Erzurum Kongresi ( 23 Temmuz – 7 Ağustos 1919 ), Erzurum Kongresi Kararları Hakkında

ERZURUM KONGRESİ ( 23 Temmuz – 7 Ağustos 1919 ), Erzurum Kongresi Kararları Hakkında
ERZURUM KONGRESİ ( 23 Temmuz – 7 Ağustos 1919 ), Erzurum Kongresi Kararları Hakkında
ERZURUM KONGRESİ ( 23 Temmuz – 7 Ağustos 1919 )

Merkezi İstanbul'da bulunan vilayeti şarkiye müdafaa-i hukuku milliye cemiyetinin Erzurum şubesi önce Erzurum vilayet kongresinin daha sonra da doğu illerini içine alan kongreyi yapmıştır Doğu illerini içine alan Erzurum kongresi ise 23 temmuz – 7 ağustos 1919 tarihleri arasında toplanmış ve kabul ettiği beyanname ile şarki Anadolu müdafaa-i hukuk cemiyeti adını almıştır Böylece yeni kurulan cemiyetin İstanbul'da ki cemiyetle şekli bağı bile kalmamıştır
Mustafa Kemal Paşa, VŞMHC’i Erzurum şubesinin isteği ile cemiyetin kurduğu faal heyetin başına geçerek milli görevi kutsal bir vazife olarak üstlenmiştir
Erzurum kongresi 23 temmuz 1919 da ilk toplantısını yaptı Kongre oybirliği ile başkanlığa Mustafa Kemal Paşayı seçti
Erzurum kongresinin ilk günü genel durum hakkında bilgi veren kongre başkanı Mustafa Kemal “tarihin bir milletin varlığını ve hakkını hiçbir zaman inkar etmeyeceğini, vatanımız milletimiz aleyhinde verilen hükümlerin muhakkak mahk-u iflas olduğunu” vatan ve milletin mukadderatını tahlis ve himaye hususunda son sözü söyleyecek ve bunun hükmünü tatbik ettirecek kuvvetin bütün vatanda bir elektrik şebekesi haline girmiş olan milli cereyanın, yiğitlik olduğunu ifade etmiştir
Mustafa Kemal son söz olarak “mukadderata hakim milli iradenin ancak Anadolu'dan doğacağını ve milli iradeye müstenit bir milli şura ve keza kuvvetini milli iradeden alacak bir hükümetin teşkilini” ilk hedef olarak belirtmiştir
Erzurum kongresinin yapıldığı gün, sadrazam damat Ferit paşa ajanslara yaptığı bir demeçte bu kongreyi bir isyan olarak dünyaya ilan etti

Erzurum Kongresi Kararları

Erzurum kongresi, 7 ağustos 1919 da sona erdi Bir tüzükle, doğu vilayetlerinde milli cemiyetleri teşkilatlandırdı Bir beyanname ile kararlarını ve prensiplerini beyan etti
Bu prensip ve kararlar kısaca şunlardır;
1 Milli hudutlar içindeki vatan bir bütündür Ayrılık kabul etmez
2 Yabancı işgal ve müdahalesine karşı Osmanlı hükümet ininin dağılışı halinde millet hep birlikte savuma yapacak ve direnecektir
3 Vatanın istiklalini korumaya merkezi hükümet muktedir olmadığı takdirde, maksadı temin için geçici bir hükümet kurulacaktır Bu hükümet heyeti milli kongre tarafından seçilecektir Kongre toplantı halinde değilse, heyeti temsiliye yapacaktır
4 Kuva-yi milliye yi amil ve iradeyi milliye yi hakim kılmak esastır
5 Hıristiyan ahaliye siyasi hakimiyet ve toplum dengemizi bozacak imtiyazlar verilemez
6 Manda ve himaye kabul olunamaz
7 Mebuslar meclisinin derhal toplanmasına ve hükümet işlerinin milletin murakabesine konulmasının teminine çalışılacaktır
Kongre kabul ettiği tüzük gereğince dokuz kişilik bir heyeti temsiliye seçerek dağılmış ve bu heyetinde başkanlığına seçilmişti

Erzurum Kongresinin Önemi ve Sonuçları

Mustafa Kemal Paşa, 7 ağustos 1919 da Erzurum kongresinin kapanışı vesilesiyle kongre heyetine “esaslı mukarrer at ittihaz olduğunu ve cihana milletimizin mevcudiyeti ve birliğinin gösterildiğini” ve “tarih bu kongremizi ender ve büyük bir eser olarak kaydedecektir” Diyerek Erzurum kongresinin önemini belirtmiştir
Doğu Anadolu'nun kaderini görüşmek için toplanan Erzurum kongresi memleketin bütününü ilgilendiren meseleler hakkında karar alarak milli mücadelenin esas programını hazırlamıştır
Programın temel fikri kayıtsız şartsız istiklal, kayıtsız şartsız milli hakimiyet idi Kongrede vatan sınırları belirtilerek, vatanın bir bütün olduğu ve parçalanamayacağı ilan edilmekle, emperyalistlere de Türklüğün ata yurdunun işgal edilemeyeceği anlatılmak istenmişti Temsil heyetinin, gerektiğinde bir hükümet olarak vazife göreceği açıklanmakla milli devleti yürütme organı olma çabası ortaya çıkmakta idi Şevket Süreyya Aydemire göre, “Erzurum Kongresi, maddi varlığı ve gücü itibariyle değilse de, sağladığı yetkiler bakımından milli direniş hareketinin, tarihi bir noktasıdır Bu kongrenin hatırası, milli direniş ve mücadele hareketinin tarihine sıkı sıkıya bağlı kalacaktır”
Erzurum Kongresi beyannamesi memleketin her tarafına ve İstanbul'da ki işgal kuvvetleri temsilcilerine gönderilmiştir Batı Anadolu'da ki müdafaa-i hukuk cemiyetleri bu beyannameyi ve alınan kararları olumlu karşılamışlardır Balıkesir –Alaşehir kongreleri Reisi Hacim Muhittin bey Erzurum'a kongrenin toplantısı sırasında gönderdiği telgrafta, “doğudan batıya genişleyen vatansever teşkilatımızla batıdan doğuya genişleyen maçiz teşkilatımızın birleştiği gün gayemizin, vatanın kurutlusuna yönleşmiş vatan pervane teşebbüslerimizin en büyük bayramı olacaktır” Demiştir
Temmuz ve ağustos ayları Amasya tamimi ile açılan milli istiklal parolasının, bölge kongreleri ile olgunlaştığı aylardır Erzurum ve diğer müdafaa-i hukuku milliye kongreleri Sivas’ta toplanarak, vatanın bütününü içine alacak kararlar alacaktır
Şevket Süreyya Aydemire göre, “Erzurum kongresi müdafaa-i hukuk davalarını bir karara bağlamak ve bir temsil heyeti meydana getirmekle vazifesini yapmıştır Bu milli hareketin artık bir başı, bir merkezi olacaktı Müdafaa-i hukuk, bir şefi belirlemişti: Mustafa Kemal,” devamla, “hülasa Türk milli direniş hareket, artık şefini buluyordu Mustafa Kemal böyle bir şefin önemini kavrayan adamdı
Erzurum Kongresi, İstanbul hükümeti ve işgal kuvvetleri tarafından hiç de iyi karşılanmamıştı Kongrenin toplandığı sırada Damat Ferit Paşa; “Anadolu da iğtişaş çıktı Anayasaya aykırı olarak meclisi mebusan adı altında toplantılar yapılıyor Bu hareketin mülki ve askeri memurlar tarafından meni gerekir” demiştir Babıali 30 temmuz 1919 tarihli bir emirle de ayrıca “Mustafa Kemal Paşa ile Rauf Orbay'ın hükümet kararlarına muhalif fiiller ve hareketlerinden dolayı hemen yakalanarak İstanbul'a gönderilmeleri” için mahalli memurlara emir vermiş ve 15 kolordudan da gereğinin yerine getirilmesi ayrıca rica olunmuştur Erzurum Kongresi ile milli direnişin ilk önce doğu illerimizde teşkilatlanmasını Osmanlı hükümeti, Mustafa Kemal Paşa ile Rauf beyin yakalanarak İstanbul’a gönderilmesi için verdiği emri de dinletememiş, kararını uygulayamamıştır
İsmet İnönü’nün deyimiyle, “Erzurum Kongresinde konulan prensipler, bundan sonraki bir sene zarfında bütün memleketi kapsayan savunma ve siyasi kurulma devrinde ve sonra sulh konferansında izlenen davaların bünyesi içinde tam bir uygunluk göstermektedir
Bu suretle Erzurum Kongresi, Kendisinden sonraki bütün mücadele safhalarının gelişmesinde hiç bir çelişmeye düşmeksizin mütemadi bir tekamül öncüsü olmuştur
Erzurum Kongresi dağıldıktan sonra Mustafa Kemal Paşa, Heyet-i Temsiliyse reisi sıfatıyla şark vilayetindeki cemiyetin teşkilatını yaymak ve kökleştirmek için gerekli işlerle uğraştı