Osmanlı Padişahları'nın Hacca Gitmeme Sebepleri

**Prof. Dr. Sinsi** · 09-10-2012

Osmanlı Padişahlarının
Hacca Gitmeme Sebepleri

İslâmHukukuna göre, cihâd,Müslümanlariçin farz-i kifâyedir Busebeple fert olarak bir Müslüman,açık birdüşman tehlikesi bulunmadığımüddetçe, farz-i ayn olan haccıfarz-ikifâye olan cihâda tercih edebilecektirCihâd, fert olarakMüslümanlarınhac ibadetine engel olmayacaktır Bunun tekistisnası,düşmanın bertarafedilebilmesi için hacca gidecek Müslümanlaradaihtiyaç olmasıdır İştebu noktada halife ve sultânların hükmü,Müslümanfertlerden farklıdır veonlar için cihâd yani düşmanlarınhücumunu bertaraf ederekMüslümanlarınemniyetini sağlamak ve bunun içingerekirse savaşmak, farz-ıayndır HzPeygamber’e hangi amelin dahafaziletli olduğu sorulduğunda,sırasıyla,Allah’a ve Peygamberine iman,Allah yolunda cihad ve hacc-ımebrûrcevabını vermistir Sebebibellidir; Müslümanların canını, malınıve namusunukorumak hukukullah dadenilenkamuhaklarındandır; yani cemiyete ait bir ibadettir Bazankamuhaklarından olanbir mesele, şahsî farzlardan daha ehemmiyetlihalegelmektedir İşte burada dadurum budur
OsmanlıPadişahlarınınIISelim’e kadar gelenlerinin tamamı, ömürlerinin yarısınıAllahyolundacihâd için seferlerde geçirmişlerdir Üzerlerine farz-ı aynolanvehukukullah mahiyetinde bulunan cihâdı ve nizâm-i âlemindev****** şahsîfarzolan hacca tercih etmeleri için, şeyhülislâmlarfetvâvermişlerdir II Bâyezid Amasya’da vali ikenhaccagitmeyeniyetlenirken, sadrazam ve diğer devlet erkânının imzasıilegönderilenmektupta, hemen gelip tahta geçmesi gerektiğini, haccagitmeyi halkavedevleti idare etme işi olmayanlara bırakması icapettiğini tavsiyeetmişler;aksi takdirde düşmanın cesaretlenerekMüslümanlarasaldırmasına sebep olacağınıikaz eylemişlerdir
Aynışekildeısrarlahacca gitmek isteyen ve bu niyetinin bedelini canıyla ödeyenIIOsman’a,Kayınpederi ve Şeyhülislâm olan Hocazâde Esad Efendi aynenşufetvâyıvermiş ve fıkıhtaki bu hükmü özetlemiştir: “Padişahlarahac lâzım değildir; oturup adl eylemek evlâdir Câiz ki, bir fitne zuhûr eyleye“Verilen bu fetvâyı tasdik eden asrının kutbuAziz Mahmûd Hüdâyî Hazretleri de, II Osman’ı fetvâyauymasıiçin ciddi ikaz eylemiştir Hatta bumeseleden dolayı Padişah’ınaskeritahrik ettiniz tarzında tahkirine hedef olanve sonradanŞeyhülislâmlıkmakamına gelen Yahya Efendi’nin ifadeleri detamamenfıkhın ölçülerine uygundur:
“Padişahım!Hâşâki,ulema duacılarınız eşkiyayı tahrik ede Ancak içten gelerekbuniyetiniziistemezdik Sebebi budur ki, ecdadınız etmemişler, butarikegitmemişler,günahımız varsa ol kadarcadır”
Nitekimhalk ve asker arasında yayılan dedikoduyu özetleyen şu cümleler de meseleyiaçıklamaktadır:
“Nizâm-iâlemiçün padişahlar haccı terk edegelmiştirDüşmanın ortaya çıkmasıvedüşmanların memleketi karıştırma ihtimali var iken,Memâlik-iMahrûse’yikoyup gitmek hatadır”
Bazıİslâmhukukçuları,bedeni sıhhatli olma şartını açarak, sıhhatli olsabiletutuklu olma veyakendisini hacdan alıkoyan zâlim idarecidenkorkmanın da haccınedâsınıengelleyeceğini ifade ederken, sultân veomanadakidevlet yetkililerinin de mahbus yani tutuklu gibikabuledileceğini;sadece beytülmal dışında kendine ait malından haccınfarzolacağını ve bu özürdevam ettiği müddetçe ölünceye kadarhaccagidemeyebileceğini hükmebağlamışlardır Günümüzdeki gibiulaşımimkânlarının gelişmediği ve bir hacgörevinin en az üç ay süreceğibirasırda, OsmanlıPadişahlarının haccagitmelerigerektiğinidüşünmek, İslâm Hukukunu bilmemek olur Kaldı ki,ömürlerininyarısını cephedegeçiren Padişahların, neden Mısır’a kadarcihâda gidipde hacca varmadıkları daileri sürülemez; zira ordununbaşında mücahidbir komutan olarak sefere gidenpadişahla, kendi şahsîibadeti için üç aymemleketini yalnız bırakan padisah birtutulamazBunun en müşahhasmisâli II Osman’akarşıaskerin ve hatta halkın duyduğu tepkidirİslâm âlimleri,haccınşartlarından olan yol emniyetini ihlal eden Karamitagrubununisyanısebebiyle, 326/937 tarihinden itibaren 20 yıl kadarhaccınfarzolmadığını, çünkü yollarda anarşi yaşanabileceğiniifadeetmişlerdir
ÖzetleOsmanlıPadişahlarınadinen bizzat hacca gitmeleri farz olmamıştır Ancakkendiyerlerine bedelolarak başkalarını mutlaka göndermişlerdir AyrıcaSultânAbdülaziz’ingizlice tebdil-i kiyafet ederek hacca gittiğisöylenmektedirAncakelimizde bunu doğrulayacak bir vesikabulunmamaktadır
Prof Ahmet Akgündüz,“Bilinmeyen Osmanlı”
AÇIKLAMA:
Farz-ı ayn: Mükellef olan hermüslümanın bizzat kendisinin yapması gereken farzdır
Farz-ı kifaye: Müslümanlardan lüzumukadar kimse tarafından yapılınca diğerlerinin sorumluluktan kurtulduğufarzlardır,

09-10-2012	#1
Prof. Dr. Sinsi	Osmanlı Padişahları'nın Hacca Gitmeme Sebepleri Osmanlı Padişahları'nın Hacca Gitmeme Sebepleri Osmanlı Padişahlarının Hacca Gitmeme Sebepleri İslâmHukukuna göre, cihâd,Müslümanlariçin farz-i kifâyedir Busebeple fert olarak bir Müslüman,açık birdüşman tehlikesi bulunmadığımüddetçe, farz-i ayn olan haccıfarz-ikifâye olan cihâda tercih edebilecektirCihâd, fert olarakMüslümanlarınhac ibadetine engel olmayacaktır Bunun tekistisnası,düşmanın bertarafedilebilmesi için hacca gidecek Müslümanlaradaihtiyaç olmasıdır İştebu noktada halife ve sultânların hükmü,Müslümanfertlerden farklıdır veonlar için cihâd yani düşmanlarınhücumunu bertaraf ederekMüslümanlarınemniyetini sağlamak ve bunun içingerekirse savaşmak, farz-ıayndır HzPeygamber’e hangi amelin dahafaziletli olduğu sorulduğunda,sırasıyla,Allah’a ve Peygamberine iman,Allah yolunda cihad ve hacc-ımebrûrcevabını vermistir Sebebibellidir; Müslümanların canını, malınıve namusunukorumak hukukullah dadenilenkamuhaklarındandır; yani cemiyete ait bir ibadettir Bazankamuhaklarından olanbir mesele, şahsî farzlardan daha ehemmiyetlihalegelmektedir İşte burada dadurum budur OsmanlıPadişahlarınınIISelim’e kadar gelenlerinin tamamı, ömürlerinin yarısınıAllahyolundacihâd için seferlerde geçirmişlerdir Üzerlerine farz-ı aynolanvehukukullah mahiyetinde bulunan cihâdı ve nizâm-i âlemindev**** şahsîfarzolan hacca tercih etmeleri için, şeyhülislâmlarfetvâvermişlerdir II Bâyezid Amasya’da vali ikenhaccagitmeyeniyetlenirken, sadrazam ve diğer devlet erkânının imzasıilegönderilenmektupta, hemen gelip tahta geçmesi gerektiğini, haccagitmeyi halkavedevleti idare etme işi olmayanlara bırakması icapettiğini tavsiyeetmişler;aksi takdirde düşmanın cesaretlenerekMüslümanlarasaldırmasına sebep olacağınıikaz eylemişlerdir Aynışekildeısrarlahacca gitmek isteyen ve bu niyetinin bedelini canıyla ödeyenIIOsman’a,Kayınpederi ve Şeyhülislâm olan Hocazâde Esad Efendi aynenşufetvâyıvermiş ve fıkıhtaki bu hükmü özetlemiştir: “Padişahlarahac lâzım değildir; oturup adl eylemek evlâdir Câiz ki, bir fitne zuhûr eyleye“Verilen bu fetvâyı tasdik eden asrının kutbuAziz Mahmûd Hüdâyî Hazretleri de, II Osman’ı fetvâyauymasıiçin ciddi ikaz eylemiştir Hatta bumeseleden dolayı Padişah’ınaskeritahrik ettiniz tarzında tahkirine hedef olanve sonradanŞeyhülislâmlıkmakamına gelen Yahya Efendi’nin ifadeleri detamamenfıkhın ölçülerine uygundur: “Padişahım!Hâşâki,ulema duacılarınız eşkiyayı tahrik ede Ancak içten gelerekbuniyetiniziistemezdik Sebebi budur ki, ecdadınız etmemişler, butarikegitmemişler,günahımız varsa ol kadarcadır” Nitekimhalk ve asker arasında yayılan dedikoduyu özetleyen şu cümleler de meseleyiaçıklamaktadır: “Nizâm-iâlemiçün padişahlar haccı terk edegelmiştirDüşmanın ortaya çıkmasıvedüşmanların memleketi karıştırma ihtimali var iken,Memâlik-iMahrûse’yikoyup gitmek hatadır” Bazıİslâmhukukçuları,bedeni sıhhatli olma şartını açarak, sıhhatli olsabiletutuklu olma veyakendisini hacdan alıkoyan zâlim idarecidenkorkmanın da haccınedâsınıengelleyeceğini ifade ederken, sultân veomanadakidevlet yetkililerinin de mahbus yani tutuklu gibikabuledileceğini;sadece beytülmal dışında kendine ait malından haccınfarzolacağını ve bu özürdevam ettiği müddetçe ölünceye kadarhaccagidemeyebileceğini hükmebağlamışlardır Günümüzdeki gibiulaşımimkânlarının gelişmediği ve bir hacgörevinin en az üç ay süreceğibirasırda, OsmanlıPadişahlarının haccagitmelerigerektiğinidüşünmek, İslâm Hukukunu bilmemek olur Kaldı ki,ömürlerininyarısını cephedegeçiren Padişahların, neden Mısır’a kadarcihâda gidipde hacca varmadıkları daileri sürülemez; zira ordununbaşında mücahidbir komutan olarak sefere gidenpadişahla, kendi şahsîibadeti için üç aymemleketini yalnız bırakan padisah birtutulamazBunun en müşahhasmisâli II Osman’akarşıaskerin ve hatta halkın duyduğu tepkidirİslâm âlimleri,haccınşartlarından olan yol emniyetini ihlal eden Karamitagrubununisyanısebebiyle, 326/937 tarihinden itibaren 20 yıl kadarhaccınfarzolmadığını, çünkü yollarda anarşi yaşanabileceğiniifadeetmişlerdir ÖzetleOsmanlıPadişahlarınadinen bizzat hacca gitmeleri farz olmamıştır Ancakkendiyerlerine bedelolarak başkalarını mutlaka göndermişlerdir AyrıcaSultânAbdülaziz’ingizlice tebdil-i kiyafet ederek hacca gittiğisöylenmektedirAncakelimizde bunu doğrulayacak bir vesikabulunmamaktadır Prof Ahmet Akgündüz,“Bilinmeyen Osmanlı” AÇIKLAMA: Farz-ı ayn: Mükellef olan hermüslümanın bizzat kendisinin yapması gereken farzdır Farz-ı kifaye: Müslümanlardan lüzumukadar kimse tarafından yapılınca diğerlerinin sorumluluktan kurtulduğufarzlardır,**