Kül Tigin Anıtı,Kül Tigin Doğu Cephesi,Kül Tigin Kuzey Doğu Cephesi

Kül Tigin Anıtı,Kül Tigin Doğu Cephesi,Kül Tigin Kuzey Doğu Cephesi

Güney Cephesi
Kül Tigin Anıtı,Kül Tigin Doğu Cephesi,Kül Tigin Kuzey Doğu Cephesi Tanrı gibi gökte oturmuş Türk Bilge Kağanı, bu zamanda oturdum Sözümü tamamıyla işit Bilhassa küçük kardeş yeğenim, oğlum, bütün soyum, milletim, güneydeki şadpıt beyleri, kuzeydeki tarkat, buyruk beyleri, Otuz Tatar Dokuz Oğuz Beyleri, milleti! Bu sözümü iyice işit, adamakıllı dinle: Doğuda gün doğusuna, batıda gün batısına, kuzeyde gece ortasına kadar, onun içindeki millet hep bana tabidir Bu milleti hep düzene soktum O şimdi kötü değildir Türk kağanı Ötügen ormanında oturursa ilde sıkıntı yoktur
Doğuda Şantung ovasına kadar ordu sevk ettim, denize ulaşmama az kaldı Güneyde Dokuz Ersine kadar ordu sevk ettim, Tibet'e ulaşmama az kaldı Batıda inci nehrini geçerek Demir Kapıya kadar ordu sevk ettim Kuzeyde Yir Bayırku yerine kadar ordu sevk ettim Bunca yere kadar yürüttüm Ötügen ormanından daha iyisi hiç yokmuş İl tutacak yer Ötügen ormanı imiş
Bu yerde oturup Tabgaç Budunu (Çin Milleti) ile anlaştım Altını, gümüşü, ipeği, ipekliyi sıkıntısız öylece veriyor
Tabgaç Budununun (Çin milletinin) sözü tatlı, ipeği yumuşak imiş Tatlı sözle, yumuşak ipekle aldatıp uzak milleti öylece yaklaştırırmış Yaklaştırıp, konduktan sonra, kötü şeyleri o zaman düşünürmüş İyi bilgili insanı, cesur insanı yürütmezmiş Bir insan yanılsa, kabilesi, milleti, akrabasına kadar barındırmazmış Tatlı sözüne, yumuşak ipeğine aldanıp çok çok, Türk milleti, öldün; Türk milleti, öleceksin! Güneyde Çogay ormanına, Tögültün ovasına konayım dersen,Türk milleti, öleceksin! Orda kötü kişi şöyle öğretiyormuş: Uzak ise kötü mal verir, yakın ise iyi mal verir deyip öyle öğretiyormuş Bilgi bilmez kişi o sözü alıp, yakına gidip, çok insan, öldün! O yere doğru gidersen, Türk milleti, öleceksin! Ötügende oturup kervan, kafile gönderirsen hiç bir sıkıntın yoktur Ötügen ormanında oturursan bengi (ebediyen) il tutarak oturacaksın
Türk milleti, doymazsın sen, Açlık, tokluk düşünmezsin Bir doysan açlığı düşünmezsin Öyle olduğun için, beslemiş olan kağanının sözünü dinlemeden her yere gittin Hep orda mahvoldun, yok edildin Orda, geri kalanınla her yere hep zayıflayarak, ölerek yürüyordun Tanrı buyurduğu üçün, özüm kutlu olduğum üçün, kağan oturdum Kağan oturup aç, fakir milleti hep toplattım Fakir milleti zengin kıldım Az milleti çok kıldım Yoksa bu sözümde yalan var mı?
Türk beyleri, milleti bunu iştin! Türk milletini toplayıp il tutacağını burda vurdum Yanılıp öleceğini yine burda vurdum Her ne sözüm var ise bengi taşa vurdum Ona bakarak bilin Şimdiki Türk milleti, beyleri, bu zamanda itaat eden beyler olarak mı yanılacaksınız?
Ben bengi taş yontturdumTabgaç kağanından resimci getirdim, bezettim Benim sözümü kırmadı Tabgaç kağanının maiyetindeki resimciyi gönderdi Ona bambaşka türbe yaptırdım İçine dışına bambaşka resim vurdurdum Taş yontturdum Gönüldeki sözümü vurdurdum On Ok oğluna, yabancıya kadar bunu görüp bilin Bengi taş yontturdum il ise, şöyle daha erişilir yerde ise, işte öyle erişilir yerde bengi taş yontturdum, yazdırdım Onu görüp öyle bilin Şu taşdım Bu yazıyı yazan yeğeni yolluk tigin
Doğu Cephesi

Üstte mavi gök, altta yağız yer kılındıkta, ikisi arasında kişi oğlu kılınmış Kişi oğlunun üzerine atalarım Bumin Kağan, İstemi kağan oturmuş Oturarak Türk milletinin ilini töresini tutuvermiş, düzenleyivermiş Dört taraf hep düşman imiş Ordu sevk ederek dört taraftaki milleti hep almış, hep tabi kılmış Başlıya baş eğdirmiş, dizliye diz çöktürmüş Doğuda Kadırgan ormanına kadar, batıda Demir Kapıya kadar kondurmuş İkisi arasında teşkilatsız Gök Türk öylece oturuyormuş Bilgili kağan imiş, cesur kağan imiş Buyruğu yine bilgili imiş tabi, cesur imiş tabi Beyleri de milleti de doğru imiş Onun için ili öylece tutmuş tabi İli tutup töreyi düzenlemiş Kendisi öylece vefat etmiş Yasçı, ağlayıcı, doğuda gün doğusundan Bökli Çöllü halk, Tabgaç(Çin), Tibet, Avar, Bizans, Kırgız, Üç Kurikan, Otuz Tatar, Kıtay, Tatabı, bunca millet gelip ağlamış, yas tutmuş Öyle ünlü kağan imiş
Ondan sonra küçük kardeşi kağan olmuş tabi, oğulları kağan olmuş tabi Ondan sonra küçük kardeşi büyük kardeşi gibi kılınmamış olacak, oğlu babası gibi kılınmamış olacak Bilgisiz kağan oturmuş olacak, kötü kağan oturmuş olacak Buyruğu da bilgisiz imiş tabi, kötü imiş tabi Beyleri, milleti ahenksiz olduğu için, Çin milleti hilekar ve sahtekar olduğu için, küçük kardeş ve büyük kardeşi birbirine düşürdüğü için, bey ve milleti karşılıklı çekiştirttiği için, Türk milleti il yaptığı ilini elden çıkarmış, kağan yaptığı kağanını kaybedivermiş Çin milletine beylik erkek evladı kul oldu, hanımlık kız evladı cariye oldu Türk beyleri Türk adını bıraktı Çinli beyler Çin adını tutup, Çin kağanına itaat etmiş Elli yıl işi gücü vermiş Doğuda gün doğusunda Bökli kağana kadar ordu sevk edivermiş Batıda Demir Kapıya kadar ordu sevk edivermiş Çin kağanına ilini, töresini alıvermiş
Türk halk kitlesi şöyle demiş: İlli millet idim, ilim şimdi hani, kime ili kazanıyorum der imiş Kağanlı millet idim, kağanım hani, ne kağana iş,i gücü veriyorum der imiş Öyle diyip Çin kağanına düşman olmuş Düşman olup, kendisini tanzim ve tertip edemediğinden yine teslim olmuş
Bunca işi gücü verdiğini düşünmeden, Türk milletini öldüreyim, kökünü kurutayım der imiş Yok olmaya gidiyormuş
Yukarıda Türk Tanrısı, Türk mukaddes yeri, suyu öyle tanzim etmiş Türk Milleti yol olmasın diye millet olsun diye babam İlteriş Kağanı, annem İlbilge Hatunu göğün tepesinden tutup yukarı kaldırmış olacak Babam kağan on yedi erle dışarı çıkmış Dışarı yürüyor diye ses işitip şehirdeki dağa çıkmış, dağdaki inmiş toplanıp yetmiş er olmuş Tanrı kuvvet verdiği için babam kağanın askeri kurt gibi imiş, düşmanı koyun gibi imiş Doğuya, batıya asker sevk edip toplamış yığmış Hepsi yedi yüz er olmuş
Yedi yüz er olup ilsizleşmiş, kağansızlaşmış milleti, cariye olmuş, kul olmuş milleti, Türk töresini bırakmış milleti, ecdadımın töresince yaratmış, yetiştirmiş Töles, Tarduş milletini orda tanzim etmiş Yabguyu, şadı orda vermiş
Güneyde Çin milleti düşman imiş Kuzeyde Bas Kağan, Dokuz Oğuz kavmi düşman imiş Kızgın, Kurıkan, Otuz tatar, Kıtay, Tatabı hep düşman imiş Babam Kağan bunca Kırk yedi defa ordu sevk etmiş, yirmi savaş yapmış Tanrı lütfettiği için illiyi ilsizletmiş, kağanlıyı kağansızlatmış Düşmanı tabi kılmış, dizliye diz çöktürmüş, başlıya baş eğdirmiş Babam kağan öylece ili, töreyi kazanıp, uçup gitmiş
Babam kağan için ilkin Bas Kağan'ı balbal olarak dikmiş O töre üzerine amcam kağan oturdu Amcam kağan oturarak Türk milletini tekrar tanzim etti, besledi Fakiri zengin kıldı Amcam kağan oturduğunda kendim Tarduş milleti üzerinde şad idim Amcam kağan ile doğuda Yeşil Nehir, Şantung ovasına kadar ordu sevk ettik Yekün olarak yirmi beş defa ordu sevk ettik, on üç defa savaştık İlliyi ilsizleştirdik, kağanlıyı kağansızlaştırdık Dizliye diz çöktürdük, başlıya baş eğdirdik
Türgiş Kağanı türkümüz, milletimiz idi Bilmediği için, bize karşı yanlış hareket ettiği için,bize karşı yanlış hareket ettiği için kağanı öldü Buyruğu, beyleride öldü On Ok kavmi eziyet gördü Ecdadımızın tutmuş olduğu yersu sahipsiz olmasın diye Az milletini tanzim ve tertip edip
Bars bey idi Kağan adını burda biz verdik Küçük kız kardeşim prensesi verdik Kendisi yanıldı, kağanı öldü, milleti cariye, kul oldu
Kögmenin yersuyu sahipsiz kalmasın diye Az, Kırgız kavmini düzene sokup geldik Savaştık ilini geri verdik
Doğuda kadırgan ormanını aşarak milleti öyle kondurduk, öyle düzene soktuk Batıda Kengü Tarmana kadar Türk milletini öyle kondurduk öyle düzene soktuk
O zamanda kul kullu olmuştu, cariye cariyeli olmuştu Küçük kardeş büyük kardeşini bilmezdi, oğlu babasını bilmezdi Öyle kazanılmış, düzene sokulmuş ilimiz töremiz vardı
Türk, Oğuz beyleri, milleti, işitin! Üstte gök basmasa, altta yer delinmese, Türk milleti, ilini töreni kim bozabilecekti? Türk milleti, vazgeç, pişman ol! Disiplinsizliğinden dolayı, beslemiş olan bilge kağanınla, hür ve müstakil iyi iline karşı kendin hata ettin, kötü hale soktun
Silahlı nereden gelip seni dağıtarak gönderdi? Mızraklı nereden gelerek sürüp gönderdi? Kutsal Ötügen ormanının milleti, gittin Batıya giden, gittin Gittiğin yerde hayrın şu oldu: kanın su gibi aktı, kemiklerin dağ gibi yığıldı Beylik erkek evladın kul oldu, hanımlık kız evladın cariye oldu Bilmediğin için, kötülüğün yüzünden amcam kağan uçup gitti
Önce Kırgız kağanını balbal olarak diktim Türk milletinin adı sanı yok olmasın diye, babam kağanı, annem hatunu yükseltmiş olan Tanrı, il veren Tanrı, Türk milletinin adı sanı yok olmasın diye, beni o Tanrı kağan oturttu tabi
Varlıklı, zengin millet üzerine oturmadım İçte aşsız, dışta donsuz; düşkün, perişan milletin üzerine oturdum Küçük kardeşim Kül Tigin ile konuştuk Babamızın, amcamızın kazanmış olduğu milletin adı sanı yok olasın diye, Türk milleti için gece uyumadım, gündüz oturmadım küçük kardeşim Kül Tigin ile, iki şad ile öle yite kazandım Öyle kazanıp bütün milleti ateş, su kılmadım
Ben kendim kağan oturduğumda, her yere gitmiş olan millet öle yite, yaya olarak, çıplak olarak dönüp geldi Milleti besleyeyim diye, kuzeyde Oğuz kavmine doğru, doğuda Kıtay, Tatabı kavmine doğru, güneyde Çine doğru on iki defa büyük ordu sevk ettim, savaştım Ondan sonra, Tanrı bağışlasın, devletim var olduğu için, kısmetim var olduğu için, ölecek milleti diriltip besledim Çığlak milleti elbiseli, fakir milleti zengin kıldım Az milleti çok kıldım Değerli illinden, değerli kağanlıdan daha iyi kıldım Dört taraftaki milleti hep tabi kıldım, düşmansız kıldım Hep bana itaat etti İşi gücü veriyor Bunca töreyi kazanıp küçük kardeşim Kül Tigin kendisi öylece vefat etti
Babam kağan uçtuğunda küçük kardeşim Kül Tigin yedi yaşında kaldı Umay gibi annem hatunun devletine küçük kardeşim Kül Tigin er adını aldı On altı yaşında, amcam kağanın ilini, töresini şöyle kazandı: Altı Çub Soğdaka doğru ordu sevk ettik, bozduk Çinli Ong vali, elli bin asker geldi, savaştık Kül Tigin yaya olarak atılıp hücum etti Ong valinin kayın biraderini, silahlı, elle tuttu, silahlı olarak kağana takdim etti O orduyu orda yok ettik
Yirmi bir yaşında iken, Çaça generale karşı savaştık En önce Tdaıgın, Çorun boz atına binip hücum etti O at orda öldü İkinci olarak İşbara Yamtarın boz atına binip hücum etti O at orda öldü Üçüncü olarak Yigen Silig beyin giyimli doru atına binip hücum etti O at orda öldü Zırhından kaftanından yüzden fazla ok ile vurdular, yüzüne başına bir tane değdirmedi Hücum ettiğini, Türk beyleri, hep bilirsiniz O orduyu orda yok ettik
Ondan sonra Yir Bayırkunun Uluğ İrkini düşman oldu Onu dağıtıp Türgi Yargun Gölünde bozduk Uluğ İrkin azıcık erle kaçıp gitti
Kül Tigin yirmi altı yaşında iken Kırgıza doğru ordu sevk ettik Mızrak batımı karı söküp, Kögmen ormanını aşarak yürüyüp Kırgız Kavmini uykuda bastık Kağanı ile Songa ormanında savaştık Kül Tigin, Bayırkunun ak aygırına binip atılarak hücum etti Bir eri ok ile vurdu, iki eri kovalayıp takip ederek mızrakladı O hücum ettiğinde, Bayırkunun ak aygırını, uyluğunu kırarak, vurdular Kırgız kağanını öldürdük, ilini aldık
O yılda Türgişe doğru Altın ormanını aşarak, İrtiş nehrini geçerek yürüdük Türgiş kavmini uykuda bastık Türgiş kağanının ordusu Bolçuda ateş gibi, fırtına gibi geldi Savaştık Kül Tigin alnı beyaz boz ata binip hücum etti Alnı beyaz boz tutturdu İkisini kendisi yakalattı Ondan sonra tekrar girip Türgiş kağanının buyruku Az valkisini elle tuttu Kağanını orda öldürdük, ilini aldık Türgiş avam halkı hep tabi oldu O kavmi Tabarda kondurduk
Soğd milletini düzene sokayım diye İnci nehrini geçerek Demir Kapıya kadar ordu sevk ettik Ondan sonra Türgiş avam halkı düşman olmuş Kengerise doğru gitti Bizim askerin atı zayıf, azığı yok idi Kötü kimse er kahraman er bize hücum etmişti Öyle bir zamanda pişman olup Kül Tigini az erle eriştirip gönderdik Büyük savaş savaşmış Alp Salçı ak atına binip hücum etmiş Türgiş avam halkını orda öldürmüş, yenmiş Tekrar yürüyüp
Kuzey Cephesi

ile, Koşu vali ile savaşmış Askerini hep öldürmüş Evini, malını eksiksiz hep getirdi
Kül Tigin yirmi yedi yaşına gelince Karluk kavmi hür ve müstakil iken düşman oldu Tamag Iduk Başta savaştık Kül Tigin o savaşta otuz yaşında idi Alp Salçı ata binip atılarak hücum etti İki eri takip edip kovalayarak mızrakladı Karluku öldürdük, yendik
Az milleti düşman oldu Kara Gölde savaştık Kül Tigin otuz bir yaşında idi Alp Salçı atına bini hücum etti Az İlteberini tuttu Az milleti orda yok oldu
Amcam kağanın ili sarsıldığında: millet, hükümdar ikiye ayrıldığında, İzgil milleti ile savaştık Kül Tigin Alp Salçı atına binip atılarak hücum etti O at orda düştü İzgil milleti orda öldü
Dokuz Oğuz milleti kendi milletim idi Gök, yer bulandığı için düşman oldu Bir yılda beş sefer savaştık
En önce Togu Balıkla savaştık Kül Tigin Azman atına binip atılarak hücum etti Altı eri mızrakladı Askerin hücumunda yedinci eri kılıçladı
İkinci olarak Kuşalgukta Ediz ile savaştık Kül Tigin Az yağızına binip, atılarak hücum edip bir eri mızrakladı Dokuz eri çevirerek vurdu Ediz kavmi orda öldü
Üçüncü olarak Bolçuda Oğuz ile savaştık Kül Tigin Azman akına binip hücum etti, mızrakladı Askerini mızrakladık, ilini aldık
Dördüncü olarak Çuş başında savaştık Türk milleti ayak titretti Perişan olacaktı İlerleyip gelmiş ordusunu Kül Tigin püskürtüp, Tongradan bir boyu, yiğit on eri Tonga Tigin mateminde çevirip öldürdük
Beşinci olarak Ezginti Kadızda Oğuz ile savaştık Kül Tigin Az yağızına binip hücum etti İki eri mızrakladı, çamura soktu O ordu orada öldü
Amga kalesinde kışlayıp ilk baharında Oğuza doğru ordu çıkardık Kül Tigini evin başında bırakarak, müdafaa tedbiri aldık Oğuz düşman, merkezi bastı Kül Tigin Öksüz akına binip dokuz eri mızrakladı, merkezi vermedi Annem hatun ve analarım, ablalarım, gelinlerim, prenseslerim, bunca yaşayanlar cariye olacaktı, ölenler yurtta yolda yatıp kalacaktınız Kül Tigin olmasa hep ölecektiniz Küçük kardeşim Kül Tigin vefat ettiKendim düşünceye daldım Görür gözüm görmez gibi, bilir aklım bilmez gibi oldu Kendim düşünceye daldım Zamanı tanrı yaşar İnsan oğlu hep ölmek için türemiş Öyle düşünceye daldım Gözden yaş gelse mani olarak, gönülden ağlamak gelse geri çevirerek düşünceye daldım Müthiş düşünceye daldım İki şadın ve küçük kardeş yeğenimin, oğlumun, beylerimin, milletimin gözü kaşı kötü olacak diyip düşünceye daldım
Yasçı, ağlayıcı olarak Kıtay, Tatabı milletinden başta Udar general geldi Çin kağanından İsiyi Likeng geldi On binlik hazine, altın, gümüş fazla fazla getirdi Tibet kağanından vezir geldi Batıda gün batısındaki Soğd, İranlı, Buhara ülkesi halkından Enik general, Oğul Tarkan geldi On Ok oğlum Türkiş kağanından Makaraç mühürdar, Oğuz Bilge mühürdar geldi Kırgız kağanından Tarduş Inançu Çor geldi Türbe yapıcı, resim yapan, kitabe taşı yapıcısı olarak Çin kağanının yeğeni Çang general geldi
Kuzey-Doğu Cephesi

Kül Tigin koyun yılında on yedinci günde uçtu Dokuzuncu ay, yirmi yedinci günde yas töreni tertip ettik Türbesini, resimini, kitabe taşını maymun yılında yedinci ay, yirmi yedinci günde hep bitirdik Kül Tigin kendisi kırk yedi yaşında bulut çöktürdü Bunca resimciyi Tuygut vali getirdi