Frigler / Frig Uygarlığı / Friglerin Tarihi / Frig Medeniyeti

KURULDUKLARI BÖLGE
Frigler / Frig Uygarlığı / Friglerin Tarihi / Frig Medeniyeti
Başkent Gordion Phryg ülkesi Ankara, Afyon ve Eskişehir'in tümünü, Konya, Isparta ve Burdur illerinin kuzey, Kütahya'nın ise doğu bölümünü kapsamaktaydı

Doğuda Kappadokia (Doğu kaynaklarında Tabal ve Kaşku ülkeleri), sonraları Galatia, güneyde Lykaonia, Pisidia; batıda Lydia, Karia; kuzeyde de Bithynia ve Paphlagonia bölgeleri ile çevriliydi

FRİGLER

Frigler, Ege Göçleri ileAnadolu’ya gelen Balkan kökenli boylardan biridir Ancak siyasi bir topluluk olarak ilk defa MÖ 750’den sonra ortaya çıkmışlardır, Midas döneminde ise (MÖ 725-695/675) bütün Orta ve Güneydoğu Anadolu’ya egemen, güçlü bir krallık düzeyine ulaşmışlardır Hint-Avrupa kökenli oldukları halde kısa bir süre içinde Anadolululaşmışlar ve bir yandan Helen, öbür yandan Geç Hitit etkileri altında kalmış olamakla birlikte özgün ve Anadolulu bir kültür oluşturmuşlardır Friglerin maden ve ağaç işçiliğinde, dokumacılıkta üretikleri eserler Helen piyasasında beğeni kazanmış ve Helenli ustalar tarafından taklit edilmişlerdir Makara kulplu bronz tabaklar ve bronz kazanlar; dönemin “teknolojik” bir başarısı olan altın, gümüş ve bronzlardan yaylı çengelli iğneler (fibulalar); değerli madenlerden giysi kemerleri, tokalar ve zengin bezemeli tekstil ürünleri; geometrik desenlerle süslü mobilya eşyası bunlar arasındadır Frigler, Helenlere ayrıca müzik alanında da esinlenme kaynağı olmuşlardır

FRİGLERİN TARİHİ

Güçlü bir uygarlık kuran Friglerin tarihi ve sosyal yaşamı ile ilgili bilgilerimiz ne yazık ki yeterli değildir Bu konudaki ilk bilgileri antik yazarlardan öğreniyoruz Tarihçi Herodot ile coğrafyacı Strabon’a göre Frigler, Avrupalı bir kavimdi ve Anadolu’ya gelmelerinden önce “Brigler” olarak anılıyorlardı Friglerle ilgili bu yazılı kaynakları ve bölgedeki kazı sonuçlarını değerlendiren bilim adamları Friglerin, büyük olasılıkla MÖ 1200’lerde Trakya ve Boğazlar üstünden Anadolu’ya geldikleri, ilk yıllarda Trakya ve Güney Marmara Bölgesi’nde geçici yerleşim merkezleri kurduktan sonra Batı Anadolu’nun iç kesimlerine yayıldıklarını ileri sürmektedirler Friglerin Anadolu topraklarında ilk siyasal birliği kurmaları MÖ 750 yıllarına rastlar

Friglerin bilinen ilk kralı ülkenin başkenti Gordion’a adını veren Gordias’tır Dağınık Frig topluluklarını siyasal bir birlik altına toplamayı başaran bu kral ve yaşadığı dönemin siyasal olaylarıyla ilgili bilgilerimiz yok denecek kadar azdır Tarihçi Arianos’agöre Gordias Thelmessos’lu (Fethiye) bir kadınla evlenmiş ve Midas adını verdiği bir oğlu olmuştur Midas Friglerin bilinen tek kralıdır (Araştırmacılar Frig krallarının hepsine Midas denildiğini belirtmektedirler) Midas’ın ünü kendi ülkesinin sınırlarını aşıp, Batı Anadolu kıyılarındaki Yunan kentlerine, hatta Kıta Yunanistanı’na dek yayılmıştır

Başlangıçta Eskişehir, Afyon, Ankara ve Sakarya vadilerini içine alan bir bölgede yerleşen Frigler, sonraları Kütahya’dan Kızılırmak’a, Ankara’dan Denizli’ye dek olan bölgede güçlü bir uygarlık oluşturmuşlardır Midas’ın Frig tahtına geçtiği ilk yıllarda ülkenin en önemli düşmanı Asurlar’dır Midas, Asurlar’la barış yaparak Güneydoğu sınırlarını güvenceye aldıktan sonra batı ülkeleriyle dostça ilişkiler kurmaya yönelir (Batı Anadolu kentlerinden Kyme kralının kızıyla evlenir) Öte yandan fildişi tahtını Yunanistan’daki Delfoi Apollon Tapınağı’na armağan ederek Kıta Yunanistanı ile ilişkileri güçlendirir Gordion’da yapılan kazılarda ele geçen Yunan çanak-çömlekleri bu ilişkilere ait diğer örneklerdir

MÖ 700 yıllarına doğru, Kafkaslar üzerinden Doğu Anadolu’ya giren Kimmerler,önce bölgedeki Urartular’ı güçsüzleştirdikten sonra Kızılırmak’a kadar uzanırlar Frig-Kimmer savaşı sonunuda Frigya tamamen tahrip olur Kral Midas ise öküz kanı içerek yaşamına son verir (MÖ 676) Batıya kaçan Frigler, küçük beylikler halinde bir süre daha varlıklarını sürdürürlerse de Lidyalıların egemenliğine boyun eğerler

Frigler, başlıca Gordion (Yassıhöyük), Pessinus (Ballıhisar), Dorylaion (Eskişehir) ve Midas’da (Yazılıkaya) yerleşmişlerdir

siyasal ve kültürel ilişkileri

Phryglerin siyasal ilişkileri kral Midas'ın faaliyetleri çerçevesinde belirlenebilmektedir Assur yazıtları Doğu; Antik kaynaklar da Batı ile ilişkileri anlatmaktadır Assur yazıtlarındaki Mita'nın Midas olduğu varsayılır

Doğu ve Güneydoğu ile ilişkiler: 8 yy başlarında Assur kralı II Sargon Phrygia'nın doğusundaki Tabal'a saldırır Bu olaydan hemen sonda Sargon yazıtlarında ilk kez Mita'dan da söz edilir ve Mita Assur'un hedefindeki kişidir Ancak Muşki-Urartu Assur'a karşı isyan başlatır, Tyanalı Urpallu da yanlarındadır? Sorgon, Muşki üzerine yürür Taraf değiştiren Mita, Assur yandaşı görünen Queli Uriqqi'nin Urartu'ya gönderdiği elçileri yakalayıp barış için tributla birlikte Sargon'a gönderir

Gordion'da Geç Hitit stilinde yapılmış anıtsal sur kapısı ile kabartmalar doğudaki bu bölge krallıkları ile ilişkilerin etkileri olarak şekillenmiş görülmektedir

Güneybatıda Niğde'de Fenike alfabesi ve Phrygce yazıt aynı bölgede yan yana bulunmuştur Belki Phrygler Fenike alfabe yazısını burada tanıdılar Ancak bölgedeki Porsuk ve Kilisetepe kazısı Phryg kültürünün yerli unsurlar üzerinde etkili olduğunu gösteren bulgular vermemiştir

Batı ile ilişkiler: Herodot Midas'ın tahtını Delphi'ye hediye ettiğini anlatır, ancak burun arkeolojik kanıtları yetersizdir Midas, batıda Kyme (Nemrutkale) kralının kızı ile evlenmiştir Samos Heraion'una karşı diğerleri arasında özel yakınlık duyulmuş gibi görünüyor Burada Phriyg tipi 3-4 fibula, kemer, 2 çanak ve bir kazan bulunmuştur Ayrıca Paros, Lindos, Olympia, Argos, Perachora gibi merkezler fibula ve bazı Phryg küçük buluntularına sahiptirler Gordion'a batıdan Grek çanak çömleği 8 yy'da ulaşmıştır Belki Grek alfabesi de aynı dönemde gelmiştir

Kral Midas'ın Kulakları Efsanesi

Efsaneye göre Marsyas adındaki bir Satiros, (keçi ayaklı, sivri kulaklı yarı insan yarı hayvan yaratıklar) bir gün kırlarda dolaşırken Athena'nın icat ettiği ancak çalarken yüzü çirkinleştiğinden fırlatıp attığı flütü buldu Bir tanrıçanın eseri olduğu için çok güzel sesler çıkaran flütü çalmaya başladı ve bir süre sonra marifetin kendisinde olduğuna inanmaya başlayarak kendini Apollon'a rakip görmeye başladı

Bunun üzerine Apollon, kazananın kaybedene istediğini yapabilmesi şartıyla Marsyas ile bir yarış yapmaya karar verdi Apollon'un arkadaşları olan Musalar ve Phrygia (Fyrigia) kralı Midas yarışmada hakem oldular

Apollon, gitarı ile çok güzel şarkılar çalarak ortalığı inletti Marsyas da flütü ile ondan geri kalmayarak çok güzel şarkılar çaldı Hakemler tereddüt ediyorlardı Bunun üzerine Apollon lirini eline aldı O kadar güzel, o kadar hoş şarkılar çaldı ki dağlar taşlar heyecandan titrediler

Marsyas, Apollon gibi çalamayacağını itiraf etmek zorunda kaldı Apollon, anlaşma gereği Marsyas'ı ölümle cezalandırdı Yarışma sırasında Marsyas'ın tarafını tutarak onun daha iyi çaldığını iddia eden Midas'a da ceza verdi Onun kulaklarının iyi işitmediğini söyleyerek insanlara özgü kulakları ona uygun görmedi ve Midas'ın kulaklarını uzatarak eşek kulaklarına çevirdi

Midas kulaklarından öyle utanıyordu ki sürekli başında bir kalpakla dolaşmaya başladı Fakat berberi saçlarını keserken kulaklarını farketmişti Midas, hiç kimseye anlatmama şartıyla berberine yaşamını bağışladı Fakat berber, bu sırrı içinde saklamakta çok zorlandı Birilerine söylemezse patlayacağını düşünüyordu Diğer yandan söylediği taktirde Kral'ın kendisini öldürmesinden korkuyordu

Sonunda bir gün daha fazla dayanamayarak ıssız bir yerde bir çukur açtı ve oraya eğilerek yavaşça "Haberiniz var mı, Kral Midas eşek kulaklıdır" diye fısıldadı Bunu söyleyince üzerinden büyük bir yük kalkmış gibi oldu ve rahatladı Fakat kazdığı çukurun yanındaki kamışları hesaba katmamıştı Kamışlar rüzgarla sallandıkları zaman "Midas'ın kulakları eşek kulakları, Midas'ın kulakları eşek kulakları" diye sırrı her tarafa yaydılar