Borsa-Türkiye'de Borsalar

Borsa-Türkiye'de borsalar


16 ve 17 yüzyılda Osmanlı İmparatorluğu'ndaki lonca örgütleri (bak Lonca) bir tür borsa sayılabilirse de, "ticaret borsası" olarak adlandırilan ilk mal Borsaları 1886'da Umum Borsalar Nizamnamesi'nin yayımlarımasından sonra kurulmaya başladı 1892'de İzmir Ticaret ve Sanayi Borsası, 1913'te Adana, 1925'te İstanbul, 1927'de Ankara Borsaları kuruldu ve borsa sayısı hızla arttı; 1950'de ticaret Borsaları yeniden düzenlendi

Ticaret bakanlığı gerekli gördüğü yerlerde ticaret borsası kurar ve denetler Borsaya kayıtlı malların ticaretiyle uğraşanlar borsaya üye olmak zorundadırlar Bu malların üreticileri borsaya üye olmayabilirler Ticaret borsasında meslek komiteleri, borsa meclisi ve yönetim kurulu bulunur Ticaret bakanlığının atadığı borsa komiseri borsayı denetler

İlk menkul kıymetler borsası Osmanlı döneminde 1873'te, Dersaadet Tahvilat Borsası adıyla İstanbul'da kuruldu; 1906'da adı Esham ve Tahvilat Borsası olarak değiştirildi Bu borsa 1929'da Menkul Kıymetler ve Kambiyo Borsası adıyla yeniden düzenlendi, ama son yıllara kadar önemli bir etkinliği olmadı

Hisse senedi ve tahvil piyasasını geliştirmek ve denetlemek amacıyla 1981'de Sermaye Piyasası Kurulu kuruldu 1985'te kuruları İstanbul Menkul Kıymetler Borsası (İMKB) ise 1986 başında piyasa işlemlerine başladı Tüzel kişiliğe sahip, özerk bir meslek kuruluşu olan İMKB, Sermaye Piyasası Kurulu'nun gözetim ve denetimi altında çalışır Başlıca organları genel kurul ile yönetim ve denetim kurullarıdır Hükümetçe atanan borsa başkanı yönetim kurulunun da başkanıdır

IMKB'de işlemler üye bankalar, borsa bankerleri ve komisyoncularından oluşan borsa üyeleri aracılığıyla yapılabilir; yeni üye alımı borsanın kararına bağlıdır Borsa üyeleri müşterileri için yaptıkları alım satımlar karşılığında, yapilan işlemin tutarıyla orantılı bir ücret alırlar

Borsada işlemler borsa eksperlerinin denetiminde, her menkul kıymet için ayrı bir tabelaya yazıları, fiyatın ve miktarın belirtildiği alış ve satış emirleriyle yapılır Tabelada yapilan işlem borsa eksperleanne kaydettirilir ve bilgisayara aktarılarak hemen ekranlarda gösterilir Borsada yapilan işlemler ve oluşan fiyatlar her gün borsa bülteninde ve ayrıca birçok günlük gazetede yayımlanır

1986 başında piyasa işlemlerine başlayan İstanbul Menkul Kıymetler Borsası (İMKB) 1988 sonrasında büyük gelişme gösterdi İMKB'de işlem gören hisse senedi sayısı 1986'da 3 milyon adetten 1990'da 1,5 milyara ulaştı İşlem hacmi ise aynı dönemde 9 milyar Türk Lirası'ndan 15,3 trilyon Türk Lirası'na yükseldi Öte yandan, 1989'da borsada fiyatlar 5 katına çıkarken, 1990'da ve sonrasında fiyat artışları sınırlı kaldı Yatırımcılar 1990 ve 1991 yıllarını zararla kapadılar 1992'de İMKB'de gözlenen gelişmeler, yatırımcıların bir kötü yıl daha yaşayacağını gösteriyordu