Kütüphaneler- Türkler'de Kütüphanenin Tarihi

Kütüphaneler- Türkler'de Kütüphanenin Tarihi



Türkler'de kütüphanenin tarihi Uygurlar'a kadar uzanır Doğu Türkistan'daki Turfan'da yapılan araştırmalarda İS 813 yüzyıllardan kalma 30 bin kadar yapıt toplu olarak bulunmuştur İslamiyet sonrası dönemde bilinen ilk büyük kütüphane Gazneli Mahmud'un (9981030) saray kütüphanesidir Başka Türk devletleri de İslam kültürünün ilk yaratıcıları Emeviler'le Abbasiler'in izinden giderek saraylarda, medreselerde ve camilerde kitaplıklar kurmuşlardır Büyük Selçuklular'ın en ünlü kütüphaneleri Nizamülmülk'ün Bağdat ve Nişabur'da yaptırdığı medreselerde bulunuyordu

Anadolu Selçuklulan'nın büyük kütüphaneleri başkent Konya'daydı Osmanlılar'ın ilk kütüphaneleri İznik ve Bursa'da yaptırılan medreselerde kurulmuştu İstanbul'un fethinden sonra da ilk kütüphane binası Fatih Sultan Mehmed tarafından 1464'te Ayasofya Camisi'nin avlusunda yaptırıldı Bunu birçok kentteki külliyeler içinde kurulan kütüphaneler izledi Topkapı Sarayı'nda da büyük bir kütüphane vardı

Ayrıca İslam geleneğinin uzantısı olarak medreselerde küçük kitaplıklar, camilerde ve tekkelerde de kitap dolapları bulunuyordu Buralara kitaplar kişilerce tek tek ya da toplu olarak vakfediliyordu İstanbul'daki ilk bağımsız kütüphane yapısını 1661'de Köprülü Mehmed Paşa yaptırmıştır Bunu İstanbul'da, Anadolu'da ve Rumeli'nin birçok kentinde yapılan kütüphaneler izlemiştir Bütün bu yapılar ve içindeki kitaplar yaptıranlarca düzenlenen kurallara göre çalışan vakıf kurumları olarak hizmet görmüştür 1826'da Evkaf Nezareti (Vakıflar Bakanlığı) kurulunca kütüphaneler bu kurumun yönetim ve denetimine geçmiş, 1869'da da Maarif Nezareti'ne (Eğitim Bakanlığı) devredilmiştir İlk genel kütüphane 1882'de İstanbul'da Kütüphanei Umumii Osmani (bugünkü Beyazıt Devlet Kütüphanesi) adıyla açılmıştır Bunu başka genel kütüphaneler izlemiştir

Cumhuriyet döneminde kütüphanelerin yönetimi Milli Eğitim Bakanlığı'na verilmiş, Milli Kütüphane de uzun bir hazırlık döneminden sonra 1948'de Ankara'da kurulmuştur Bugün çeşitli kamu kurumlan ve özel kuruluşlarla üniversite kütüphanelerinin dışındaki bütün kütüphaneler Kültür Bakanlığı'na bağlıdır Genel, halk ve çocuk olarak üç ana dala ayrılan Kültür Bakanlığı'na bağlı 853 kütüphanede 7,5 milyona yakın kitap bulunmaktadır