Ayasofya Müzeye Nasıl Dönüştürüldü ?

Celal Bayar’a Yunan Başbakanı Türkiye’nin Balkan Paktına dahil olması için bir jest yapmasının kamuoyunu ikna etmek için önemli bir fayda sağlayacağını ifade etmişti Bu jest ise Ayasofya’nın müzeye dönüştürülmesi idi

Bizans’ın sembol mabetlerinden Ayasofya İstanbul’un fethinin hemen ardından Fatih Sultan Mehmet tarafından camiye çevrildi İstanbul’daki ilk Cuma namazı da üç gün sonra camiye çevrilen Ayasofya’da kılındı Fatih Sultan Mehmet Ayasofya’nın ilelebet bir cami olarak kalması için bir burayı vakfetmiş aynı zamanda giderlerinin karşılanması için çarşı, han, hamam, dükkanlardan pay ayırmıştı
Yaklaşık 500yıl boyunca cami olarak hizmet gören Ayasofya 1934 yılında ani bir kararla müzeye dönüştürüldü Ayasofya’nın müzeye dönüştürülmesi ile ilgili en önemli kaynaklardan biri Celal Bayar’ın anlattıklarıdır 1934 yılı Türkiye’nin İtalyan tehdidine karşı Balkan ülkeleri ile birlikte bir pakt kurma çalışmalarının olduğu yıldır Bu çerçevede Atina’ya giden Celal Bayar’a Yunan Başbakanı Türkiye’nin bu pakta dahil olması için bir jest yapmasının kamuoyunu ikna etmek için önemli bir fayda sağlayacağını ifade etmiştir Bu jest ise Ayasofya’nın müzeye dönüştürülmesi idi Yunan başbakanın Ayasofya konusunu ile ilgili ifadelerini Atatürk’e aktaran Celal Bayar’a şöyle bir karşılık almıştır: "Az önce, Vakıflar Genel Müdürü buradaydı Ayasofya Camii'ni tamir edecek para bulamıyorlar Bugünkü hali ile harap ve bakımsız Hatta mezbelelik Ayasofya'yı müze yapsak, hem harabiyetten kurtarsak, hem Yunanlılara bir jest yapsak Balkan Paktı'nı kurtarabilir miyiz? Öyleyse yapalım"
Ayasofya’nın müzeye dönüştürülmesi ile ilgili çalışmalar da aynı tarihe denk gelmekte1934 yılının Ağustos ayında İstanbul Müzeler Müdürü Aziz Ogan başkanlığında 9 kişilik bir heyet konu ile ilgili çalışmalara başlamıştır Heyet yaptığı çalışmaların ardından hazırladığı ilk raporda Asar-ı Atika Müzesinden Bizans lahitlerinin, vaftiz teknelerinin, İstabul’un çeşitli yerlerinde bulunan mimari parçaların Ayasofya’nın bahçesinde, Türk-İslam eserleri müzesindeki halıların, rahlelerin, şamdanların, yazma eserlerin de camekanlar içerisinde Ayasofya’nın içerisinde sergilenmesine karar vermiştir Ancak daha sonra Ankara ile yapılan yazışmaların sonunda bu karardan vazgeçilmiş ve yalnızca Ayasofya avlusunda bulunan mimari parçaların, mezar taşlarının düzenlenmesi kararlaştırılmıştır




Bu çalışmaların ardından 24 Kasım 1934 tarihli 1589 sayılı Bakanlar Kurulu kararı ile Ayasofya camii müzeye çevrildi Ayasofya’nın müzeye çevrilmesi ile ilgili alınan Bakanlar Kurulu kararı da uzun yıllardır tartışılan önemli konulardan biri olarak günümüze kadar geldi Kararname ile ilgili iki önemli nokta tartışmaların odak noktasını oluşturdu Birincisi; 24 Kasım 1934 tarih ve 1589 sayılı karardan 2 gün önce çıkan kararnameler 1590- 1606 arasında numaralandırılmış Yani 24 Kasımda alınan bir kararın numarası 22 Kasımda verilen numaralardan daha geride 24 Kasım günü çıkmış olan diğer kararnamelerin numaraları da 1613 ve 1614



İkincisi ise yine ilki kadar dikkat çekici: Bakanlar Kurulu kararının altındaki onay imzasının Atatürk’ün o tarihlerde kullanmadığı bir imza şekli olması 24 Kasım tarihinde Cumhurbaşkanı Mustafa Kemal, henüz Atatürk soyadını almamıştı ve imza olarak da Gazi Mustafa Kemal şeklinde imza atmaktaydı Ancak kararname KAtatürk şeklindeki bir imza ile onaylanmıştı Bu durum onayın sahte olduğu yönündeki iddiaları gündeme getirdi
Bakanlar Kurulu kararı veya Atatürk’ün imzası konusu günümüze kadar tartışılsa da caminin müzeye dönüştürülmesi süreci de bu tarihlerde hızlı bir şekilde devam etti İstanbul valisi ile Evkaf müdürü ve Müzeler Genel Müdürü arasında yapılan bir protokol ile cami müze yönetimine devredildi Ayasofya 1 Şubat 1935 tarihinde müze olarak resmen açıldı

Kaynaklar:
Doç Dr Said Öztürk / Prof Dr Ahmed Akgündüz / Yaşar Baş, Üç Devirde Bir Mabed Ayasofya; Kiliseden Müzeye Ayasofya Camii
Haşim Söylemez, Atatürk'ün imzası taklit mi edildi?