Osmanlıda Toprak Sistemi

Osmanlıda Toprak Sistemi
Osmanlıda Toprak Sistemi
A) Miri Arazi
B)- Mülk Arazi
C)-Vakıf Arazi
1) Havass-ı Hümayun toprakları
2) Pasmaklık toprakları 1)- Ösür Topraklar
3) Malikâne toprakları 2)- Haraci Topraklar
4) Yurtluk ve Ocaklık Toprakları
5) Dirlik Toprakları
a) Has
b) Zeamet
c) Tımar

A)- MİRî ARAZİ: Mülkiyeti devlete ait olan topraklardır
Mirî toprakların baslıcaları sunlardır:
1)- Havass-ı Hümayun Toprakları: Gelirleri doğrudan doğruya devlet hazinesine giren topraklar olup, mukataa ve iltizam yoluyla yönetilirdi
2)- Pasmaklık toprakları: Gelirleri padisah kızlarına ve ailelerin bırakılan topraklardı
3)- Malikâne toprakları: Devlet adamlarına hizmetleri karsılığı mülk olarak verilen topraklardı
4)- Yurtluk ve Ocaklık Toprakları: Fetih sırasında bazı kumandanlara, hizmetlerine karsılık olmak üzere verilen topraklardır
5)- Dirlik (Tımar)Toprakları: Vergi geliri, devlet adamlarına ve askerlere hizmet veya maas karsılığı verilen topraklardır Dirlik sahibi, toplanan verginin maas olarak ayrılan "Kılıç hakkı" olarak ayrılan bölümünden geriye kalanla CEBELÜ denilen tam teçhiatlı asker yetistirirdi Dirlik topraklar üçe ayrılırdı:
a)- Has
b)- Zeamet
c)- Tımar

B)- Mülk Arazi:
Mülkiyeti kisilere ait topraklardır İki bölümde incelenebilir:
1)- Ösriyye (ösür topraklar): Bu topraklar, fethedildiği zaman MÜSLÜMANLARA verilmis veya fethedildiğinde müslümanlara ait olan topraklardır Bu gibi topraklar sahiplerinin malı olup, dilediği gibi kullanırlar, satabilirler, vakfedebilirler yada çocuklarına miras olarak bırakabilirlerdi Bu toprakların sahipleri arazi vergisi olarak ÇİFT RESMİ, ürün vergisi olarak da "ÖSÜR" vergisini verirlerdi
2)- Haraciye (Haracî topraklar): Bu topraklar bir yerin fethinden sonra GAYRî MÜSLİM halkın elinde bırakılan, onlara mülk olarak verilen topraklardır Sahipleri, dilediği gibi kullanırlar,satabilirler, vakfedebilirler yada çocuklarına miras olarak bırakabilirlerdi Bu toprakların sahipleri arazi vergisi olarak HARAC-I MUVAZZAF ürün vergisi olarak da HARAC-I MUKASSEM vergisini verirlerdi

C)- Vakif Arazi:
Gelirleri kisiler ya da devlet tarafından hayır kurumlarına bırakılan topraklardı

* Toprak Sisteminde Meydana Gelen Değişmeler:
1)- Tımar sisteminin bozulmasıyla, "Dirlik topraklar" MİRî MUKATAA'ya çevrilerek, yani gelirleri hazineye devredilerek, pesin alınan bir bedel karsılığı üç yıllığına "İltizam"a verilmeye baslandı
NOT: Mültezîm denen iltizam sahipleri daha fazla vergi toplamak için halka baskıyapmıslardır Bu durum "Celali isyanlarına" veya vergisini ödeyemeyen köylünün toprağını terk ederek büyük sehirlere göç etmesine neden olmustur
2)- Devletin artan masraflarının karsılanması için Mukataalar mültezîmlere üç yıllık dönemler için
değil, ömür boyu verilmeye baslandı Bu sisteme MALİKANE USULÜ denilir (1695'te)
3)- "Malikane usulüyle" sağlanan gelirlerde yetmeyince, bu defa Mukataaların yıllık kârları paylara ayrılarak satılmaya basladı Bu usule de ESHAM USULÜ denilmistir (1775)
4)- Tımar ve zeâmet sistemi IIMahmut zamanında kaldırılarak basta valiler olmak üzere devlet
memurları memurları maasa bağlanmıstır
5)- 1854'te "Arazi kanunnamesi" ile MÜLKİYET sistemine geçilerek, uzun süre bir toprağı kullananlar o toprağın sahibi olmuslardır (Zilliyet)
6)- 1858'de çıkarılan bir baska "arazi kanunu" ile tarım ürünlerinden alınan çesitli vergiler kaldırılarak, tek vergi olarak "ASAR" vergisi yürürlükte tutuldu
AYAN VE ESRAF: Sehirlerin, köylerin, asiretlerin ileri gelenlerine "Ayân ve esraf" denilirdi Bu kisiler bulundukları yerlerde en etkili ve zengin kisilerdi