Yürüyen Tas

320 kg agirliginda bir kaya parçasi kendi kendine 200 metre “yürüyebilir” mi? Üstelik hareket ettiginin bir kaniti olarak da ardinda derince bir iz birakarak?



ABD’nin Kaliforniya ve Nevada eyaletlerinin sinirinda yer alan Ölü Vadi düzlüklerinden biri dünyanin en gizemli doga olaylarindan birine ev sahipligi yapiyor

Racetrack Playa adi verilen eski bir göl yatagindaki kimi kaya parçalari görünürde “kendi kendine” hareket ediyor Yaklasik 2 km genisliginde ve 5 km uzunlugunda olan ve denizden 200 metre yükseklikteki Racetrack Playa kuru sert ve çatlamis bir zeminden olusuyor Yöreye gelen turistlerin gözüne ilk çarpan sey çevreye rasgele yayilmis küçük kaya parçalari ve arkalarinda biraktiklari gizemli izler

Ilk bakista hiç kimildamadan duruyormus gibi görünen kaya parçalari yaklasik yarim yüzyildir jeologlari ciddi biçimde mesgul ediyor Yürüyen kayalar ile ilk kez 1955’te ABD’li jeolog George M Stanley ilgilendi Stanley’in varsayimina göre kayalarin hareket etmesinin nedeni buz ve rüzgardi Soguk havalarda bir grup kaya parçasinin çevresinde buz tabakasi olusuyor Rüzgar estikçe buz tabakasi çevreden kopuyor böylece tipki bir yelkenlinin su yüzeyinde süzülmesi gibi kayalar buz tabakasiyla birlikte kayiyorlardi Bu yaklasim uzun yillar dogru olarak kabul edildi Ancak bu teori özellikle küçük taslar için geçerliydi Kimileri 320 kg agirligindaki kayalarin “yürümesi”ni açiklayamiyordu



1960’larda Racetrack Playa’nin ünü dünyaya yayildi Kaliforniya Teknoloji Enstitüsü Jeoloji Bölümü’nden Dr Robert P Sharp 1969’da yöreye gelerek yedi yil sürecek incelemelerine basladi

Dr Sharp 30 tas seçti ve bunlari isaretledi En büyügü 450 kg agirliginda olan taslarin her birine bir ad verdi Taslarin kapladigi zeminin belirli yerlerine özel çiviler çakarak gelismeleri izlemeye basladi Yedi yilin sonunda 30 tastan 28’inin hareket ettigini belirledi Taslarin arkalarinda biraktiklari izlerin en uzunu 201 metre ile Dr Sharp’in “Nancy” adini verdigi 250 kg agirligindaki bir tasa aitti

Taslar kuzey–kuzeydogu yönünde hareket ediyordu Dr Sharp dogu ya da güneydogu yönünde kimi sapmalar da gözlemlemisti Izler ise düzlügün kurumus ve çatlamis sert zemini kadar serttiler Demek ki kayalar düzlügün kati ya da donmus oldugu bir anda degil yumusak oldugu bir sirada hareket ediyorlardi

Dr Sharp kayalarin hareketinde yagmurun da en az rüzgar kadar önemli bir etken oldugu sonucuna varmisti Amerikan Jeoloji Dernegi’nin yayin organi “Bulletin”da yayimlanan makalesinde durumu söyle dile getirmisti: “Olayin tüm gizemi yagmur ve rüzgarin en uygun zamanda birlikte oynadiklari oyundadir”

“Yagmurla rüzgarin oyunu” teorisi de uzun yillar kabul gördü Ne var ki 1990’larin basinda yapilan yeni gözlemler kayalarin hiçbir biçimde rüzgar etkisiyle hareket etmedigini ortaya koydu Massachusetts Amherst College’dan John Reid ve arkadaslarinin Racetrack Playa’da 5 cm yüksekliginde kar suyu biriktiginde ve buzlanma oldugunda bir insanin bu zeminde kaymadan yürümesinin oldukça zor oldugunu ama is kayalarin “yürümesi”ne gelince bununda olanaksiz oldugu gözlemlediler 25 kg agirligindaki bir kayayi buz üzerinde bir milim bile kipirdatmak mümkün olmuyordu Çünkü kayalar dolomit kökenli kireç tasindandi Yüzeyleri ise çok pürüzlüydü Sürtünme katsayilari 08 bir ayakkabininki ise 01 idi Bu da kayalarin buz üzerinde rüzgarin etkisiyle kaymasi yaklasimini tümüyle ortadan kaldiriyordu

Reid ve arkadaslarinin teorisi ise kayalarin altinda biriken buzlarin birkaç santimetre derinligindeki suda “yüzmeleri” yönünde Bu yaklasim meteorolojik verilerle de uyum içerisinde Reid kayalari hareket halinde saptamak için kisin orada aylarca yasamak ve yeterli araç gereç için de yaklasik 1 milyon dolarlik bir yatirim gerektigini belirtiyor Ancak asiri soguk rüzgar ve nem yörede yasami olanaksiz kiliyor ve hiç kimse böyle bir ise kalkisamiyor

Bugüne dek hiç kimse bu kayalari “yürürken” görmedi Son yillarda sakaci turistlerin kimi izlerin basina yeni kayalar “koymasi” ya da yapay izler olusturmalari “yürüyen kayalar”in gizemini giderek daha da içinden çikilmaz bir duruma getiriyor