Etik, Etik Kavramı Tanımı İlkeleri

ETİK KAVRAMININ TANIMI

Etik ( ethics ) sözçüğü ,Yunanca’da gelenek görenek anlamına gelen ethos sözcüğünden gelir Günümüzde işletmelerinde etik büyük önem kazanmaktadırSürekli olarak karşımıza çıkan işletme odaklı rüşvet ,yolsuzluk ,dolandırıcılık,yetkilerin kötüye kullanımı gibi kavramlar kamunun duyarlı olduğu başlıca konulardır

Kültür ve etik kavramları belliölcüde birbirleriyle bağlantılıdırETİK,insanlar için neyin doğru olduğunu ortaya konmasıdır ve işletme etiği insancıl değerlerin ışığında işletme işlevlerinin doğru yerine getirilmesi çabasıdırETİK,genel değer morel değerlerin ve kişilerin birbirleriyle ilişkilerinde ,bu morel değerler içinden benimsedikleri özel değererin incelenmesidirGeniş anlamda ETİK ,herhangi bir eylemin kabul edilebilir biçimde gerçekleşmesini sağlaya n temel kurallar yada değişkenlerdirEtik neyin doğru yada yanlış olduğunu ortaya koyan davranışsal kurallar topluluğu ,ilkeler topluluğudur

Ayrıca ETİK ahlaki görev ve sorumluluklarıda içerirTürkçede ETİK kavramı,tek bir sözcükle tam anlamıylakarşılanamamaktadır Ahlak,dürüstlük ,gibi kavramlar etik kavramının içindedirEtik kavramını törel kurallar olarakta belirtebiliriz

TOPLUMSAL SORUMLULUK VE ETİK

Toplumsal sorumluluk ve etik kavramı aynı olmamalarına karşın ,birbirlerinin yerine kullanılırlarToplumsal sorumluluk bir işletmenin topluma karşı duyması gereken sorumluluklardırToplumsal olarak sorumlu olmak toplum üzerinde olumlu etkileri en üst düzeye çıkarıp, olumsuz etkileri en aza indirmektirİşletmelerin toplumsal sorumluluğu ekonomik, hukuksal ,etik ve gönüllü olmak üzere inceleyebiliriz

Ekonomik sorumluluk : Toplumun istediği ve gereksindiği mal ve hizmetleri işletmenin sürekliliğini sağlayacak ve yatırımcılara karşı sorumlulukları yerine getirecek bir fiyatla üretmek

Hukuksal sorumluluk : İşletmelerin var olan yasalara uymasıdır

Etik sorumluluk : Yasalarla belitilmeyen fakat bir işletmeden toplumun beklediği davranışlardır

Gönüllü sorumluluk : Toplumun işletmelerden beklediği çeşitli katkılardır örnek olarak eğitim, çevreye duyarlı olmak vb gibi davranışlardır

Toplumsal sorumluluk : Toplum ile işletmeler arasında bir toplumsal anlaşmadırOysaki etik bireysel karar almayı ilgilendiren ahlak kuralları ile ibağlantılıdırİşletme etiği bireysel kararların ahlaksal kurallar ve ilkeler üzerindeki etkisiyla ilgilenirken ;toplumsal sorumluluk örgütsel kararlar ve bu kararların toplum üzerindeki etkileriyle bağlantılıdır

ETİK SORUMLULUK VE İŞLETME KARARLARI

Yöneticilerin verecekleri kararlar,beş nedenle çok karmaşık bir yapı gösterir :

1Etik kararaların sonuçları başkalarınıda ilgilendirmektedirBu kararlar dalgalar biçiminda yayılarak ,işletme dışındakileride etkilerÖrnek olarak ,bir işletme ucuz ançak güvenli olmayan hammade kullanarak bir mal ürettiğinde ,hem çalışanlarını hemde bu malı kullananları etkileyecektir

2Etik sorunlara ilişkin alınacak kararlar çok çeşitli seçeneklere sahiptirBu kararlar evet- hayır biçiminde oluşmaz Örnek olarak ,güvenli olmayan ucuz hanmadde kullanan bir başka seceneğide ,çok ucuz ve çok güvensiz hammadde kullanmaktır,Başka deyişle birbirinden çok farklı seçenekler kararın yönünü değiştirir

3Etik sorunlara ilişkin işletme kararları çoğunlukla karmaşık sonuçlar doğurruHer anan işletme kararında toplumsal çıkarlar ve maliyetler karşılıklı olarak değerlendirilip geirler ve harcamalar açısından irdeleme yapmak gerekmektedir

4Çoğu illetme kararı belirsiz etijk sonuçlar doğurur Bir kararın gerektirdiği sonuç akılcı görünse de hiçbir zaman tam bir kesinlik taşımazBaşka bir deyişle ,etik risk olmaksızın bir kararın alınması söz konusu değildir

5Etik konulardaki çoğu işletme kararı kişisel özellik taşırBir girişimcinin vereçeği kararda ,o kararın doğuraçağı sonuçları değerlendirmeksizin hareket etmesi söz konusu olamazSonuç işletme çıkarı açısından olumsuza gidecekse ,yönetici kararın yönünü değiştirebilirGirişimciler tümüyle işletme cıkarlarından soyutlanmış kararlar veremez

İşletme kararlarına ilişkin bu beş oluşum ,girişimcilerin işletme kurarken ve işletirken göz önünde tutulması gereken konulardırAna kararların herbirinde ,girişimcilerin elsden gelen en çok bilgiyi edinmesi gerekir

Etik sorumluluk için işletmelerde stratejilerin belirlenmesi gerekmektedirEtik kuralların bir bölümü endüstriyle ,bi bölümü doğrudan işletmeyle ilgili olarakdüzenlenirBu kurallar pek çok konuyu kapsaraöarnek olarak işletme varlıklarının yanlış kullanımı ,işletme içi bilgilerin çıkar için kullanımı ,defter kayıtlarının yanlış ve eksik olamsı, tekelci uygulamalar gibi

ABD’de yapılan bir araştırmada örgütlerin % 72’si kuralları yazılı olarak belirtmişlerdirBaşka bir araştımada 300 şirketten 227’sinin etik kurallar belirlediğini göstermektedir

ETİK ÇATIŞMALARININ NEDENLERİ

Kişiler5 belirli bir konuda ya da konumda etiğe ilişkin bir boyut algıladıklarında ,etik kararlar verme gereği duyarlarBu nedenle ,işletme etiğini anlamanın ilk adımı etikle ilgili konuların farkına varmaktırEtiğe ilişkin konular ,bir sorun,bir konum ya da fırsat olabilir ve bunların bireyler ya da örgütlarce doğru ya da yanlış,etiğe uygun ya da etik dışı olarak karşılaştırılması gerekir

Etiğe ilişkin konuların ortaya çıkmasında yol açan etkenlerin başında ,bireylerin kişisel değer yargıları ile çalışılan işin ve yaşanılan toplumun değer yargıları arasındaki çatışma gelir

İşletme çalışanlarının amaçları ile işletmenin örgütsel amaçları arasında bir çelişki doğabilir; bu durum etik konuların ortaya çıkmasına neden olurAyrıca,tüketicilerin güvenli ürün istemeleri ile üreticilerin yüksek kar elde etme arzusu etik sorunların çıkmasına neden olabilir

Yöneticiler belirli bi kişiyi işe almak isterken ,örgütün en nitelikli personeli işe alma amaçıyla çelişebilirAyrıca,toplumda kadınlara ,belli kümelere de eşit iş fırsatı verme amacı ile bir çelişki yaşanabilir

İşin özellikleri ile örgütün kültürü arasında çelişki etik sorunlar yaratabilir

Örgütler ve bireyler herhangi bir etik sorunla karşılaştıklarında bunları nasıl çözeçeklerini kararlaştırmak zorundadırlarİşletmelerin sık sık karşılaştıkları sorunlar ise ,bunlar ortaya çıkar çıkmaz çözmeleri gerekmektedir

Etik konuların çatışmalarından doğması nedeniyle ,bu çatışmaların neden doğduğunu incelemek gerekirİşletme yöneticileri ve çalışanlar görevlerini yerine getirirken kendi etik inançları ve sorumlulukları ile işletmeninkiler arasında uyumsuzluklart yaşarlar

ETİK KONULARIN SINIFLANDIRILMASI

Belli başlı olanlar

Çıkar çatışması : Kişiler kendi kişisel çıkarlarını ,örgütlerin ya da çeşitli grupların önünde tuttuğuda çıkar çatışması daoğarBu çatışmanın olmaması için kişiler kendi çıkarları ile işletme çıkarlarını birbirinden ayırmalıdır

İçtenlik ve Doğruluktan sapma : İşletmeler,tüm yasalara uymak zorundadırlarAyrıca işletmeler tüketicilere ,müşterilere ,çalışanlara ve rakiplerine karşı bilerek yanıltıcı ,aldatıcı olmamalıdırAlıcılar satıcılara ,borç verenlar borç alanlara güvenmelidirEğer işletme piyasadaki içtenliğini ve doğruluğunu koruyamazsa işletmenin inanırlığı kalmaz

İletişim : İletişim bilginin akışı ve paylaşımıdırİletişimde ortaya çıkan etik sorunlar reklam mesajları,ürün güvenliğine ilişkin bilgiler ,çevre kirliliği,çalışma koşulları gibi birçok konuyu kapsarYanlış ya da aldatıcı iletişim bir örgüte karşı müşterinin güvenini yaok eder

İletişimde yalana yer verilmesi en önemli etik sornlardandırYalan söylemek hem iç hemde dış iletişimde güveni yok ettiği için etik sorunlar yaratmaktadır

Örgütsel ilişkiler : Örgüt üyelerinin tüketicilere ,girdi verenlere ,astlara ,üstlere ve çeşitli kişilere karşı davranışlarından doğan etik sorunlar ortaya çıkarabilirÖrnek olarak ,bir işletme farklı formüllerden ürettiği aynı ürüne farlı fiyat politikası uygulaması gibi

ETİK SORUNLARDA TARAFLAR VE İŞLETMENİN İŞLEVSEL ALANLARI

Etik sorunların ortaya çıkabileçeği işletme işlevleri ve bu sorularla karşılaşacak tarflar durmak gerekir

İşletmede etik sorunlarla karşılaşacak tarflar işletme sahiplari,işletme çalışanları ve müşterilerdirSorunların çıkabileçeği işletme işlevleri ise yönetim, pazarlama, muhasebe ve finanstır

İşletme Sahiplari : İşletmelerin çoğu ,kaynaklarını mal yada hizmet üretmek için aktaran bir kişi ya da bir kümeden oluşurİşletme sahipleri yada pay sahiplari ,kaynakları para ya da kredi biçiminde sağlayarak işletmenin gelişmesini hedeflerYöneticiler ya kendileri yönetimi üstlenirler ya da profosyonel yöneticilerden yararlanırlarBir işletme yöneticisi ,işletme sahiplaerinin çıkarlarını doğrultusunda işletmeyi yönetirken hem etik hemde yasal sorumluluk taşırÖte yandan yöneticilerin topluma karşıda sorumlulukları vardır ,çevra sorunları ile ilgilenmesi gibi

Finans : İşletme sahiplari işletmeya finansal kaynak sağlamak ile yükümlü olmaları nedeniyle çevrelerinden ya da finansal kurumlardan borç olarak alabilirler kimi zamanda ortak alırlar

Finansal kaynakların nasıl sağlandiğı kimi zaman etik ve yasal sorunlar yaratabilir Örnek olarak halka açılmada pay değerlerinin belirlenmesiAyrıca, işletmenin finansal durumunu var olan ortaklara alası ortaklara ve kamuya eksik ya da yanlış aktarılması durumunda etik sorunlar doğabileçeği gibi yasal tedbirlerde getirebilir

İşletme Çalışanları :
Çalışanların üstlerine durum iyi gitmediği zaman verilen raporlar üstler tarafından hoş karşılanmamakt olup bu durumda paporlar işlerin iyi gitmesi durumunda verilmesi gibi bir durum yaratnaktadır bu da çalışanların etik açmazla karşı karşıya kalmasına neden olamktadırİşverenler kimi zaman çalışanlarını yalana zorladıkları,tacizde bulunmaları bir etik sorun ile karşı karşıya kalmalarına sebeb olamktadır

Yönetim İşlevi : Yönetimin temel amacı çalışanları örgütleyerek güdüleyerek ve denetleyerek örgüt amaçları doğrultusunda yönlendirmektirYöneticiler bir örgütde ortaya çıkan etik sorunları doğrudan etkilerTöneticiler çalışanlarının disiplini,sağlık ve güvenliği işyerinde davranışları alkol ve diğer davranışları gibi ortaya çıkacak etik sorunlarlada ilgilenirlerÖte yandan çalışanlara ait özel bilgilerin kişilere ve kurumlara aktarılmaması durumuda yöneticilerin sorumluluğundadır

Tüketiciler :
Hiç bir işletme tüketici olmadan varlığını sürdüremez,bu amaç ile tüketicilerin isteği doğrultusunda işletmeler tüketicilerin isteklerine cevap vermek zorundadırlar, fakt bu istekleri yerine getirmeye çalışan işletmeler ucuz mal elde etmek için kaliteden taviz verdiğindeyada gerekli sağlık koşullarını yerine getirmdiği zaman tüketicilerin davranışları etik açıdan sorunlar oluşturabilir
Pazarlama İşlevi : Pazarlama tüketicilerden aldığı bilgiler ışığında piyasaya süreçeği ürün hakkında tüketicileri yanlış bilgilendirmesi ( reklam ) durumunda yada yanlış yönlendirmesi durumunda tüketicilerin tepkisi ile karşı karşıya kalabilmektedir,bu yüzden pazarlam eylemi yapılırken fiyat , ürün tanıtımı gibi konuların sağlıklı bir şekilde yapılması gerekmektedir

GENEL İLKELER

·İşletmelerin Sorumlulukları : Bir işletmenin toplum için değeri ; o işletmenin yarttığı değerve sağladığı işgücü ile tüketicilere sunduğu mal ve hizmetlerin nitelikleriyla ve fiyatlarıyla ilişkilidirBöyle bir değer yaratmak için işletmeler sağlıklarını ve canlılıklarını korumak zorundadırlarİşletmeler yarattıkları serveti müşterileri, çalışanları ve pay sahiplari ile bölüşerek bunların yaşamlarını gelişmesinde rol oynamalıdırlarİşletmeye girdi verenlerve rakipler de işletmenin yükümlülüklerini dürüstlük ve güvenirlik içinde yerine getirmesinibeklerler

·İşletmelerin Ekonomik ve Toplumsal etkileri : Yabancı ülkelerde mal ve hizmet üretmek ,geliştirmek yada satmak için kurulan işletmeler ,bu ülkenin toplumsal gelişmelerine verimli bir istihtam yaratarak ve halkın satın alma gücünü artırarak katkıda bulunmalıdırlarAyrıca,işletmeler bulundukları ülkelerde insen haklarına,eğitime ,rafah düzeyine ve yaşam koşullarınada katkıda bulunalıdırlarİşletmeler sadece bulundukları ülkede değil tüm dünya toplumuna katkıda bulunmalıdırlar

·İşletme davranışları :İşletmeler uymak zorunda olduğu yasalar ötesinde ,bir takım ilkelerede bağlı olaçaklardırİçtenlik, dürüstlük , gerçekçilik ,sözünü tutma ,saydamlık yanlızca

işletmelere katkıda bulunmayacak ,bunun yanında uluslararası düzeyde gerçekleştirilen işletmelerde etkinlik ve süreklilik sağlayacaktır

·Kurallara Uyum : Ticarikısıtlamalardan kaçınmak ve daha özgür bir ticareti gerçekleştirmek ,rekabette eşit koşullar sağlamak için işletmeler ,ulusal ve uluslar arası kurallara uymak zorundadırlar

·Ticari Anlaşmaları Desteklemek : İşletmeler, GATT, Dünya Ticaret örgütü ve bunlar gibi uluslararası anlaşmaları desteklemelidirlerKüresel ticaretin gelişmesi için işletmeler işbirliğine gitmesi gerekmektedir

·Çevreye Saygı : İşletmeler çevrelerini koruyup ve ellerinde geldiğince çevre düzenlemeleri yapmalı ve dağal kaynakları israfını önlemelidirler

·Yasal Olmayan İşlerden Kaçınmak : İşletmeler ,rüşvet , dolandırıcılık ve benzeri davranışlardan kaçmalı bu hareketleri gerçekleştirenleri yok etmek için çalışmalıdır

İŞBİRLİĞİ İLKELERİ

·Müşterilerle İlgili İlkeler : İşletmelerin üretkleri mal ve hizmetleri doğrudan işletmeden ya da başka aracıdan alınmasına bakılmaksızın ,tüm tüketicilere aynı değerlerin verilmesi gerekmektedirİşletmelerin şu sorumluluklarıda vardır : Müşterilerinin istedikleri mal ve hizmeti en yüksek nitelikte sunmak,üretilen mal ve hizmetlerin tiüketici sağlığı için zarar teşkikl etmemesi, müşteri kültürü ile çelişkide kalmamak

·İşletme Çalışanları ile İlgili İlkeler : Tüm çalı şanlar değerlidir ve çalışanların çıkarlarıkorunması önemlidirçalışma şartlarının düzgünlüğü ,bilgi paylaşımını açmak ,çalışanları dinlemek ,cinsiyet , din ,dil ırk ayrımı gözetmeden değerlendirme yapmak işletmelerin çalışanlara karşı sorumluluklarındandır

·İşletme Sahipleri ve Pay Sahipleri ile İlgili İlkeler : İşletme yatırımcılarının güvenini sağlamak temel ilkelerden biridirYatırımcıların yatırımları karşılığını almaları için profesyonel ve özenli yönetim politikaları uygulanması ; yasal kısıtlamalar dışında işletme sahiplerine ve pay sahiplerine gerekli bilginin aktarılması ; yatırımcıların varlıklarını koruması ve değerlerini artırması ; yatırımcı isteklerinin , önerilerinin , yakınmalarının ve çözümlerinin göz önünde tutulması yatırımcı güvenini sağlamaya yönelik davranışlardır

·Girdi sağlayanlarla ilgili İlkeler : İşletmelerin girdi sağladığı ve parça ürettikleri yansanayi ile ilişkileri güvene dayanmalıdır bu konudaki sorumluluklar şöyle sıralanabilir :

Fiyatlamada , lisans kullanımında ve satışla ilgili haklar ve benzer konudaki dürüstlük ve gerçekçilik temeline dayandırmak ; ilişkide baskı ve yaptırımda kaçınmak ; ilişkilerin değer, nitelik açısından uzun döneme yayılması , bilgilerin paylaşılması

·Rakiplerle ilgili İlkeler : Ulusların refahı ve mal ve hizmetlerin dağru ve yerinde dağıtımı için gerçek bir ekonomik rekabetin gerekliliği kabul edilmelidirbunun için : Ticaret ve açık pazarların desteklenmesi ; rekabeti özendirmek ; gizli ödemelerden kaçınmak ; endüstri casusluluğu gibi konuları desteklememek

Toplum ile ilgili İlkeler : İşletmeler , bulundukları toplumda insan hakları ve formlarının gelişmesinde katkı sağlamaya özen göstermelidirler bunun için : insan hakları ve demokratik kuruluşlara önem vermek ; hükümetin topluma karşı yasal sorumluluklarını desteklemek ; toplumun standartlarının yükselmesi için çalışmalar yapılması ; toplumun eğitim düzeyi için eğitim kuruluşlarını desteklemek ; çalışanların iş güvenliği vs gibi konularda yanında olmak ; yerel kültürün korunmasına önem vermek ; sivil toplum etkinliklerini destekleme gibi konular işletmelerin topluma karşı yükümlülüklerindendir

Etik , insanlar için neyin doğru ve iyi olduğunu ortaya konmasıdır G eniş anlamda etik herhengi bir eylemin kabul edilebilir biçimde gerçekleşmesini sağlayan temel kurallardır

Etik ve yasalar herzaman örtüşmez Kimi konularda etik ve yasalar arasında tam bir uyum vardır Kimi konularda ise etik ve yasalar arasında farklılıklar ortaya çıkar İşletme kararları , kimi zaman etik olmayan ama yasal bir yaıya sahip ,kimi zaman etik olan fakat yasal olamayan bir yapıda kimi zamanda hem etik olmayan hemde yasal olmayan bir yapıya dönüşebilmektedir

İşletmelerde etik açısından sorgulanacak davranışları ; denetim dışı ,görevde hatalı davranma , görevi kötüye kullanma Bu davranışların herbirini işletme için olumlu ya da olumsuz sonuçlara yol açar

Toplumsal sorumluluk , toplum ile işletmeler arasındaki bir toplumsal anlaşmadır

Buna karşılık etik bireysel karar almayı ilgilendiren ahlak kuralları ile ilgilidir İşletme etiği bireysel kararların ahlaki kurallar ve ilkeler üzerindeki etkisiyle ilgiliyken ; toplumsal sorumluluk ,örgütsel kararları ve bu kararların toplum üzerindeki etkileriyle bağlantılıdır

İşletmnin temel etik sorunları ;çıkar çatışması ,içtenlik ve doğruluk ,iletişim örgütsel ilişkiler konularında ortaya çıkar Kişiler kendi kişisel çıkarlarını ,örgütlerin önünde tuttuğunda çıkar çatışması ve etik sorunlar doğar İşletmenin yönetminde doğruluk ve konusundan sapmada etik sorunları doğurur