Toplumsal Değerler

TOPLUMSAL DEĞERLER
Toplumsal değerler, belli bir toplumda oluşan, ortaklaşa kabul gören, düşünce ve kuralların uygulama biçimlerini yansıtan ölçütlerdir Genellikle beğeniye, ahlak ve inançlara dayanır Insan davranışlarının hangilerinin iyi, hangilerinin doğru ve yararlı olduğunu belirtir Değerler, bireyin davranışını değerlendirmesinde bir ölçüttür ve bireyin davranışlarına yön veren kurallar ve kanılar bütünüdürToplumsal değerler, toplumların tarihsel gelişim sürecinde oluşur Birey toplumsal değerleri, içinde doğduğu toplumda, gruplarda hazır bulur Değerler, bir toplumdaki bireyler ve gruplar tarafından benimsenen, değerli kabul edilen düşünceler, kurallar, uygulamalar ve maddi unsurlardan oluştuğundan; maddi ve manevi niteliklere de sahiptir Sosyolojik açıdan değer kavramı nesne ve olguların toplum, toplumsal grup ve birey açısından taşıdıkları önemi belirleyen
niteliklerini dile getirir Aynı nesne ya da olgular farklı toplumlarda aynı derecede önemli olmayabilir Özgürlükleri için çabalayan birey ya da toplumlar için özgürlük çok önemli bir değer iken bağımsız toplumlar için aynı derecede önemli olmayabilir Maddi ve manevi değerler çoğu zaman iç içe bulunurlar Örneğin dedemizden kalan bir saatin hem maddi hem de manevi bir değeri vardır Ya da parmağa takılan alyansın hem maddi hem de manevi bir değeri vardır Bunun gibi önceki tarihlerden bize kadar gelmiş tarihî eserlerin hem maddi hem de manevi bir yanı vardır Ekonomik nedenlerle okuyamayan bir gencin okul masraflarını karşılayıp onun bir meslek sahibi olmasını sağlayan kişi hem maddi hem de manevi yönden değerli bir eylemde bulunmuş olur Değerler toplumun erişmek istediği idealleri de temsil ederler: Özgürlük, eşitlik, kardeşlik, iş, aile, vatan, sadakat, saygı, hoşgörü vb Toplum, sadece olumlu olarak kabul edilen idealleri değil aynı zamanda olumsuz idealleri de yücelterek değer hâline getirebilir Günümüzde artan şiddet, yabancı düşmanlığı, ırkçı tutum ve davranışlar bunun en tipik göstergesidir Toplumsal, Ulusal ve Evrensel Değerler Toplumsal değerler toplumun çoğunluğu tarafından paylaşılan, toplumun iyiliğine ve refahına yönelik olduğu varsayılan, ideal ortak paylaşım ölçütleridir Bu değerler bireyler arasında birlik ve dayanışmayı bozacak eğilim ve davranışları hoşgörmezken toplumun ihtiyaçlarını giderecek davranışları özendirir Dürüstlük, çalışkanlık, başkasını düşünme, yiğitlik, yardımseverlik, hoşgörü, sevgi, saygı, alçak gönüllülük, namus, sadakat, dayanışma, iffet, ahlakilik, bilinen toplumsal değerlerdir Toplumsal değerler toplumdan topluma değiştiği gibi zamanla farklı anlamlar yüklenebilmektedir Toplumsal değerler içinde ulusal değerlerin önemli bir yeri vardır Türk toplumu söz konusu olduğunda ailenin, bayrağın, vatan sevgisinin kutsallığı, ulusun ve vatanın bölünmez bütünlüğü ulusal değerler arasındadır
Değişim kültürü mevcut değerler dışında yeni değerlerin de ortaya çıkmasına neden olabilmektedir Demokrasi, insan hakları, bireyselleşme, ulus devlet, verimlilik, toplam kalite, girişimcilik, bilgi, rekabet kültürü yeni değişimin ortaya çıkardığı değerlerdir Bunlar bütün toplumların benimsediği oranda evrensel boyutlar kazanır Günümüzde evrensel değerler denilince genel olarak insanın doğuştan sahip olduğu hak ve özgürlükler, belli ölçütlere bağlı olarak yaşamasını garanti altına almayı hedefleyen fikrî, ahlaki ve toplumsal değer yargıları anlaşılmaktadır
Temelde toplumsal değerler, tüm insanları ilgilendirmesi bakımından evrenseldir Değerlerin evrensel niteliklerinin yanı sıra çeşitli toplumlar ve uluslar açısından algılanma durumlarına göre ulusal değerler olarak adlandırılmaktadır Bu açıdan bakıldığında evrensel değerler tüm dünyayı ilgilendirir Ulusal değerler ise o ulusun duygularını, düşünce ve inançlarını ifade eden değerlerdir Her ulusun bağlı olduğu ve uğruna fedakârlıklara hazır bulunduğu, ulusları ulus yapan değerler evrensel olmaktan çok o ulusa ait özellikleri bildirdiğinden ulusal değer olarak karşımıza çıkmaktadır
Sosyal bir varlık olarak insan toplum içerisinde yaşamak ve içinde yaşadığı toplumun değerlerini, inançlarını, davranış biçimlerini dikkate almak zorundadır Sosyal yaşama uyum, hayat boyu devam eden bir süreçtir Bu süreç bireyin hem sosyal bir varlık olabilmesini hem de toplumun sürekliliğini sağlamaktadır Ortak değerler sosyal dayanışmayı yaratan ve sürekli kılan en önemli faktörlerdendir
Toplumsal değerler toplumsal yapı ve toplumsal düzenin devamlılığı için çok önemlidir Aile, din, hukuk, eğitim, ekonomi gibi kurumlar toplumsal değerlerin etkisi altında şekillenir Toplumsal kurum ve gruplar sayesinde toplumsal değerler kuşaktan kuşağa aktarılır
Sosyal bilimciler değişmeyen mutlak değerleri incelemezler Bunlar filozof, teolog ve etikçilerin analiz konusudur Değişebilirlik, tüm toplum ve kültürlerde çok önemli bir özelliktir Değer sistemleri kültürden kültüre veya aynı kültürde, zamandan zamana ve hatta aynı toplumda da bir bölge ve sınıftan diğerine farklılık gösterir Bu durum değerlerin değişebilirliğini ve esnekliğini sergiler Bir başka deyişle iyi-kötü, doğru-yanlış gibi yargılama ölçütlerinin kişilerin zihninde dikkati çekecek ölçüde değiştiğini sergiler Bundan dolayı bir Türk ile bir Ingiliz’in, kentli ile köylünün değerleri farklıdır Değerlerdeki değişiklik kimi zaman tüm toplumu kapsar, kimi zaman toplumsal gruplarla sınırlı kalır Toplumsal değişimle birlikte zamanla değerler de değişir Türkiye’nin tarım toplumu olduğu dönemlerdeki değerleri ile sanayileşme ile birlikte ortaya çıkan değerleri arasında da değişiklikler olmuştur Örneğin, Türkiye’nin tarım toplumu olduğu dönemlerde toplumsal dayanışma çok güçlü iken sanayileşme ve kentleşmeyle birlikte bu değerler zayıflamış, bireyselleşme artmıştır

Toplumsal değerlerin temel özellikleri şunlardır:
•Toplumsal değerler, toplumun bütünü ya da toplumsal grup üyeleri tarafından bilinir, benimsenir ve bunlara toplumun çoğunluğu tarafından uyulur Örneğin dürüstlük, yurtseverlik birer değerdir
•Toplumsal değerler, toplumsal yapı ve düzenin korunması ve sürdürülmesinde önemli bir güce sahiptir Bazı yasalar toplumsal değerlerden güç alır
•Toplumsal değerler, toplumsal ilişkilerin düzenleyicileri arasında yer alır Bir davranış ya da ilişkinin
çoğunlukla olumlu olarak kabul edilmesi, yürürlükteki toplumsal değerlerle uyum içinde olmasına bağlıdır
•Toplumsal değerlerin bir kısmı, birçok toplum ya da ulus tarafından benimsenebilir Bu nedenle, bazı toplumsal değerler evrensel özellik gösterir Örneğin, 10 Aralık 1948 yılında Birleşmiş Milletler Genel Kurulu tarafından kabul edilen “Insan Hakları Evrensel Bildirgesi” ile ortaya konulan değerler evrensel niteliktedir

Toplumsal değerlerin yerine getirdiği önemli işlevler şunlardır:
•Toplumsal değerler, bireyler ya da gruplar tarafından ortak olarak benimsenip paylaşıldığı için dayanışmayı güçlendirir
•Değerler, toplumda istenilen düşünme ya da davranma yollarının belirleyicilerindendir Böylece bireyler hangi durumlarda nasıl davranacaklarını önceden bilirler
•Değerler, bireylerin toplumsal rollerini seçmelerinde ve gerçekleştirmelerinde rehberlik eder
•Değerler, statülerin belirlenmesinde de önemli işlevlere sahiptir Statüler belirlenirken toplumsal değerler etkili olur
•Değerler, bireyler üzerinde toplumsal baskılar uygulayarak onların davranışlarını kontrol eder
•Toplumsal değerler, bireyin “toplumsal kimliği”ni oluşturma sürecinde de bir işleve sahiptir Toplumsal değerler zorlayıcıdır Bu nedenle ortaklaşa bir kimliğin oluşmasında rol oynar