmen tara fından kuruldu Günümüzde de hizmet veren bu rasathane, Türkiye' nin en büyük gözlemevidir

İLK PAZAR TATİLİ UYGULAMASI

Türkiye'de ilk pazar tatili uygulamasına, 29 Mayıs 1935 yılında yürürlüğe giren yasa ile başlandı Bu yasa çıkmadan önce, hafta sonu dinlenme tatili cuma idi

İLK PETROL ARAMALARI

1887' de Ahmet Necati Bey tarafından İskenderun çevresinde başlandı Derin olmayan sondajlamayla yapılan bu ilk araştırma, istenilen başarıya ulaşamadı II Abdülhamit dev rinde, 1890 yılında Musul ve Bağdat' ta doğal biçimde sızan petrollerden yararlanıldı 1892' de Mürefte dolaylarında görülen petrol belirtilerinden sonuç elde etmek için bir şirket kuruldu ama, araştırma yapılmadı 1897' de çıkarılan bir buyrukla, buradaki petrolü çıkarma işi Halil Rıfat Paşa' ya verildi 1900' de Horadere' de açılan bir kuyudan petrol alındı Günde iki ton üretilmeye başlandı, ancak 1901' de verim düşünce, bu kuyu kapatıldı Cumhuriyet' in ilanına kadar yapılan çeşitli aramalardan sonra, 1926' da çıkarılan Petrol Yasası ile, her çeşit aramanın yapılması ve yürütülmesi yetkisi devlete verildi 1935' de kurulan Maden Tetkik ve Arama Enstitüsü (MTA), altın ve kömürden sonra, petrol arama ve işletmesini de üzerine aldı MTA' nın yürüttüğü çalışmalar ve petrol bulunan Raman - Garzan bölgeleri ile Batman' da kurulan petrol rafinerisi, 1954' te çıkarılan bir yasa ile Türkiye Petrolleri AŞ ' ye devredildi

İLK NÜFUS CÜZDANI

Türk tarihinde ilk nüfus cüzdanı, 1863 - 1864 yıllarında yapılan sayımdan sonra verildi " Osmanlı Tezkiresi " denilen bu nüfus hüviyet cüzdanlarının çizgili, düz bir kâğıt belge niteliğinde birer pusula oldukları, tarihçi Lütfi Efendi tarafından yazılmıştır Cumhuriyet' ten sonra 1927 yılında yapılan ilk nüfus sayımından sonra , her yurttaşa " nüfus cüzdanı " verildi

İLK NÜFUS SAYIMI

1831 yılında yapıldı Ancak, bu nüfus sayımı, yalnız erkekleri kapladı ve Anadolu ile Rumeli sancakları, sayımın dışında tutuldu 1844' te yapılan sayımda ise, kadınlar da sayıldı Osmanlı sınırları içinde nüfusun 365 milyon olduğu, yaklaşık olarak saptandı 1884' te yapılan üçüncü nüfus sayımında, imparatorluk sınırları içinde kalanların sayısı, 28 milyon 900 bin kişi idi

Cumhuriyet döneminde, 28 Ekim 1927 yılında yapılan ilk nüfus sayımında ise, Türkiye' de 13 milyon 648 bin 720 kişinin yaşadığı belirlendi 1935 yılında yapılan ikinci sayımdan sonra, her 5 yılda bir düzenli olarak nüfus sayımları gerçekleştirildi Nüfus sayımlarını düzenleyen kuruluş, Devlet İstatistik Enstitüsüdür

ONDALIK KESİRLERİ UYGULAYAN İLK TÜRK

Dünyada ve Türk tarihinde, matematikte " ondalık kesirler kuralı " nı ilk kez uygulayan Türk, matematik ve astronomi bilgini Cemşit' tir Cemşit, " Sayı Anahtarı " adlı ünlü eserinde, herhangi bir dereceden kök almanın yollarını anlattı Avrupalı matematikçiler, Cemşit' in bu buluşlarını ancak bir yüzyıl sonra öğrenebildiler Doğum tarihi kesin olarak bilinmeyen Cemşit, 1437' de Semerkant' ta ölmüştür

İLK MİLLİ MARŞ

1921 yılında, Milli Eğitim Bakanlığı' nca milli marş için bir yarışma düzenlendi ve 500 lira ödül kondu Yarışmaya 724 şiir katılmıştı

Mehmet Akif Ersoy , yarışma ödüllü olduğu için girmemişti Zamanın Milli Eğitim Bakanı Hamdullah Suphi Tanrıöver, ünlü ozana 5 Şbat 1921 günü ödül konusunda kaygılı olmamasını önerince o da, " Kahraman Ordumuza " diye sunduğu "İstiklal Marşı " başlıklı şiirini, yarışma kuruluna gönderdi TBMM' nin 12 Mart 1921 günkü toplantısında İstiklal Marşı, ulusal marş olarak kabul edildi

Marşı besteleme yarışmasına ise 24 besteci katıldı Kurtuluş Savaşı nedeniyle besteleme işi yarıda kaldı Seçiciler Kurulu, 1924 yılında Ali Rıfat Çağatay' ın bestesini benimseyerek okullara duyurdu Bu marş, 1930 yılına kadar çalındı Yine aynı yıl, bu bestenin yerine Cumhurbaşkanlığı Orkestrası Şefi Zeki Üngör' ün bestesinin çalınması istendi Bu tarihten sonra da Üngör' ün bestelediği İstiklal Marşı, " milli marş " olarak benimsendi

İLK MORS TELGRAF SİSTEMİNİN KULLANILIŞI

Türk tarihinde Mors Telgraf Sistemi' nin ilk kez uygulanışına, 1855 yılında, yani Kırım Savaşı sırasında başlandı Haberleşme alanında büyük kolaylıklar sağlayan bu buluş, adını, kendisini yayan Amerikalı Samuel Mors' tan almıştır

İLK MUZUN YURDA GETİRİLİŞİ VE ÜRETİMİ

1870 yılında, Osmanlılar döneminde yurdumuza girdi Muz, İskenderiye' den Antalya' ya süs bitkisi olarak getirildi Bu tür muza " Musa Conson " denir Yine 1870' te, Musa Kavendiş adlı bir başka türün meyveleri, küçük, fakat güzel ve kokuluydu Ancak, yine de muzun dışarıdan alımı kolay ve ucuzdu Gerçek anlamda muz üretimine, 1950' li yıllarda Antalya, Anamur, Alanya, Dörtyol, Fenike ve Adana' da başlandı Üstün nitelikleriyle Anamur' da yetiştirilen muz, ülkemizde en çok tutulanıdır

İLK MİLLİ BASKETBOL TAKIMI

İlk Milli Basketbol Takımımız, ilk karşılaşmasını Yunanistan' la, 24 Haziran 1936 günü, Beyoğlu Halkevi Spor Salonu' nda yaptı Bu maçı 49 - 12 kazanan takımımızın kaptanı, Naili Moran idi Öteki oyuncular ise Sadri Usuoğlu, Nihat Ertuğ , Jak Habib , Hazdayi Penso , Feridun Koray, Dionisos Sakalak ve Hayri Ersebük' tü

Basketbolün resmen kuruluşu, 1 Mart 1959' da gerçekleşmiştir 1936' da kurulan bir federasyonla, voleybol ve eltopu (handball) ile birlikte yürütülen basketbol, bu tarihte ayrı bir dal olarak Türk sporuna eklendi

LATİN HARFLERİYLE İLK KİTAP

Ülkemizde Dil Devrimi' nden, yani 1928 yılından sonra yarısı eski, yarısı Latin harfleriyle basılmış kitapları ilk kez Maarif Kitaphanesi (Yayınevi) çıkardı Bugün de Cağaloğlu' nda yayınım sürdüren bu yayınevi, aynı zamanda en eski yayınevidir Bu yayınevini 1895 yılında ilk Türk kitapçılarından Hacı Kasım Efendi kurmuştur Yayınevi ayrıca, çıkardığı " Saatli Maarif Takvimi "yle ünlüdür

İLK MAVZER

Türk tarihinde ilk mavzerin kullanılışı, 1886' dan sonradır 1871' de Almanlar tarafından yapılan bu tüfek, 1886' dan sonra Türk Ordusu' nun en önemli silahı oldu

İLK "LİRA" BASIMI

Sultan Abdülmecit devrinde, 5 Ocak 1843 günü basıldı Adı " Osmanlı lirası " idi 2 Haziran 1854' te çeyrek liralar (25 kuruşluk altınlar), 18 Şubat 1855' te de iki buçuk liralıklar çıkarıldı

İLK LALENİN GELİŞİ

Türk tarihinde ilk " lale " çiçeğinin, IV Murat devrinde bir Hollanda elçisi tarafından getirildiği öne sürülür Oysa, Anadolu' da çok eski zamanlarda bile dağlarda, bayırlarda," dağ lalesi , berri lale, kara lale " gibi lale türlerinin var olduğu bilinir İran Selçukluları' yla Büyük Selçuklular' ın sanat eserlerindede lale motifinin, özellikle yer aldığı görülür Osmanlılarda bu çiçek, " Lale Devri " diye anılan dönemde büyük değer ve önem kazandı 1718 - 1730 yılları arasında Padişah III Ahmet döneminde, İstanbul' da lale üretme ve yetiştirme bir salgın halini aldı

İKİ KITAYI BAĞLAYAN İLK KÖPRÜ

Asya ile Avrupa kıtalarını birbirine bağlayan " ilk köprü " olan İstanbul Boğaziçi Köprüsü, 1973 yılında Cumhurbaşkanı Fahri Korutürk tarafından açıldı Cumhuriuyet' in 50 yıldönümünde hizmete giren köprüden ilk yıl 11 milyon 318 bin 139 araç geçti ve hasılatl 62 milyon 901 bin 943 lirayı buldu

STANDART TÜRK KLAVYESİNİN İLK KULLANILIŞI

Daktilolarda kullanılan " Standart Türk Klavyes i" nin uygulanışı, ilk kez 20 Ekim 1955 günü alınan bir kararla gerçekleştirildi Bu tarihe kadar, daktiloların klavyeleri, çeşit çeşitti Türk alfabe kurallarına göre düzenlenen yeni bir daktilo yazma yöntemi, 1943 yılında başlayan çalışmalar ve araştırmalardan sonra saptandı

İLK KIZ LİSESİ

İstanbul' da " İnas İdadisi " (Kızlar Lisesi) adıyla 1911' de açıldı Önce Kabasakal semtinde öğrenime geçen okul, bir yıl sonra yandı Bunun üzerine de, 1913 yılında Beyazıt' ta öğretime başladı Öğrenci sayısı artınca da, Aksaray' da büyük bir konağa taşındı 1915' te " Bezm- i Âlem Valide Sultanî " adıyla şimdiki kız lisesinin olduğu yerde ahşap bir yapıya, oradan da Süleymaniye' ye yerleşti Yine yangın çıktı İstanbul Kız Lisesi adını alarak, Vefa Lisesi' nin bulunduğu yerde öğretimi sürdürdü Bugün İstanbul' da, Cağaloğlu' ndaki binasında öğretim yapan lise, " Cağaloğlu Anadolu Lisesi " oldu

KONUT KREDİSİ VEREN İLK TÜRK BANKASI

Emlak Kredi Bankası' dır Yurdumuzda yerleşim sorununa yardımcı olmak ve konut sahibi olacakları desteklemek amacıyla kurulan ilk banka olan " Türkiye Emlak ve Eytam Bankası" dır 1927 yılında faaliyete geçti Bankanın adı, daha sonra " Emlak Kredi Bankası " olarak değiştirildi

İLK KÖY ENSTİTÜLERİ

1940 yılında, İsmail Hakkı Tonguç' un yönetiminde eğitime başladılar Köy çocuklarının bölgelerinde kalarak yetişmelerini sağlamak amacıyla kurulan enstitülerde okutulan derslerin yarısı kültür, dörtte biri tarım, dörtte biri de teknik derslerden oluşuyordu Enstitülerin, kendilerine özgü çalışma yöntemleri vardı Her öğrenci, köyünün ekonomik ve toplumsal yaşamını ayrıntılarıyla saptamak zorundaydı " İş içinde iş yaparak öğrenmek " amacını güden enstitülerin kurulduğu yerler, köylerin yakınında, uygulamanın yapılabileceği en verimli kesimlerdeydi 1943' te de, bu enstitülere öğretmen yetiştirmek için Hasanoğlan Yüksek Köy Enstitüsü kuruldu Buraya girebilmek için, köy enstitüsünü bitirmiş olmak gerekiyordu

İLK KÖRLER OKULU

1899 yılında kuruldu Gözleri görmeyen çocukların ilk ve ortaöğretim yapmalarını sağlamak amacıyla İstanbul Ticaret Okulu Müdürü Grati Efendi 'nin girişimleriyle açılan bu okul, Ticaret Okulu' nun bir bölümünde öğretime geçti 1910 yılında Alber Karamona adlı bir Musevinin İzmir' de sağır ve dilsizler için açtığı özel okulu, Sağlık Bakanlığı devraldı ve 1927' de körler bölümünü kurdu 1951 yılında okul, Milli Eğitim Bakanlığı' na bağlanınca, Sağırlar Okulu İzmir' de kaldı, Körler Okulu Gaziantep' te eğitime başladı

İLK KONSERVATUVAR

1913' te, İstanbul Şehzadebaşı' nda " Darü'l Bedayi " adıyla açıldı Batı Müziği okulu niteliğinde bulunan " Mızika-i Hümâyun ", Darü'l Bedayi' den çok önce, 1831 yılında açıldıysa da, Mehterhane' nin kaldırılması üzerine saraya ve askeri bandolara eleman yetiştirmek amacıyla kurulmuştu İlk devlet konservatuvarı, " Darü'l-Elhan ", 1917 yılında yine İstanbul' da kuruldu

KÖMÜRÜ İLK BULAN KİŞİ

Padişah II Mahmut zamanında, 1829 yılında " Uzun Mehmet " adlı bir deniz eri, Havza' da ilk kömür yatağını keşfetti Karadeniz Ereğlisi' nden, İnebolu' ya kadar 180 kilometrelik bir uzunluk ve 50 kilometrelik derinlikten oluşan ilk kömür yatağından çıkarılan kömürlerden, donanma yararlanmıştı Bölgede yeni kuyular açılarak üretimin artırılmasına, 1893 yılında başlandı Günümüzde kömür üretimi, Türkiye Kömür İşletmeleri' nin tekelindedir

İLK KIZILAY DERNEĞİ

11 Haziran 1868' de İstanbul' da, " Osmanlı Mecruhini Askeriye Cemiyeti " adıyla çalışmalarına başladı " Osmanlı Hilâl-i Ahmer Cemiyeti ", " Türkiye Hilâl-i Ahmer Cemiyeti " ve "Türkiye Kızılay Cemiyeti " ad- larını alan bu kuruluşun adı, 1947 yılında " Türkiye Kızılay Derneği " oldu Genel Merkezi ise, 1925 yılında İstanbul' dan Adana' ya taşındı Kızılay, tüzel kişilikleri, özel hukuki yargılara bağlı bağımsız bir kuruluştur

İLK KARİKATÜR

Teodor Kasap' ın " Diyojen " adlı mizah dergisinde yayınlandı Kimin tarafından yapıldıkları bilinmeyen imzasız üç örnek, Türk karikatür sanatının ilk ürünleridir Ülkemizde karikatürde ilk imza ise, Cem' e aittir Cem, " Kalem " dergisinde, karikatür sanatının güçlü örneklerini çizmişti İlk karikatür ustası da odur

İLK KEMAN

Yurdumuzda ilk keman yapımına, 1944 yılında Alman ustalarından Christian Kertel tarafından kurulan Ankara Devlet Konservatuvarı Keman ve Viyolonsel Atölyesi' nde başlandı Keman yapımında, Almanya' dan özel olarak getirtilen ladin çamı ve akağaç kullanılmaktaydı

İLK KAHVENİN GELİŞİ

1540 yılında Kanuni Sultan Süleyman' ın Habeşistan Beylerbeyi Özdemir Paşa tarafından getirildi Evliya Çelebi, " Seyahatname " sinde, İstanbul'da o zamanlar 300 kahve deposu olduğunu ve kahvenin kantarla satıldığını yazar Kahveden, vergi de alınırdı

İLK KAFETERYA

İkinci Dünya Savaşı' ndan sonra İstanbul, İzmir ve Ankara' da açıldı İtalyanca '' caffette - ria " sözcüğünden dilimize aktarılan kafeterya, herkesin elinde bir tepsiyle, seçtiği yemekleri alarak masasına götürdüğü bir tür lokanta anlamına gelir

İLK KAZI

1871' de Truva' da, Şiliman tarafından yapıldı Bu ilk kazı, bilimsel araştırma yöntemlerinden uzaktı Sonraları, Alman Dörfelt, yine Truva' da daha düzenli kazılar yaptı Günümüzde kazılar, Türk Tarih Kurumu' ndan izin belgesi alınarak yapılmaktadır

İLK KALP NAKLİ

Ülkemizde ilk kez bir insandan diğerine kalp naklini, 22 Kasım 1968 tarihinde Ankara Yüksek İhtisas Hastanesi' nde Dr Kemal Beyazıt gerçekleştirdi 14 yaşındaki fırın işçisi Erdal Yıldırım' ın kalbi, 3 çocuklu bir anne olan 41 yaşındaki Maviş Karagöz' e takıldı Ancak hasta, yeni kalbiyle birkaç saat yaşayabildi

25 Kasım 1968 günü, bu kez İstanbul Haydarpaşa Göğüs Cerrahisi' nde, Dr Siyami Ersek, Türkiye' de ikinci kalp nakli ameliyatını yaptı Ersek, trafik kazasında ölen 50 yaşındaki bir bekçinin kalbini, 26 yaşındaki Ali Akgül' e taktı Bu hasta da, 39 saat yaşayıp, öldü

İLK İSTİKLAL MADALYASI

TBMM' nin 1920' de çıkardığı bir yasa ve Bakanlar Kurulu kararıyla 1923 yılında verildi İlk İstiklal Madalyaları, TBMM üyeleri ve savaşta yararlılık gösterenler için yapıldı O günlerdeki değeri, 3 liraydı Kurtuluş Savaşı' nın içinde olanların şeridi kırmızı, savaş gerisindekilerin beyaz, milletvekillerinden savaşta görev alanların yarısı kırmızı, yarısı yeşil, görev almayanlarda ise yalnız yeşildi

İLK İFTİHAR MADALYASI

Tarihimizde bu tür bir madalyayı, II Abdülhamit verdi 1886 ve 1887 yıllarında çıkarılan bu madalyalar, padişaha bağlı olanlara, salgın hastalıklarda, yangınlarda yardımı görülenlere, tarım ve sanat alanlarında başarı gösterenlere, devlete büyük emeği geçenlere verilirdi Altın ve gümüş olarak iki çeşitti Madalya, sahibi öldüğünde hükümete geri verilirdi

İLK KARAGÖZ OYUNU

Bu gölge oyunu, Yavuz Sultan Selim' in 1517' de Mısır' ı Türk topraklarına katmasından sonra, bu ülkeden getirttiği sanatçılarla Türkiye' ye geldi Ancak Türkler, 17 yüzyıldan başlayarak kendi yaratıcı güçlerinin katkısıyla Karagöz' ü " bir Türk gölge oyunu " durumuna getirdiler Karagöz' ün kim olduğu, nereden geldiği konusunda değişik görüşler vardır Hatta, yaşayıp yaşamadığı bile, kesinlikle belli değildir Karagöz, ülkemizde öylesine sevilmiştir ki, Bursa' da, adına bir de mezar yaptırılmıştır

İlk " Karagözcü " lerin, 16 yüzyıldan kalan bir belgede şu kimseler olduğu yazılır:

" Şahkulu, Sekoglu, Kör Hasatan, Yenikapılı Ahmet, Çalık Ali Bali, Mehmet Bursavi, Yenikapılı Hasan, Arap Mehmet, Vakoğlu Mehmet, Çalık Osman, Uzun Ali"

iLK KAHVEHANE

1554 yılında İstanbul' da açıldı Bu ilk kahvehaneyi açanların biri Şamlı, öteki de Halepli idi Halk, kahvehanelere ilgi gösterince, kısa zamanda sayıları çoğaldı Kanuni' nin doktoru Bedrüttin Kusuni, kahvehane açılmasının sağlık yönünden sakıncası olmadığını belirten bir rapor verince, yüksek görevli devlet memurları bile buralara gelmeye başladılar Sonraları, din adamlarının, hem kahve içimi, hem kahvehane açılmasına karşı çıkmaları ve bazı padişahların burada sakıncalı siyasal konuşmalar yapıldığı yolundaki baskılar sonucu, çeşitli dönemlerde kahvehaneler, zaman zaman kapatıldı Ama, asılmaya varan cezalar bile, bu yasakları sürekli kılmadı

İLK KAĞIT FABRİKASI

İzmir' de, Halkpınar semtinde 1846 yılında kuruldu Bu fabrika, buhar makinesiyle işliyor, hammadde olarak kullandığı paçavra kâğıt hamuru, fabrikada hazırlanıyordu Kapitülasyonlar' dan yararlanan Avrupa kâğıtçıları, daha ucuza kâğıdı Osmanlı Devleti' ne sokarak ilk kâğıt fabrikamızın 1887 yılında kapatılmasını becerdiler Bu fabrikadan önce ise, bazı yörelerde kurulan kâğıthaneler, Türk matbaacılığının gereksinimini karşılamaya çalışıyordu

Cumhuriyet' in ilanından sonra ise, kâğıt fabrikası kurulması, sanayi planına alındı Etüt ve projeleri, kâğıt mühendisi Mehmet Ali Kâğıtçı tarafından hazırlanan ilk kâğıt ve karton fabrikasının temeli, İzmit' te 1934' te atıldı İnşaatı ve makinelerinin montajı, 20 ay sürdü Sonunda ilk Türk kâğıdı, 18 Nisan 1938 (resmi açılış 6 Kasım 1938)' de yapıldı Aynı tarihte, ikinci kâğıt fabrikasıyla, paçavra, saman ve odun selülozları fabrikalarının da temeli atıldı Bu fabrikanın açılış töreni ise 1944 yılında yapıldı İzmit' te kurulan ilk fabrika, zamanla genişletilerek, 1954' te üçüncü, 1957' de dördüncü ve 1959' da da beşinci kâğıt fabrikaları ve bunların ek tesisleri hizmete geçti İlk kâğıt fabrikasının 1934' teki adı, Sümerbank Kâğıt ve Karton Fabrikası idi

İLK KÂĞIT PARA (Banknot)

1840' ta çıkarıldı Sultan Abdülmecit devrinde çıkarılan bu kâğıt paralara, " kaime-i mutebere- i nakdiye " denirdi % 8 faiz veren bu ilk paralar, 500 kuruşluktu ve elle yazılıp yapılmıştı Hepsi 160 bin lira değerindeydi Yine 1840' ta ikinci kez kâğıt para çıkarıldı Bunlar da 50, 100 ve 250 kuruş değerindeydi Böylece piyasaya çıkarılan bu paraların toplam değeri, 400 bin lirayı buldu Ancak, elle yazılı olduklarından kolayca taklit ediliyorlardı İlk kez 1842' de para bastırılmaya başlandı ve elle yazılanlar toplatıldı Ancak halk, madeni paraya alışık olduğundan, kâğıt paraya ilgi göstermiyordu İlk yıllarda kâğıt paraların değeri, gerçek değerinin çok altına düştü Devletin faizleri zamanında ödemesi ve bazı devlet kuruluşlarının madeni parayla kâğıt parayı aynı değerde kabul etmesi, yavaş yavaş kâğıt paranın değerini yerine oturttu Kurtuluş Savaşı' ndan sonra Türkiye Cumhuriyeti' ne Osmanlı İmparatorluğu' ndan karşılığı olmayan 158 milyon 750 bin liralık kâğıt para devredilmişti

Günümüzde, Türkiye'de kâğıt para çıkarma yetkisi, yasa ile Türkiye Cumhuriyet Merkez Bankası' na verilmiştir 1999 yılına kadar sürecek olan bu yetki, sürenin bitimine 5 yıl kala yeniden uzatılabilir

İLK KADASTRO ÇALIŞMALARI

1912' de yürürlüğe giren bir yasa ile başladı Kadastro işleri, Tapu ve Kadastro Genel Müdürlüğü' nce yapılır Arazi ve mülklerin yerini, sınırlarını ve değerlerini belirli bir yöntemle düzenlemek olan " kadastro " çalışmalarının,ülkemizde geç başlamasının nedeni, Osmanlı Devleti' nin çok dağınık bir yerleşme yolu seçmesindendir Ilk kadastro yasasının uygulanmasını, savaşlar engelledi 1925' te çıkarılan bir yasayla, kadastro örgütünün kurulması öngörüldü 1934' te çıkarılan ilgili yasa, günümüzde kadastro işlemleri konusunda tek dayanak oldu Tarihimizdeki ilk kadastro çalışması ise, Defter-i Hakanı Nazırı Mahmut Esat Efendi zamanında, 5 Şubat 1912 günü yürürlüğe giren " Emvâl- i Gayrimenkulenin Tahdit ve Tahriri Hakkındaki Kanun-i Muvakkata "dır

Ülkemizdeki ilk Kadastro Yüksek Meslek Okulu da, 1911 yılında " Tapu ve Kadastro Mekteb-i Âlisi " adıyla ve bu konuda eleman yetiştirmek amacıyla İstanbul' da açıldı

İLK İLKYARDIM HASTANESİ

1879 yılında İstanbul, Taksim Sıraselviler Caddesi' nde Fransız din adamları tarafından kuruldu 1919 yılına kadar " dispanser " olarak kullanılan hastaneyi, Operatör Nazım Hamdi , " İlkyardım Hastanesi " haline getirdi Hastane, bir süre sonra Çapa' ya, oradan da Şişli' ye taşındı Ancak, yine bugünkü Sıraselviler Caddesi' ndeki yerine döndü

İLK İPEK FABRİKASI

1838' de Bursa' da üretime başladı Kısa süre sonra yine Bursa' da yaklaşık olarak 50 ipek fabrikası açıldı 1851 yılında Londra Sanayi Sergisi' nde Türk koza ve ipekleri gösterilerek, ilk kez bu alanda uluslararası bir sergiye katılmış olduk Bunu bilimsel bir yola koymak için de 1894 yılında Bursa Darülharir' i (İpekevi) açıldı

İLK İLAÇ LABORATUVARI

1895 yılında Ethem ve Süreyya beyler kurdu Önce İstanbul Aksaray' da, Ethem Pertev Eczanesi' nin arkasında açılan laboratuvar, daha sonra Çemberlitaş' a taşındı

TÜRKİYE' DE İLK İLAÇ

Ülkemizde ilk hazır ilâç olan " Pertev " şurubu, 1895 yılında Ethem ve Süreyya, beylerin kurduğu laboratuvarda üretildi

TÜRKİYE'DE İLK ISLAHEVİ

Suçlu çocukları eğitip topluma yararlı kişiler olmalarını sağlamak amacıyla ülkemizde ilk ıslahevi, 1937' de Edirne' de açıldı 1938' de Kızılcahamam' a, 1940' ta da Ankara' ya taşınan ıslahevi, bu yönde atılan ilk adım oldu

İLK HİKÂYE YAZARLIĞI

Türkiye 'de ilk hikâye yazarlığı, Ahmet Mithat, Emin Nihat ve Sami Paşazade ile başlar İlk hikâye örnekleri Ahmet Mithat' ın, 1870' te " Kıssadan Hisse, 1871' de " Müsameratname " (Gece Toplatılan), Sami Paşazade' nin 1892' de " Küçük Şeyler " adlı ürünleridir

TÜRKİYE' DE İLK HUKUK ÖĞRENİMİ

1874 yılında Galatasaray Sultanisi' nde ayrı bir bölüm olarak açılan " Hukuk Mektebi " ile başlar Bu okul, bugünkü Hukuk Fakültesi' nin çekirdeğidir " Hukuk Mektebi "nin ilk müdürü de, Emin Bey' di Okulun öğretim üyeleri ise şunlardı:

" Cevdet Paşa (Medeni Usul Hukuku), Münif Paşa (Hukuk Başlangıcı), Hasan Fehmi Efendi (Ticaret Hukuku), Kostaki Efendi (Ceza Usul Hukuku), Sait Bey (Roma Hukuku), İsmail Bey (Ceza Hukuku), Recai Efendi (Fransızca)

Bu okul, 1900 yılında o zaman üniversite anlamına gelen Darülfünun' un hukuk dalı niteliğini kazandı ve ilk kez fakülte oldu

TÜRKİYE'DE İLK ISLAHEVİ

Suçlu çocukları eğitip topluma yararlı kişiler olmalarını sağlamak amacıyla ülkemizde ilk ıslahevi, 1937' de Edirne' de açıldı 1938' de Kızılcahamam' a, 1940' ta da Ankara' ya taşınan ıslahevi, bu yönde atılan ilk adım oldu

Türkiye 'de ilk hikâye yazarlığı

Türkiye 'de ilk hikâye yazarlığı, Ahmet Mithat, Emin Nihat ve Sami Paşazade ile başlar İlk hikâye örnekleri Ahmet Mithat' ın, 1870' te " Kıssadan Hisse, 1871' de " Müsameratname " (Gece Toplatılan), Sami Paşazade' nin 1892' de " Küçük Şeyler " adlı ürünleridir

TÜRKİYE' DE İLK HUKUK ÖĞRENİMİ

1874 yılında Galatasaray Sultanisi' nde ayrı bir bölüm olarak açılan " Hukuk Mektebi " ile başlar Bu okul, bugünkü Hukuk Fakültesi' nin çekirdeğidir " Hukuk Mektebi "nin ilk müdürü de, Emin Bey' di Okulun öğretim üyeleri ise şunlardı:

" Cevdet Paşa (Medeni Usul Hukuku), Münif Paşa (Hukuk Başlangıcı), Hasan Fehmi Efendi (Ticaret Hukuku), Kostaki Efendi (Ceza Usul Hukuku), Sait Bey (Roma Hukuku), İsmail Bey (Ceza Hukuku), Recai Efendi (Fransızca)

Bu okul, 1900 yılında o zaman üniversite anlamına gelen Darülfünun' un hukuk dalı niteliğini kazandı ve ilk kez fakülte oldu

DÜNYADA İLK KEZ TÜRK DOKTORU TARAFINDAN BULUNAN HASTALIK

Türk doktoru Hulusi Behçet (İst 1889 - 1948), 25 yıllık çalışması sonucu, dünyada ilk kez bir deri hastalığı olan ve 1947 Cenevre Tıp Kongresi' nde kendi adını alan " Behçet Hastalığı " nı buldu Hastalık, o tarihten itibaren tüm dünyada bu adla anılmaya başlandı

İLK HEMŞİRELİK

Ülkemizde ilk hemşirelik, Kızılay' ın 1911 yılında açtığı kurslarla başladı Bu kurslarda yetişenler, Balkan ve Birinci Dünya savaşlarında görev aldılar Çağdaş anlamda ilk hemşirelerimiz ise, yine Kızılay' ın İstanbul' daki Hemşirelik Okulu' nu bitirenlerdir

İLK TÜRK HEYKELTIRAŞI

Çağdaş Türk heykeltıraşlığının ilk sanatçısı İhsan Aksoy' dur Sanayii Nefise Mektebi' ni bitiren Aksoy devlet yarışmasını kazanarak 1890' da Fransa' ya gitti Sanatını Deloi, Thomas ve Soldi' nin atölyelerinde geliştirdi Paris' te bir sergi açtı 1895' te Türkiye' ye geldi Osman Hamdi Bey, Kerime Salahur, Nimet Hanım büstleri, kişiliğini gösteren ünlü yapıtlardır İstanbul Kadıköy' de, Süreyya Sineması' nın girişindeki alçak kabartmalar onun ürünüdür

İLK HEYKEL

Türk tarihinde ilk heykel, 1914' te başlanıp 1918' de bitirilen Osman Gazi' nin büstüdür Bu heykel, Hafik - Zara (Sivas) yolu üzerinde, 10 metrelik bir sütun üzerine dikilmişti Heykelin açılışı, Sivas Valisi' nin, müftüyü de törene katılmaya zorlamasıyla mümkün olmuştu Bağnaz çevreler, bu törene katılanlara, " taş dikenler " adını vermişlerdi Bir başka Sivas valisi de, 1937' de bu heykeli yıktırdı

İLK KADIN HAVACI

Atatürk' ün manevi kızı Sabiha Gökçen' dir Atatürk, Bursa' ya yaptığı bir gezi sırasında, henüz 12 yaşında olan Sabiha adlı küçük bir kızla tanıştı Onu manevi evlat edinerek Ankara' ya götürdü Gökçen, Çankaya İlkokulu ve İstanbul Üsküdar Kız Koleji' nde öğrenimini tamamladıktan sonra, 1935' te Türkkuşu Sivil Havacılık Okulu' na girdi Sovyet Rusya' ya giderek, yüksek planörcülük eğitimi gördü 1936 yılında Eskişehir' deki Hava Okulu' nda yaptığı " özel öğrenim " den sonra, askeri pilot oldu Ege ve Trakya' da yapılan manevralara katıldı Dersim Ayaklanması' nın bastırılmasında yararlılıklar gösterdi Balkan ülkelerinin konuğu olarak 1938' de uçağıyla bir " Balkan turu " yaptı Türkkuşu' nda başöğretmen oldu Ülkemizin " ilk askeri kadın pilotu " olan Sabiha Gökçen, Atatürk' ün kendisine " Gökçen " soyadını verişini şöyle anlatıyor : " Atatürk, bana 1934 yılında Gökçen soyadını vermişti Türk kadınının her alanda başarılı olabileceğine inanan o büyük adam, beni de örnek olarak yetiştirmek istiyordu Herkes, Gökçen soyadını pilot olduktan sonra aldığımı sanır Oysa, o zaman havacı olmak, aklımda bile yoktu Havacılığa ise, 1935 yılında başladım Bu da, Atatürk' ün ne kadar ileri görüşlü olduğunu gösterir "

TÜRK TARİHİNDE İLK HAVACILIK

Türkiye' de havacılık konusunda ilk gerçek adım, 1911 yılında atıldı Harbiye Nazın Mahmut Şevket Paşa da havacılığın gelişmesi yolunda ilk girişimde bulunan kişidir Balon ve uçak alımı, bunların barınabileceği alanların yapımı, Hava Kurumu' nun kurulması gibi ilkhavacılık örgütlerini, o oluşturmuştur Tarihimizde ilk hava okulu da, 3 Temmuz 1912' de İstanbul Safraköy' de, " Yeşilköy Hava Mektebi " adıyla öğretime başladı Okulun ilk müdürü, İstihkâm Binbaşı Veli Bey' dir

İLK HAVA YOLLARI ÖRGÜTÜ

20 Mayıs 1933 Yasası ile Milli Savunma Bakanlığı' na bağlı olarak " Havayolları Devlet İşletme İdaresi " adıyla kuruldu Ankara - Eskişehir arasında uçak seferleri düzenlendi Kuruluş, 1938 yılında çıkarılan bir yasa ile Ulaştırma Bakanlığı' na bağlandı ve adı da " Devlet Hava Yolları " olarak değiştirildi Günümüzde bu kuruluş, Türk Hava Yolları Anonim Ortaklığı (THY) adıyla yurt içi ve dışı seferler düzenlemektedir

İLK HAVA KURBANLARI

Tayyareci Fethi Bey' le, yardımcısı Sadık Bey,tarihimize ilk hava kurbanları olarak geçmişlerdir Denizcilik Okulu' nu bitiren Fethi Bey, havacılık konusunda çalışmalar yapmak için 1911' de İngiltere' deki Bristol Uçak Fabrikası' na gitti Daha sonra Türkiye' ye dönen Fethi Bey, kendi kullandığı özel uçağı ile, İstanbul' dan Kahire' ye gitmek istedi Yanında da Sadık Bey bulunuyordu Kahire' ye ulaşmalarına pek az kala, Taberiye ilçesinin Şiliriye bucağı dolaylarında, bilinmeyen bir nedenle düşerek parçalandılar

İLK HAKEM

Türkiye' de ilk hakemlik, atletizm dalında başladı Spor hakemliğinin kurucusu da, " ilk Atletizm Federasyonu Başkanı " olan Burhan Felek' tir

İLK HARF DEVRİMİ UYGULAMASI

1 Kasım 1928' de TBMM, Yeni Türk HarfleriYasası' nı onayladı Bu yasa ile, Türkiye' de ilk Harf Devrimi uygulaması başlatıldı Atatürk, Harf Devrimi' ni İstanbul Sarayburnu' nda 9 Ağustos 1928 günü yaptığı bir konuşma ile kamuoyuna duyurdu Bu konuşma, o günlerde halkın büyük ilgisiyle karşılanmıştı Çıkarılan bu yasadan sonra da, Latin harfleriyle ilk Türk alfabesi yayınlandı Atatürk, bu alfabe ile ilk dersi vererek, " Başöğretmen '' unvanını aldı

İLK HARP OKULU

II Mahmut, 1 Temmuz 1835 günü açtı Türk Ordusu' na subay yetiştirmek amacıyla Hassa Ordusu Müşiri (Mareşali ) Ahmet Fevzi Paşa' nın Selimiye' deki Hassa Ordusu' nda bulunan erlerin genç ve yeteneklilerinden kurduğu " sibyan bölükleri ", Harp Okulu' nun temeli olmuştu 1834 yılında İstanbul' daki Maçka Kışlası onarılarak, sibyan bölükleri buraya taşındılar Bundan bir yıl sonra da Padişah II Mahmut, resmi açılışı yaptı Okulun adı, " Mekteb- i Hassa " ya da " Ekol Militer " yani Harp Okulu idi Öğrencilere ise " Harbiyeli " denilmeye başlandı

TÜRK TARİHİNDE İLK HALTER SPORU

Türklerde çok eskiden beri ağırlık kaldırma denemeleri yapılır, Osmanlı Ordusu' nda gürz, ağır kalkan gibi savaş araçlarıyla çalışmak, günlük dersler arasındaydı Ancak, günümüzdeki anlamıyla gerçek halter sporu, Türkiye' ye ilk kez Galatasaray Lisesi Beden Eğitimi Öğretmeni Faik Üstünidman' ın kişisel çabalarıyla girdi

İLK HALK EĞİTİMİ

Türk tarihinde halk eğitimi kavramı, ilk kez 1839' da Tanzimat döneminde ortaya atıldı Ancak, bu yöndeki çalışmalar yeterli olmadı Cumhuriyet' in ilanından sonra başlatılan okuma - yazma seferberliği ile yetişkinlerin okul dışı eğitimleri konusunda düzenli ve yararlı çalışmalar gerçekleştirildi 29 Ağustos 1960 günü ise, ilk kez Halk Eğitimi Genel Müdürlüğü kuruldu

İLK HAFTALIK MİZAH DERGİSİ

3 Eylül 1908' de yayınlanmaya başlanan " Kalem " dir Türkçe ve Fransızca basılan dergi, 1911 'de kapandı Sorumlu Müdürü ve Başyazarı, Salâh Cimcoz' du Cem' in karikatürleri, İzzet Melih' in fıkraları bu dergide yayınlandı O yılların en önemli mizah dergisiydi Tamamı, Ankara Milli Kütüphane' dedir

İLK HABERLEŞME ÖZGÜRLÜĞÜ

Türk tarihinde haberleşme özgürlüğü, Osmanlı devletinde bir düzene sokulmuş değildi 1876 ve 1908 anayasaları, birtakım hak ve özgürlükler getirmekle birlikte, haber özgürlüğünün adı geçmiyordu Bu kavram ilk kez, 1924 Anayasası' nda belirtilerek bir düzene kondu

İLK HABER AJANSLARI

Türkiye' de ilk haber ajansçılığı denemesi, 1911 yılında başladı Yabancıların " Osmanlı Telgraf Ajansı " adıyla kurdukları ilk ajans, Türk basınına hiçbir yarar sağlamadı Birinci Dünya Savaşı' ndan sonra kurulan " Milli Ajans " ın da, ulusal hiçbir yeterliliği yoktu İlk Türk haber ajansı, " Anadolu Ajansı "dır 6 Nisan 1920' de Atatürk' ün buyruğuyla kurulup çalışmalarına başlamıştır Kısa adı AA olan Anadolu Ajansı, Kurtuluş Savaşı boyunca Türk kamuoyunu dış tahriklere karşı uyanık tutmak ve milli kurtuluşu sağlayacak karar ve hareketleri halka zamanında bildirmek gibi önemli görevleri başarı ile yerine getirdi 1925 yılında ajans, devletin hissedarı olduğu gibi " anonim şirket " haline getirildi Yabancı ülkelerin milli ajanslarıyla olan işbirliğini son zamanlarda oldukça artıran AA, Avrupa Haber Ajansları Birliği, Asya Haber Ajansları Birliği ve Uluslararası İslam Haber Ajansı' nın üyesi bulunmaktadır Bu arada, ajans tarafından Gölbaşı TRT İstasyonu' ndan Avrupa, Kuzey Afrika, Ortadoğu ve Güneydoğu Asya ülkelerine İngilizce ve Fransızca dillerinde haber yayını yapılmaktadır İç ve dış basın ile TRT ve ilgili makamlara haber ileten ajans, bunun dışında, yabancı ülkelerin haber ajanslarına da " News Letter From Turkey " adlı sürekli İngilizce bültenini göndermektedir Ajansın yurt içi ve yurt dışı bürolarında, bine yakın sözleşmeli ve gönüllü çalışanı bulunuyor Ülkemizin ilk özel haber ajansı ise, 1950 yılında gazeteci Kadri Kayabal' ın kurduğu Türk Haberler Ajansı (THA)' dır Merkezi İstanbul' da bulunan ajansın, yurt içi ve yurt dışında birçok bürosu vardır Ajans, bazı İstanbul gazetelerinin katıldığı bir anonim şirket olarak çalışmaktadır

İLK GÜZEL SANATLAR AKADEMİSİ

1882 yılında, bugünkü Mimar Sinan Üniversitesi' nin başlangıcı olan " Sanayii Nefise Mektebi " adıyla ve Osman Hamdi Bey 'in çabalarıyla kuruldu Okulun ilk müdürü de, yine 2 Kasım 1882 günü göreve atanan Osman Hamdi Bey' dir Bu okul, 30 Nisan 1969 günü yürürlüğe giren yasayla, bilimsel bağımsızlığı olan Milli Eğitim Bakanlığı' na bağlı yüksek dereceli öğretim, araştırma ve inceleme kurumu olarak tanımlandı " Devlet Güzel Sanatlar Akademisi " adını aldı Bugün, 1980 sonrası çıkarılan Yüksek Öğretim Kurumu Yasası ile " Mimar Sinan Üniversitesi " adını alan okulda, mimarlık, uygulamalı sanatlar, (iç mimarlık, seramik, grafik sanatlar, tekstil gibi) resim ve heykelcilik konulannda öğrenim yapılmaktadır

İLK GÜZELLİK YARIŞMASI

Türkiye' de ilk güzellik yarışması, 1929 yılında Cumhuriyet gazetesi tarafından düzenlendi ve Feriha Tevf k (Dağ), ilk güzellik kraliçemiz oldu Cumhuriyet' in ilanından 6 yıl sonra, Türk kadınının henüz çarşafı yeni attığı bir sırada yapılan bu yarışma, büyük anlam taşıyordu 2 Eylül 1929 günü Cumhuriyet gazetesi binasında yapılan seçimde, Feriha Tevfik , " Türkiye Güzeli " olurken, Semine Hanım ikinci, Matmazel Araksi de üçüncü güzel ilan edildi
Bu yarışmada yaşanan ilginç olaylar şöyleydi:
" Kraliçe seçilen Feriha Tevfik, henüz 13 yaşındaydı ama, iri yapılı olduğu için, yaşından büyük gösteriyordu Jüri, ilk önce Türkiye Güzeli olarak iki numaralı yarışmacı Hicran Hanım' ı seçti, ancak onun evli olduğu anlaşılınca, yarışma dışı bırakıldı"
1933 yılında yapılan Dünya Güzellik Yarışması' nda ise, ilk " dünya güzelimiz " i çıkardık Türkiye Güzeli olarak Belçika' nın Spa kentinde yapılan Uluslararası Güzellik Yarışması' na katılan Keriman Halis, Dünya Güzeli seçildi İtalya' nın Napoli kentinde 1952 yılında gerçekleştirilen Avrupa Güzellik Yarışması' nda da ilk kez bir Türk kızı, Günseli Başar, o yılın Avrupa Güzeli oldu

İLK GRAVÜR SANATÇISI

Kazıma ve oyma sanatı olan gravür, ülkemizde ilk kez grafik sanatçısı Aliye Berger tarafından yapıldı 1906 yılında İstanbul' da doğan Berger, sanatını İngiltere' de geliştirdi ve yurda dönüşünde ürünlerini sergiledi Daha sonra yabancı ülkelerde de çeşitli sergiler açan sanatçı, tarihçi, diplomat ve hattat olan Şakir Paşa' nın kızıdır

İLK GÜVENOYU

14 Şubat 1909 tarihinde, Kâmil Paşa Kabinesi' nin düşürülmesi sırasında kullanıldı Kâmil Paşa' nın yerine sadrazamlığa Hüseyin Hilmi Paşa getirildi Türk siyasal tarihinde ilk kez uygulanan güvenoylamasının sonuçlan, çok önemli olayların doğmasına yol açtı Kâmil Paşa' nın düşürülmesi, Meclis' te çok az üyesi bulunan muhalif Ahrar Fırkası' yla İttihat ve Terakki Fırkası' na karşı olanlar için büyük yenilgi olmuştu

İLK GREVLER

Şubat 1872' de telgraf, Nisan 1872' de Ömerli - Yarımburgaz demiryolu ile İzmir demiryolu, Ocak 1873 ve Haziran 1875' te tersane, Ekim 1875' te de iskele işçilerinin başlattıkları grevler, Türkiye' de görülen ilk örneklerdir İşi bırakma biçiminde ortaya çıkan bu grevlerin, siyasal hiçbir niteliği yoktu

GÜREŞTE İLK DÜNYA ŞAMPİYONU

Güreş dalında ilk " dünya şampiyonu " olan güreşçimiz, Kara Ahmet' tir 1897 yılında Avrupa' ya giden Kara Ahmet, yaptığı bütün karşılaşmaları kazandı Fransa' da 1899' da dünya şampiyonası düzenlenmişti Kara Ahmet' in " grekoromen " dalında katıldığı karşılaşmalar, onu, dünyanın en önemli güreşçilerini tuşla yenerek dünya güreş şampiyonluğunu elde etmesiyle son buldu Ancak, Kara Ahmet' in sonu iyi gelmedi Eyüp' te bir kahvede, anide kalbinden rahatsızlanan şampiyon, öldüğünde 32 yaşındaydı

İLK GOLF KULÜBÜ

Türkiye' de ilk golf kulübü, 1914 yılında İstanbul' da kuruldu İstanbul Golf Kulübü adıyla kurulan bu kulüp, günümüzde Tenis Federasyonu' na bağlıdır Yurdumuzda ilk golf alanı da yine bu kulüp tarafından 1914 - 1918 yılları arasında Mecidiyeköy' de yapılmıştı Bugün bu golf alanı, Büyükdere sırtlarındadır

İLK GÜMRÜK OKULU

1891 yılında, gümrük memuru yetiştirmek için " Gümrük Darüttalimi " adıyla öğrenime başladı Bu okulun amacı, kapitülasyonlar nedeniyle konulan gümrük vergilerinin istenilen biçimde uygulanmasını sağlayacak memurlar yetiştirmekti İstenilen verim alınamadığından gümrük memurlarının bilgilerini çoğaltmak için 1909 yılında " Rüsümat Memurları Mektebi " adıyla
yeni bir okul açıldı I Dünya Savaşı sırasında bu okul da kapatılarak, 1912' de Gümrük Tatbikat Mektebi adıyla yeni bir okul kuruldu

İLK GİZLİ DİRENME ÖRGÜTÜ

1919 yılında kurulan " Karakol Cemiyeti ", yurdumuzda ilk gizli direnme örgütü olarak kabul edilir Örgütün Başkanı Kara Vasıf Bey, üyeler ise Kemalettin Sami Paşa, Adnan Adıvar, Hüsamettin Ertürk, Ahmet Şükrü Bey, İhsan Bey idi Başkan Vasıf Bey, Sivas Kongresi' ne katıldı Topluluğun tutumunu, Mustafa Kemal hoş karşılamadı Bir süre sonra kapatılan örgütün bütün üyeleri, yeni kurulan Müdafaa-i Milliye Örgütü' ne geçtiler

İlk Ziraat Mühendisi Türk Kadını

Türkiye’nin ilk bayanZiraat Yüksek Mühen*disi Nezahat Süer’dir 1933 yılında Ege Üni*versitesi Ziraat Fakültesi’ne giren Nezahat Süer, 1937 yılında buradan mezun oldu ve “Yüksek Ziraat Mühendisi” olarak çeşitli il*lerde 34 yıl görev yaptı

İLK GECEKONDU

Belediyelerden izinsiz veya birkaç gecede kurulup çatılıveren evcikler olan gecekondular, Türkiye' de ilk kez 1945 yılında görüldü IIDünya Savaşı' ndan sonra başgösteren işsizlik, İzmir, Ankara ve İstanbul gibi büyük illere iç göç akını başlattı Buralarda ev bulup oturma güçlüğü, " gecekondu " nun doğmasına yol

açtı

İLK GAZETE

Yurdumuzda ilk kez bir gazete, 1824 yılında yayınlandı " Zimirini ", yani '' İzmirli " adıyla çıkan bu gazetenin yöneticisi, Şarl Trikon' du Günlük olarak yayınlanan gazete, bir süre sonra iki sahip değiştirdi Daha sonra " Lö Sipaktatör " (Doğu Gözcüsü ya da Seyircisi) adını alan gazete, sonunda Aleksandr Bılac adlı bir Fransıza devredildi Fransız Konsolosluğu' nun çeşitli baskıları sonucu 1827' de kapanan gazete, bu kez yine Aleksandr Bılac tarafından 1828 yılı başında " Kuriye de Zimirin " (İzmir Postası) adıyla haftalık olarak yayınını sürdürdü

İLK TÜRK GAZETECİSİ

Çapanzade Agâh Efendi' dir İlk özel gazete olan " Tercüman- ı Ahval " i de o yayınladı 21 Ekim 1860 günü çıkan bu gazetenin en önemli yazarı da Şinasi idi İki yıl sonra Şinasi, gazeteden ayrıldı, ancak Agâh Efendi, tam 6 yıl sürekli olarak gazetesini çıkarmayı başardı Türkiye' de, gazetecilik eğitim ve öğrenimi ise yenidir Bu konuda ilk çabayı gösteren Sedat Simavi, İstanbul Gazeteciler Derneği Başkanı olduğu sırada, üniversiteye bağlı bir gazetecilik enstitüsü kurulması için Üniversite Senatosu' na başvurdu

1946 yılında senato, çalışmalarını sürdürürken, Fehmi Yahya Tuna, Milli Eğitim Bakanlığı' nın izniyle 1948' de ilk " gazetecilik okul " nu açtı Bu okul, lise düzeyindeydi 1950 yılında ise İstanbul Üniversitesi Senatosu, üniversiteye bağlı bir gazetecilik enstitüsü açılmasını kararlaştırdı Böylelikle, ilk resmi Gazetecilik Okulu, 1950 Ekim ayında öğrenime başladı

FUTBOLDA ULUSLARARASI İLK HAKEM

16 Ekim 1924' te Moskova' da, 15 Mayıs 1925' te Ankara' da vapılan Türkiye - Rusya futbol karşılaşmalarını yöneten Altınordulu Hamdi Emin Çap' tır Hakemlik konusunda İngiltere' de eğitim görmüş olan Hamdi Emin Çap, yurdumuzda da futbol dalında hakemliği gerçek biçimde kurmuştur 1928' de Futbol Federasyonu Başkanı olan Çap, 1932 yılında da Türkiye' de ilk özel hakem yetiştirme kursunu açtı 1936 Berlin Olimpiyatları dönüşünde İngiltere' den Buts adlı bir hakemlik uzmanını getirip, Türkiye' de ilk resmi hakem kursunu açtıran da yine odur

Yurdumuzda FIFA kurallarına uygun olarak uluslararası futbol karşılaşmalarını yöneten ve FIFA kokartı takan ilk Türk futbol hakemi de Sulhi Garan' dır

ILK FUAR

Türkler, çok eski çağlardan beri alışverişlerini belirli günlerde açılan panayır denilen pazarlardan yaparlardı Günümüzdeki anlamıyla panayırlar, fuar olmaktan çok uzaktılar Panayırların ulusal sayılabilecek nitelikteki ilki, 1927 yılında İzmir' de kuruldu İzmir Valisi Kâzım Dirik' in çabasıyla kurulan bu panayır, 1933' te Kültürpark'ı n yanına alındı Daha sonra burası düzenlendi ve 1947 yılında da " İzmir Enternasyonal Fuarı " adını alarak uluslararası fuar niteliğini kazandı Her yıl 20 Ağustos - 20 Eylül günleri arasında açılan bu fuar, ilk fuarımız olmuştur

TÜRKİYE' DE İLK FESTİVAL

1931' de Beylerbeyi Sarayı' nda düzenlenen Balkan Oyunları Festivali, ülkemizdeki ilk festival oldu İlk tiyatro festivali ise Devlet Tiyatroları tarafından 1959 yılının Mayıs ayında Antalya Aspendos' ta düzenlendi

TÜRKİYE' DE İLK FUTBOL

İngilizlerin getirdiği bu oyun, Türkiye' de ilk kez İzmir' in Bornova' sında oynandı 1890 yılında yapılan ilk futbol karşılaşmasının oyuncularının hepsi de, Bornova' da alım - satım işleriyle uğraşan İngilizlerdi

Türkiye' de ilk futbol liginin kurulması, 1904 yılına rastlar İstanbul' da düzenlenen bu ligin kurucusu da James Lafonten' dir İlk lige katılan takımlar Elpis, İmojen, Kadıköy ve Moda' dır 10 yıl süreyle en çok kazanan takıma verilmek üzere İngiltere' den getirilen bir şilt, karşılaşmaların özelliği idi İlk futbol ligini kazanan takım da İmojen' dir

Yurdumuzda ilk futbol kulübünü de, 1902 yılında yine James Lafonten kurdu Kadıköy Kulübü adıyla çalışmalarına başlayan bu kulübün ardından, yine İngilizler Moda, Rumlar da Elpis kulüplerini açtılar

Türkiye' nin yabancı uyruklu ilk ünlü futbolcuları Lafonten, Komber Çeksin, Ceymis Vital, azınlıklardan da Tahtaperde Aleko ve Semiramis Efendi idiYurdumuzda ilk milli futbol karşılaşması, İstanbul' da 26 Ekim 1923 günü gerçekleşti Taksim Alanı' nda Romanya ile yaptığımız bu maç, 2 - 2 berabere bitmişti İlk futbol federasyonunun kuruluşu da yine bu yılda olmuştu " Türkiye İdman Cemiyetleri İttifakı '' adıyla kurulan bu federasyonun başkanlığına da Fuat Hüsnü Kayacan seçilmişti

Türkiye' de ilk futbol takımı ise Galatasaray' dır 1905 yılında Galatasaray Lisesi beşinci sınıf öğrencilerinden kurulan bu futbol takımını kuran ise, Ali Sami Yen' dir Bu takım iki yıl sonra Kadıköylü gençlerin kurduğu Fenerbahçe , Vefa Lisesi öğrencilerinin Vefa Kulübü izledi

İLK FOTOĞRAFÇILIK DERSİ

Türkiye' de ilk fotoğrafçılık dersi, 1937' de Gazi Ortaöğretmen Okulu ve Eğitim Enstitüsü' nde açılan resim bölümlerinde verildi Fotoğrafçılık dersi, daha sonraları 1945' te Ankara Polis Enstitüsü' nde de ders programlarına alındı 1947 yılında da, bugün Marmara Üniversitesi Güzel Sanatlar Fakültesi olarak bilinen, eski adıyla Tatbiki Güzel Sanatlar Akademisi' nde, Grafik Sanatlar Bölümü' nde fotoğrafçılık dersi konuldu

Yurdumuzda ilk fotoğraf dergisi, 1945' te Ankara' da çıkarıldı Safter Sürel ve Şinasi Barutçu' nun çıkardıkları bu dergi, Profesyonel ve Amatör Foto Dergisi adıyla yayınlandı İlk fotoğrafçılık kitabı da, Fransızca' dan dilimize çevrilmiştir Fotoğrafçılık konusundaki ilk yerli kitap, " Risalei Fotoğrafya " dır (Küçük Fotoğrafçılık Kitabı) Kitabın yazarı ise Yüzbaşı Hüsnü Efendi' dir Yurdumuzda ilk kez bir fotoğraf sergisi, 1942' de Gazi Öğretmen Okulu' nda açılmıştır Bu konudaki ilk yarışma ise, Ankara Halkevi yetkilileri tarafından 1933 yılında düzenlenmişti

Türkiye' de, foto ofset tekniğini çağdaş anlamda ilk uygulayan basım evi Apa Ofset' tir Bu basımevi, 1942 yılında İstanbul' da resim, dekorasyon ve klişecilik alanlarında çalışmış olan Mazhar Apa tarafından kurulmuştu

Yurdumuzda ilk fotoğrafhane ise M Naya adlı bir Fransızın 1845' te İstanbul' da açtığı fotoğrafhanedir

İLK FOLKLOR ÇALIŞMALARI

1890 yılında başladı Daha önceleri bazı yazarların, farkına varmadan Türk folklorunun derlenmesine yararlı çalışmaları bulunuyordu Ancak, Türk halk edebiyatını bir bilim konusu olarak ele alan ve ilk belgeleri toplayan, Macar bilgini Ignazs Kunos olmuştur (Türk Halk Edebiyatı 1915)

En eski folklor çalışmaları olarak ise Kaşgarlı Mahmut' un Divan-ı Lûgati't - Türk' ünü ve Evliya Çelebi' nin Seyahatname' sini sayabiliriz

Ziya Gökalp, 1920' li yıllarda folkloru ulusal açıdan ele alarak, kültür araştırmalarında, kendi deyimi ile " Halkiyat ", yani folklorun önemli bir bilim dalı olduğu yolundaki görüşlerini açıkladı Bu sırada, Ankara 'da halk kültürünün incelenip derleneceği amaçlı bir dernek kuruldu 1927' de kurulan bu derneğin adı, Türk Halk Bilgisi Derneği idi Bu dernek, ülkemizde kurulan ilk folklor derneğidir

İLK FIKRA YAZARLIĞI

Gazetelerde, adına fıkra denilen, gündelik konularla ilgili köşe yazıları, Türk edebiyatında ilk kez Tanzimat' tan sonra başladı Şinasi ve Namık Kemal' in bu türdeki kısa yazıları, ilk fıkracılık örnekleri sayılır

İLK ELÇİ

Çelebi Mehmet, Gelibolu ve Eğriboz savaşları sonunda, yani 1417' de yapılan bir anlaşmanın eşini, bir elçi ile Venedik' e gönderdi Ancak, bu elçinin adı bilinmemektedir

Türk tarihinde ilk elçinin de, Uygurlar zamanında görev aldığı sanılmaktadır İlk sürekli elçiliğin ise III Selim zamanında kurdurulduğu bilinir İlk sürekli elçimiz de, 1792 yılında Londra' ya atanan Yusuf Agâh Efendi' dir Bunu, Paris' e gönderilen Seyit Ali Efendi ile Berlin' e gönderilen Aziz Efendi izledi IIMahmut zamanında aksayan sürekli elçi gönderme işi, daha sonra düzene sokuldu 1834 yılından sonra da, " fevkalade büyükelçi, büyükelçi , orta elçi" adlarıyla Berlin, Londra, Petersburg, Tahran ve Viyana' da yeni elçilikler kuruldu

İLK ESKRİM FEDERASYONU

1923 yılında kurulan federasyonun ilk başkanlığına da, bu görevi 1938 yılına kadar yapan

Fuat Balkan getirilmişti Türk eskrimcilerinin uluslararası ilk karşılaşması, 1924 Paris Olimpiyatları ile başlar

Eskrim sporu ise, yurdumuzda ilk kez 1911 yılında Beşiktaş Spor Kulübü' nce benimsenip uygulandı Kesici olmayan, köşeli özel kılıçlarla bir vuruşma sporu olan ve özel elbiselerle oynanan bu oyunun ilk öğretmeni de, Hüsnü Bey' dir Bu değerli öğretmen, 1901 yılında Fuat Balkan , Ömer Lütfi ve Refik beyleri çalıştırarak, ilk Türk eskrimcileri yetiştirdi II Abdülhamit' in önünde İtalyanlarla yaptıkları karşılaşmaları kazanan bu üç eskrimciden sonra, padişah buyruğuyla eskrim sporu, askeri okullarda zorunlu ders oldu

İLK ENGELLİ KOŞU

1928' de gerçekleştirildi 110 metre üzerinden yapılan engelli koşunun ilk Türkiye rekortmeni, Galatasaray Kulübü' nden Şekip Engineri' dir Derecesi, 201 metre idi Yurdumuzda 400 metre engelli koşunun başlangıcı ise, 1932 yılına rastlar Bu dalda ilk rekortmenimiz de, Fenerbahçe Kulübü' nden

Ziya Atlet' tir

İLK KADIN EMNİYET MÜDÜRÜ

1941 yılında Ankara Üniversitesi Siyasal Bilgiler Fakültesi' ne giren Feriha Sanerk, 4 yıl boyunca okulun tek kız öğrencisi olarak öğrenim görür Bu kız öğrenci, daha sonraki yıllarda da erkeklerin arasında mücadelesini sürdürerek Emniyet Genel Müdürlüğü' ne girecekti 1951 yılında amacına ulaşan Feriha Sanerk, " Türkiye' nin ilk kadın emniyet müdürü " olarak polis teşkilatımıza yıllarca hizmet verdi

İLK EDEBİYAT TARİHİ

Edebiyat ürünlerini ve yazarlarını tarihsel gelişim içinde inceleyen bir bilim dalı olan edebiyat tarihi konusundaki ilk yerli örnekler, 1888' de Abdülhalim Memduh' un, 1910' da da Faik Reşat' ın kitaplarıdır İkisinin de adı " Tarihi Edebiyat-i Osmaniye '' olan bu kitaplar, birer ders kitabı niteliğinde yazılmışlardı

İLK ELEKTRİKLİ TREN

1955 yılında İstanbul' da Sirkeci - Halkalı arasında çalışmaya başladı 1969 yılında ise İstanbul' un Anadolu yakasında Haydarpaşa - Gebze arasında ikinci elektrikli tren işletmeciliğine geçildi

İLK ECZACILIK OKULU

Türkiye' de eczacılık öğrenimine, 1839 yılında başlandı Okul, tıp okuluna bağlı idi 3 yıllık eğitim süresi vardı Bu okulun o zamanki kuruluş amacı, ordunun eczacı eksiğini gidermekti Bitirme sınavları, padişahın önünde yapılırdı İlk askeri eczacı, 1842 yılında diploma aldıYurdumuzda ilk eczane de 1802 yılında İstanbul Taksim Caddesi' nde açıldı

İLK DİL KURULTAYI

İlk dil kurultayı, 26 Eylül 1932'de Dolmabahçe Sarayı' nda toplandı Atatürk'ün dilek ve isteğiyle 12 Temmuz 1932' de kurulan Türk Dil Kurumu, ilk kurultayında, Türkçe' nin yaşayıp köklenmesi ve yabancı sözcüklerden arındırılması yolunda çalışmalar yapmıştı Türk Dil Kurumu' nun ilk kurucuları Samih Rifat, Ruşen Eşref Ünaydın, Celâl Sahir Erozan, Yakup Kadri Karaosmanoğlu' dur

Bu arada, tarihimizde ilk dilbilgisi ürününün de Kaşgarlı Mahmut' un 11yüzyılda yazdığı " Türk Dilinde Söz Diziminin Aslı " adındaki kitabı olduğu söylenebilir

İlk Türkçe dilbilgisi kitabı ise Keçecizade Fuat Paşa ile Ahmet Cevdet Paşa' nın ortaklaşa hazırladıkları " Kavaid-i Osmaniye " (Osmanlı dilbilgisi Kuralları) adında ve 1884 yılında yayımlanan bir yapıttır

İLK DİŞÇİLİK OKULU

Türkiye' de ilk dişçilik okulu, 16 Eylül 1909' da eğitime başlayan " Darü'l-Fünûn- ı Osmanî Tıp Fakültesi Eczacı ve Dişçi Kabile ve Hastabakıcı Mektepleri " adlı okuldur İstanbul Kadırga' dak i Menemenli Mustafa Paşa Konağı' nda eğitim çalışmalarını sürdüren okul, 1925 yılında Beyazıt Camii yakınındaki eski Jandarma Dairesi' ne taşındı 1934 - 1935 yılında fakülte statüsüne geçti 1964 yılında ise Tıp Fakültesi' nden ayrılarak bağımsız bir fakülte oldu

İLK DOĞUM KLİNİĞİ

1892 yılında İstanbul Demirkapı' da açıldı Adı, " Seririyyat-ı Vilâde " (Çocuk Kliniği) olan burada, ebelik ve kadın hastalıkları bilimleri, hem gelen hastalar üzerinde uygulanır, hem de öğrencilere öğretilirdiÖzel bir klinikti

İLK DOLMUŞ

Türkiye' de dolmuşçuluk , ilk kez İstanbul' da 1940 - 1941 yıllarında başladı II Dünya Savaşı sırasında dışarıdan taşıt alınamayınca , İstanbul şoförleri, " dolmuş " yoluyla yolcu taşımaya başladılar Belediye, bunlara karşı savaş açtı, ancak etkili olamadı Halkın da benimsediği bu tür yolculuk, daha sonra Anadolu' daki kentlere de yayıldı

İLK DEVALÜASYON

Türkiye' de yapılan ilk devalüasyon (para değerini düşürme) olayı 7 Eylül 1946 yılındadır

İLK DERGİ

1850 yılında yarı Türkçe, yarı Fransızca, içinde tıp konusunda yazılar bulunan aylık bir dergi çıktı " Vakayi- i Tıbbiye " (Tıp Olayları ) adlı bu çok özel dergiyi saymazsak, Türkiye' de ilk derginin Münif Paşa' nın 1861' de yayınladığı " Mecmua-i Fünûn " (Fenler Dergisi) olduğu söylenebilir

İLK KADIN DEKANIMIZ

1954 yılında İstanbul Üniversitesi Fen Fakültesi Dekanı olan Prof Dr Nüzhet Gökdoğan, Türkiye' nin ilk kadın dekanıdır 1910 yılında İstanbul' da doğan, 1928 yılında Erenköy Kız Lisesi' ni bitiren Prof Gökdoğan , aynı yıl yapılan bir sınavı kazanarak matematik ve fizik öğrenimi görmek için Fransa' ya gitti 1934 yılında yurda dönen Nüzhet Gökdoğan, kadına henüz seçme ve seçilme hakkı verilmediği bir sırada " doçent " liğe seçildi Daha sonra profesör olan Nüzhet Gökdoğan, önce bölüm başkanı, 1954 yılında da Profesörler Kurulu' nca dekan seçildi Nüzhet Gökdoğan' ın " ilk kadın dekanı" olmasının yanında , ilk kadın astronomi profesörü, ilk kadın bölüm başkanı ve yine ilk kadın üniversite senatosu üyesi unvanlığı da bulunuyor

İLK DENİZ FENERLERİ

Türkiye kıyılarında deniz fenerleri yapımına Kırım Savaşı sırasında başlandı Boğazlar' da Anadolu ve Rumeli, Karadeniz' de Karaburun, Marmara' da Yeşilköy, Çanakkale' de Çimenlik, Kumkale, Gelibolu fenerleri, 1856 yılında dikildiler 1857 yılında da İstanbul Ahırkapı, Çanakkale' de Nara ve Kilitbahir fenerleri yapıldı

İLK DENİZCİLİK OKULU

Hamit Naci' nin desteğiyle kuruldu Özel bir okuldu 1909 yılında açıldı 1928 yılında devletleştirilen 3 Haziran 1946' da Yüksek Denizcilik Okulu adını açıldı Lise bölümü kaldırıldı Okul, sivil kaptanla yüksek düzeyde denizci yetiştirir

İLK DENİZ HARİTASI

Türkiye' de ilk deniz haritasını 1513 yılında Pirî Reis yaptı Pirî Reis' in doğduğu yer olan Gelibolu' da çizdiği bu harita, ceylan derisi üstüne yapılmıştı 1517' de Yavuz Sultan Selim' e Mısır seferi sırasında sunuldu Atatürk' ün emriyle de bu harita, 1935' te bastırıldı

İLK DENİZ MÜZESİ

1897 - 1898 yıllarında İstanbul Kasımpaşa' da kuruldu İkinci Dünya Savaşı çıkınca, Anadolu' ya kaçırılan tarihi eserler, savaştan sonra yine buraya getirildi 1949' da Dolmabahçe Camii' ne, oradan da bugün İstanbul Deniz Müzesi olan Beşiktaş' taki yerine taşındı Bu müzede, denizcilikle ilgili çok değerli eserler bulunmaktadır

İLK DENİZALTI

Türkiye' ye ilk denizaltı gemisi, 1885 yılında İngiltere' den getirildi İngiliz gemi mühendisi Karet' in denetiminde yapılan bu denizaltı, çok beğenildiğinden, iki denizaltı daha alındı Ancak, son denizaltıların kurulma ve takılma işlemi, İstanbul Taşkızak' ta gerçekleştirildi 1888 yılında denize indirildiler Bu ilk denizaltılar, buharla çalışıyorlardı Ağırlıkları 160 ton, boyları 305metre, genişlikleri ise 366 metreydi

İLK DAKTİLOGRAFİ DÜNYA ŞAMPİYONUMUZ

Türkiye, 1956' da uluslararası daktilo yarış alanlarında uygulanan kuralları benimsedi Deneylilerde, dakikada net 107 sözcük yazan Ece Özbayrak, 1965 yılında Paris' te düzenlenen ve 21 ülkenin 159 yarışmacısı arasından şampiyon olarak, bu konudaki " ilk " unvanını aldı

İLK DEMOKRATİK GELİŞİM

1807 yılında yürürlüğe giren " Sened- i İttifak " la başlar Bununla ilk kez, padişahın yetkileri kısıtlanıyordu

İLK DANIŞTAY

1837 yılmda " Meclis-i Abkâm-ı Adliye " adıyla II Mahmut 'un desteğiyle kuruldu Bu ilk Danıştay, devleti ilgilendiren konulan görüşmek, yasa tasarılarını hazırlamak, günümüzdeki anlamıyla Bakanlar Kurulu' nun yapmayı tasarladığı işleri inceleyip, bir düzene koymayı amaçlıyordu

İLK DEMİRYOLU

Tarihimizde ulaşıma açılan ilk demiryolu, 1854 yılında Osmanlılar dönemindeki Kahire - İskenderiye demiryoludur Türkiye sınırları içinde kalan ilk demiryolu ise, İzmir - Aydın arasında döşenen bir bölümdür Bu yolların hepsi de, İngilizler tarafından yapılmıştı Osmanlı devletinin ilk demiryolu yapımına başlaması, Anadolu - Bağdat demiryolunun bir bölümü olan İstanbul - İzmir demiryolunun döşenmesiyle oldu Bu yol, 1873 yılında bitirildi

İLK DAMGA PULU

1873 yılında Damga Tüzüğü' nün yürürlüğe girmesiyle kullanılmaya başlandı Bundan önce damga pulu yerine " varak-ı sahiha " denilen damgalı kâğıtlar kullanılıyordu Bu kâğıtların ilk kez kullanılmaya başlanışı da Telmas adlı bir İspanyol' un devlete gelir sağlamak için verdiği öneriyle olmuştu

İLK DAĞCILIK

İlk Türk dağcısı , Profesör Ali Vehbi Türküstün' dür 1877 - 193 7 yıllarında yaşayan bu dağcımız, Avrupa' daki Montblanc Tepesi' ne, Türk bayrağını ilk diken Türk' tür Türküstün' ün adı, Türk dağcıları tarafından Niğde Aladağlar' ın yüce bir doruğuna verildi Dağcılık, Türkiye' de onunla başladı

İLK ÇOCUK TİYATROSU

Türkiye' de ilk çocuk tiyatrosu temsilleri, 1935 yılında İstanbul Şehir Tiyatrosu' nda verildi İlk oyun da MKemal Küçük' ün yazdığı Çocuklara Tiyatro Dersi, Gülmeyen Çocuk' tu Büyük ilgi gördü Bu nedenle 1947' de Devlet Tiyatrosu, İzmir Şehir Tiyatrosu' nda Çocuk Tiyatrosu bölümleri açıldı

İLK ÇİKOLATA FABRİKASI

1924 yılında İstanbul' da çalışmaya başladıFabrika kurulmadan önce çikolata, Türkiye' ye dışarıdan getirilirdi

İLK CAM FABRİKASI

Çağdaş gereklerine uygun anlamda ilk cam fabrikası, 1934 yılında İstanbul Paşabahçe' de kuruldu " Paşabahçe Şişe ve Cam Fabrikası " adlı bu kuruluş, Türkiye' nin cam gereksiniminin büyük bir bölümünü karşıladıktan başka, yurt dışına da ihraç ürünler üretiyordu Son yıllarda büyük bir gelişme gösteren fabrika, Avrupai anlamda eşyalar yapmaktadırTürklerde camın geçmişi, çok eskilere uzanır Selçuklu Türkleri, camdan çok çeşitli biçimde yararlandılar İstanbul' un alınmasıyla, Osmanlı Türklerinde camcılık, büyük çapta gelişti 17 ve 18 yüzyıllarda Eğrikapi - Tekfur Sarayı arası bir camcılık sitesi durumuna geldi 1848 yılında Çubuklu' da kurulan ilkel cam yapımevinde, " çeşm-i bülbül " (bülbül gözü) denen ünlü kristaller yapılmaya başlandı Bugün Beykoz İşi denilen bu kristaller, ışıkta kırmızı renkte yansırlar

TÜRKLERDE İLK ÇEK

Tarihimizde para yerine '' çek " kullanmayı ilk öneren, Kazazyan Agop Paşa' dır Agop Paşa, Osmanlı Maliye bakanlarındandı Alışverişte büyük kolaylık sağlayan çek kullanımını, Agop Paşa, 1885 yılında yurdumuza getirdi

İLK ÇAY ÜRETİMİ

Yurdumuzda çay üretimine, Japonya' dan 1878 yılında getirilen tohumların örnek çiftliklere ekimiyle başlandı Bu ilk denemenin olumlu sonuç verdiğini gören Halkalı Tarım Okulu Müdürü Ali Rıza Ertem, Rize ve Artvin dolaylarında çay üretmek için büyük çaba gösterdi Çayın işlenip kullanılabilecek duruma gelmesini sağlamak amacıyla ilk kez Rize' de yapımevleri açıldı Çayın günümüzdeki teknikle işlenip ambalajlanması, ancak 1947 - 1948 yıllarında gerçekleşti

İLK COĞRAFYA

Coğrafya ile ilgili yayınların Türkçeye çevrilişi, Osmanlıların ilk dönemine kadar uzanır II Murat' la Fatih, coğrafya bilimine büyük önem verirlerdi Osmanlı İmparatorluğu' nun deniz sınırları genişledikçe de deniz coğrafyacılığı ilerledi Pirî Reis' in " Kitâb- ı Bahriye " (Denizcilik Kitabı), Şeydi Ali Reis' in " Mir'atü'l-Memâlik " (Ülkelerin Aynası) ve Muhit (Çevre) adlı coğrafya kitapları, bu alandaki çabaların ilk ürünleridir Osmanlı devleti, ilk kez uluslararası bir coğrafya sergisine kitap ve haritalarla 1875 yılında katıldı

I Dünya Savaşı sırasında da İstanbul Üniversitesi' ne bağlı bir Coğrafya Araştırma Kurumu açıldı Bu ilk araştırma kurumunun ilk öğretim görevlileri, Profesör Erid Obst' la Faik Sabri Duran' dır

İLK CEZA YASALARI

Ülkemizde ilk ceza yasalarının yapımı Fatih Sultan Mehmet ile Kanuni Sultan Süleyman ın dönemlerinde gerçekleşti Ancak, bu yasalar, genel ceza kurallarının hepsini kapsamaktan oldukça uzaktı İlk genel ceza yasası, 1840 yılında yürürlüğe giren " Genel Ceza Yasası " dır

İLK CUMA TATİLİ

Osmanlı İmparatorluğu' nda, Tanzimat' a kadar " hafta sonu " dinlenme tatili yoktu Müslümanların tatil günü sayılan cumanın Osmanlılarca tatil günü olarak seçilmesi, 1839 yılındadır Bilindiği gibi, Cumhuriyet' in ilanından sonra 1935' te çıkarılan bir yasa ile, " pazar " günü, hafta sonu tatili olarak kabul edildi

İLK BORSA

2 Aralık 1873 günü bir tüzükle çalışmaya başlayan Dersaadet Tahvilat Borsası, Türkiye' nin ilk borsası sayılır 16 ve 17 yüzyıllarda Osmanlılar' da sanat ve ticaretle uğraşanların lonca örgütleri de ilk borsa kuruluşlarıysa da, " resmi " bir nitelik taşımazlar Ülkemizde ilk ticaret borsası İzmir' de, İzmir Ticaret ve Sanayi Borsası adıyla 1886 yılında kuruldu

BİSİKLET SPORUNUN TÜRKİYE' YE İLK GİRİŞİ

Meşrutiyet' ten önce İstanbul Tepebaşı' nda bulunan iki bisiklet satıcısı, müşteri çekmek amacıyla gösteriler düzenledilerse de, ilgi çekemediler Bisikletin yurdumuza kesinlikle ilk girişi ve yayılması 1910 yılına rastlar İlk uluslararası bisiklet yarışmaları da İstanbul' da 1927 yılında Bulgarlarla yapıldı
Ülkemizde ilk bisiklet federasyonu ise 1924 yılında kuruldu İlk Türkiye Bisiklet Birinciliği Yarışması da yine aynı yıl Ankara' da, Muhafızgücü Spor Alanı' nda düzenlendi ve bu yarışmayı Cavit Cav kazandı
1924 yılında Paris' te düzenlenen olimpiyat oyunlarına bisiklet dalında yarışmak üzere giden Fahri Ağabey, Cavit Cav ve Raif Bey' den kurulu Bisiklet Milli Takımımız, yarışmaya girebilmek için satın alabilecek bisiklet bulamadıklarından geri döndüler Bisiklet sporunda olimpiyat oyunlarına ilk katılışımız, bu nedenle 1928 Amsterdam Olimpiyat Oyunlan' nda mümkün olabildi

İLK BOKS KULÜBÜ

Ülkemizdeki ilk boks kulübü, 1919 - 1920 yıllarında Akşiyani Efendi ile Musevi bir yurttaşın çabasıyla kuruldu İstanbul Taksim' deki Şantekler Salonu' nu tutan ilk boks kulübünün giderleri, Fransa Boks Federasyonu' nca karşılanıyordu
Türkiye' deki ilk boks federasyonu da, 1923 yılında kurulan Türkiye İdman Cemiyeti İttifakı' ndan hemen sonra gerçekleştirildi İlk Boks Federasyonu Başkanımız da Eşref Şefik Atabey' dir Bağımsız bir federasyon olan Boks Federasyonu, boksun gereken ilgiyi görmeyişi nedeniyle bir süre sonra kapandı

İLK BİNİCİLİK KULÜBÜ

Türklerde binicilik ve atla spor yapma geçmişi, çok eski çağlara uzanır Orta Asya' da Türkler, atı çeşitli amaçlarla kullandılar Elimizdeki belgelerden, atın savaşta olduğu kadar, barışta da önemli bir yeri olduğu kanıtlanır Türklerin, " at, avrat, pusat " deyimi, bunlara ve bu arada " at " a verdikleri değeri açıklar Anadolu' nun birçok yerlerinde tören ve bayramlarda çeşitli at oyunları oynanır En önemlileri, cirit, oğlak ve çevgendir (At üstünde sopayla oynanan bir oyun) Bu oyunlar, Türklerin bilinen en eski atlı oyunlarıdır
İlk binicilik derneği ise 1913 yılında Sipahi Ocağı adıyla açıldı Amacı, ata binmeyi, atçılığı, at sporunu geliştirmek olan bu ocağın kurucuları arasında, devrin ünlü kişilerinen Mahmut Şevket' le Mahmut Muhtar paşalar vardı

BİBLİYOGRAFYA TÜRÜNDE İLK ÖRNEKLER

Ülkemizde çağdaş anlamda bibliyografya çalışmaları, 1928 yılında yapılan Harf Devrimi' nden sonra başladı Ancak, Türk kültürüyle ilgili ilk bibliyografya niteliğinde birçok çalışmalar vardır Abdurrahman Bestami' nin " Mevzuatü'I - Ulûm " (Bilimlerin Konuları), Molla Lütfi' nin " El Metâlib- i İlâhiye " (Tanrısal Dilekler), Abdülzâde Mehmet Tahir' le, Serkis Orpelyon' un birlikte düzenledikleri " Mahzenül - Ulûm " (Bilimlerin Mahzeni), Hüsamettin Ahmet' in " Miftahü' s Süeada " (Mutluluğu Bulanların Anahtarı), Kâtip Çelebi' nin " Keşfü' z Zünûn " (Şüpheli Şeylerin Keşfi) gibi eserleri, bibliyografik türde ilk kitaplar olarak sayılabilir
İlk kez 1930 yılında yayınlanmaya başlanan ulusal nitelikteki genel bibliyografyanın adı, " Türkiye' de Çıkan Kitap, Gazete ve Mecmualardan Bahsetmek Üzere Maarif Vekâleti Talim ve Terbiye Heyeti Tarafından Çıkarılan Neşriyat Bülteni " dir

İLK BELEDİYE

Günümüzdeki anlamıyla ilk belediye örgütü, 1869 yılında İstanbul' da çalışmalarına başladı Yurdun çeşitli yerlerindeki belediyelerin hizmet vermeye başlaması, 1870' li yıllardan sonradır Bu tarihlerden önce belediye işlerine bakan benzer kuruluşlar görüldüyse de, bunlar belediye kavramı içinde tanımlanamaz

İLK BEDEN EĞİTİMİ GÖSTERİLERİ

İstanbul' da 16 Mayıs 1919 günü, şimdiki Fenerbahçe Stadyumu' nun bulunduğu alanda yapıldı Gösteriyi düzenleyenler, Erkek Öğretmen Okulu öğrencileriydi Daha sonra bu bir gelenek oldu ve her yıl Mayıs ayında gösteriler yapıldı Atatürk' ün Samsun' a ayak bastığı gün olan 19 Mayıs, " Gençlik ve Spor Bayramı " adıyla 1938 yılında çıkarılan bir yasa ile kesinleşince, spor gösterileri de bu bayram gününe alındı " Dağ Başını Duman Almış " marşı da, ilk Gençlik Marşı olarak kabul edildi

İLK BASKETBOL MAÇI

Türkiye' de ilk basketbol maçı, Robert Kolej öğrencileri tarafından 1904 yılında yapıldı Türklerin basketbolu ilk kez öğrenip oynamalarıysa, devrin ünlü kalecisi ve Galatasaray Lisesi Beden Eğitimi öğretmenlerinden Ahmet Robenson' un çabasıyla oldu Ahmet Robenson, 1911 yılında eline geçen bir Amerikan dergisinde, bu oyunu tanıdı ve öğrencilerine oynatmak istedi 10' ar kişilik takımlar arasında yapılan ilk karşılaşmada, oyun kurallarını bilen olmadığından, hepsi sakatlandı
Türkiye' de ilk basketbol liginin kuruluşu, 1915 yılında gerçekleşti Türkiye Basketbol Şampiyonluğu ise, 1946' da başladı

İLK BASIN REKLAMLARI

Türkiye' de ilk basın reklamlarının yapılmaya başlaması, 1860 yılından sonraya rastlar Osmanlılar döneminde basında yayımlanan ilk reklamlar elbise, ilaç, tabak - çanaklarla, ülkeye yeni girmekte olan araçların tanıtılması türündendi İlk reklamlar, " Tercüman- i Ahval " , '' Ceride- i Havadis " , " Tarih " gibi gazetelerde yayımlandı O sıralarda reklamın kişi hayatında değeri pek iyi bilinmediğinden, bir reklam kuruluşu yoktu Ayrıca , II Abdülhamit' in basına uyguladığı ağır baskı, reklamcılığın gelişmesini engelledi

İLK BASIN AHLAK YASASI

Türkiye' de çeşitli yerlerde yayımlanan dergi ve gazetelerle, basın kuruluşlarının temsilcileri, 24 Temmuz 1960 günü bir araya geldiler İstanbul Gazeteciler Derneği' nde, tarihimizde ilk kez yapılmış Basın Ahlak Yasası' nı onayladılar Yasayı uygulamak için bir Basın Onur Kurulu seçildi Kurul, 10 üyeden oluşuyordu Basın Ahlak Yasası, en uygar ülkelerde bile imrenilecek özgür toplumun, özgür basının kendisini eleştirme ve denetlemesini yapacaktı Bu, yine basın yoluyla kamuoyuna duyurulacaktı Bu yasa, hâlâ yürürlüktedir

İLK BARO

Türkiye' de ilk baroyu, 1870 yılında kapitülasyonlardan yararlanan yabancı uyruklu avukatlar, " Sosyete dö baro dö Konstantinopl ", yani " İstanbul Avukatları Topluluğu " adıyla kurdular İlk Osmanlı barosunun ortaya çıkışı, 1876 yılındadır Bu topluluğa 62 avukat kayıtlıydı Bunlardan 11' i Rum, 38' i Ermeni idi Bugünkü anlamıyla baro, her ilde en az 15 üyesi bulunan ve Avukatlık Yasası uyarınca, görevlerini onur ve dayanışma içinde toplumun çıkarlarına göre geliştirip yapmayı amaç edinen avukatlararası bir topluluktur