Kriz Yönetimi

:: KRİZ VE KRİZ YÖNETİMİ ::


KRİZ VE KRİZ YÖNETİMİ HAKKINDA BİLİNMESİ GEREKENLER

KRİZ VE KRİZ YÖNETİMİ

Bir şube müdürüsünüz Görevli bulunduğunuz yerde bir memurunuzu çağırdınız ve hazırlanması gereken bir yazı için görevlendirerek gönderdiniz Çok geçmeden diğer bir memur odaya girdi ve arkadaşının odaya girdikten sonra fenalaştığını ve yere yığılıp kaldığını bildirdi Koşarak memurların ofisine gittiniz ve az önce konuştuğunuz kişinin hareketsiz biçimde yerde yattığını gördünüz Hayatını kaybetmişti

Bir okul müdürüsünüz Odanızda otururken aniden kapı açıldı ve dışarıdan gelen bir grubun okulda olay çıkardığını ve bir öğrencinizin ağır yaralandığını bildirdiler Yukarıda belirtildiği gibi ya da farklı biçimde bir kriz örneğini her an yaşayabiliriz Yönetici veya rehber öğretmen olarak görev yaptığımız okulda herhangi bir kriz yaşanması durumunda, zaman yitirilmeden ne yapılması gerektiği bilinmelidir Bu “Kriz Yönetimi ” bilgisidir

KRİZ

Kriz, “Bir bireyin, grubun, örgütün ya da topluluğun normal işlevlerini yerine getirmesini engelleyen, acil ilgi ve çözüm gerektiren, tolore edilemeyen, sıradışı, beklenmeyen bir durum ya da ani değişiklik” biçiminde tanımlanabilir Tanımın kapsamından da anlaşılacağı gibi pek çok kriz türünden söz etmek mümkündür

Gelişimsel Krizler, Alkol, İlaç, Uyuşturucu Kullanımı, Anne-Babanın Boşanması, Cinsel-Fiziksel ya da Psikolojik İstismar, Bir Yakının Kaybedilmesi, Ağır Hastalıklar, Sosyal Rol Ya da Ortamın Değişmesi, Ergen Hamileliği, Yeme Bozuklukları, kriz durumlarına verilebilecek örneklerdir

Bunlar daha çok bireysel krizler olarak nitelendirilebilir ve daha çok bireysel müdahaleyi gerektirir Öğrenciler, öğretmenler ve velilerin önemli bir bölümünü etkileyebilecek nitelikte ve bireysel müdahalenin yanı sıra toplu müdahaleyi de gerektiren kriz durumları da olabilmektedir

Bir öğrenci, öğretmen ya da milli liderin ölümü, Bulaşıcı hastalıklar, Şiddet olayları, Doğal ve çevresel felaketler, Okulun içinde bulunduğu bölgeyi etkileyen sosyal ve ekonomik değişiklikler

Etkileyici olması açısından bir okul örneği ele alınabilir Örneğin, bir öğrenci veya öğretmenin ölümü gibi bir durumda, kaza, cinayet veya intihar gibi sarsıcı bir olayın yaşanması durumunda, olayın okul üzerindeki sarsıcı etkisi giderek artabilir ve başka trajik sonuçlara yol açabilir Böyle bir olaydan sonra okulun işlevini eskisi gibi yerine getirmesi beklenemez Böyle bir anda alınacak acele ve yanlış kararlar durumu daha da kötü hale getirebilir Bu nedenle her okulun ve her kurumun bir Kriz Yönetimi Planı olmalıdır

KRİZE HAZIRLIK

Olası bir kriz durumuna hazırlık çalışmalarının ilk basamağı kriz kurulunun oluşturulması ve bu kurulun koordinatörünün belirlenmesidir (Bu çalışmada örneğimiz okul ile ilgili olacaktır) Bu kurulda Okul müdürü veya müdür yardımcılarından birinin koordinatörlüğünde, okul rehber öğretmeni, öğretmen ve veli temsilcileri yer almalıdır Kurulun oluşturulmasını izleyen aşamalar şu biçimdedir:

KRİZE MÜDAHALE PLANI HAZIRLARKEN

1 Okulunuz için bir kriz ekibi bulunması yeterli midir? Diğer okul ve kurumlardan, bölgedeki diğer kriz ekiplerinden yardım almayı gerektiren bir durum var mıdır? Karar verin
2 Kriz ekibi üyelerini, uzmanlık alanlarını belirleyerek seçin
3 Kriz ekibinin başkanını belirleyin
4 Kriz ekibinizi veya ekiplerinizi oluşturun
5 Ekipte okul psikoloğu, okul psikolojik danışmanı, varsa okul doktoru, hemşiresi ve sınıf öğretmenlerinin bulunmasında yarar vardır
6 Medya ile ilgilenecek bir kişi belirleyin
7 Çevrenizdeki polis, itfaiye, sağlık ekibi,bölge kriz ekibi, kurtarma ekipleri gibi toplum kaynaklarını, bu kriz durumu ile nasıl bağlantıya geçirebileceğinizi önceden belirleyin
8 Kriz ekibi ile okul sonrası veya hafta sonları eğitim ve planlama toplantıları düzenleyin ve önceden bir telefon zinciri oluşturun
9 Okul Aile Birliği veya Okul Koruma Derneği üyelerinin,kriz durumlarında kriz ekibine nasıl yardımcı olabileceklerini (örneğin okul sonrası veya gece çalışmak gerekirse yemek temini veya ekibin kendi çocukları ile ilgilenme gibi) belirleyin

Okuldaki bütün öğretmenler ve sekreter, servis şoförleri, kantin görevlileri, hizmetliler kriz planından haberdar olmalıdır Özellikle okulun hizmet personeli kriz sırasında gerekirse görev alabileceklerini önceden bilmelidir Kriz ekibinde yer alanların görev tanımlarının açık biçimde yapılmış olması gereklidir
Kriz durumları hakkında önceden bilgilendirmek kriz sırasındaki stres ve baskıyı en aza indireceği için ve okulun herhangi bir kriz durumu ile başacıkabileceğinin bilinmesini güven sağlayacağından tüm öğrencilerin krize müdahale planı hakkında bilgilendirilmesi,kriz müdahale planının öğrenci ve velilerin görebileceği bir yere uygun boyutlarda hazırlanarak asılması önelidir

1Krize Müdahale Planı Hazırlanması (Örnek Plan ekte sunulmuştur)

AKriz ortaya çıktığında atılacak adımların belirlenmesi:
a Üyelerin isimleri, görevleri,
b Kriz iletişim merkezinin belirlenmesi,
c Kriz yönetim merkezinin belirlenmesi,
d Psikolojik danışma hizmeti verilecek merkezlerinin belirlenmesi,

B Tüm Kurum Personeline Yönelik Eğitim Çalışmalarının Düzenlenmesi:
a Kriz durumunda uyulacak kurallar,
b Kriz belirtileri,
c Krizi önlemeye yönelik etkinlikler,

KRİZE MÜDAHALE

1 Koordinatörün kriz kurulunu göreve çağırması,
2 Milli Eğitim Müdürlüğünün krizden haberdar edilmesi,
3 Öğretmenlerin krizden haberdar edilmesi
4 İlgili sağlık birimleri ile iletişime geçilmesi
(Krizin niteliğine ve büyüklüğüne göre, çevre okullardan, rehberlik ve araştırma merkezlerinden daha önce krize müdahale eğitimi almış olan rehber öğretmenlerin krizin yaşanmış olduğu okulda görevlendirilmesi yaralı olabilir )
5 Öğrenciler krizden haberdar edilir
a Öğrencilere olay hakkında doğruluğu kesinleşmiş bilgiler verilir,
b Yapılmakta olanlar hakkında bilgi verilir
cKendilerinde veya arkadaşlarında görülebilecek tepkiler hakkında bilgi verilir,
d Herhangi bir sağlık ya da psikolojik danışmanlık hizmeti almak istediklerinde nerelere ve nasıl başvurabilecekleri konusunda bilgi verilir,

Öğrenciler ile Çalışırken Dikkat Edilmesi Gereken Durumlar

a Haber Verme Biçimi
Okulda hoparlörlerden anons yapılarak bilgi verilmesi kaosa yol açabilir, bu yüzden bu yöntemin kullanılmaması gereklidir Okul müdürü ve rehber öğretmenin her sınıfa ayrı ayrı girerek bilgi vermesi ve soruları cevaplaması daha doğru bir yaklaşımdır Diğer bir yöntem de yazılı olarak hazırlanan bir açıklamanın sınıflarda okunmasıdır

b Öğrencilerin duygu ve düşüncelerini ifade etmelerine izin verilmesi
Öğretmenler ders planlarının dışına çıkarak, buna imkan yaratmalı ve sınıfta tartışma, konu ile ilgili kompozisyon ya da resim etkinlikleri kullanabilmelidirler Bu tür etkinlikleri başlatmak için kullanılabilecek soru örnekleri vardır
· Haberi duyduğunuzda ne hissettiniz ?
· Şu anda neler hissediyorsunuz ?
· Kaybettiğiniz arkadaşınızın (öğretmeninizin) ailesinden biri olsaydınız, ne yapılmasını isterdiniz ?
· Bu üzücü olayı atlatmak konusunda birbirinize nasıl destek ya da yardımcı olabilirsiniz ?
· Daha önce bir yakınınızı kaybettiniz mi ?
· O zaman ne hissetmiştiniz ?

Grup tartışmaları sırasında öğrencilerin olumlu ya da olumsuz duygu ve düşüncelerini açıklamaları desteklenmeli, “böyle düşünmemelisin”, “güçlü olmalısın”, gibi klişeler kullanılmamalı, “herkes, daima, asla” gibi genellemelerden kaçınılmalıdır

c Öğrencilerin gelişimsel düzeylerine göre açıklamalar yapılmalıdır
Öğrenciler, yaş ve gelişim düzeylerine uygun biçimde kavramları adlandırmaktadırlar Örneğin bir ölüm olayına ilişkin açıklama yapılırken, karmaşık ve detaylı açıklamalar yerine, zihinlerini karıştırmayacak sade ve doğrudan açıklamalar yapmak yerinde olacaktır Her öğrencinin tepkisi farklı olabilecektir Kızgınlık, suçluluk, korku gibi tepkilerin yanı sıra, sessizlik, içe kapanma, neşeli görünme gibi farklı görüntüler de verebileceklerdir
Her öğrencinin olumsuz duygularını maskeleme biçimi farklı olabilir, bu nedenle bu farklı tepkilerin doğal kabul edilmesi gerekir Ancak bu tepkilerin yoğunluğu ve süresine dikkat edilerek, psikolojik yardıma ihtiyacı olanlar belirlenmelidir

eYaşanan ölüm olayı ile ilgili olarak, daha önce hissettikleri olumsuz düşünceleri sebebiyle suçluluk duyguları gelişebilir
Öğrencilere bu olaydan kendilerinin sorumlu olmadığı anlatılmalıdır

f Küçük yaştakilere yapılan açıklamalarda genellemelerden kaçınılmalıdır
“Hastaneye kaldırıldı, öldü” veya “Hastalandı öldü” gibi ifadeler, hastaneye gitmenin veya hastalanmanın ölümle sonuçlanacağı gibi bir inancın oluşmasına yol açabilir

g Öğrencilerin ölüm sonrası ile ilgili sorularının cevaplanması
Sorularını ailelerine yöneltmelerinin istenmesi, inanç farklılıklarından doğabilecek problemleri engelleyecektir Bu tür soruların Rehber Öğretmen ile din dersi öğretmenine yöneltilmesi de istenebilir

Çocukların gelişim düzeylerine uygun açıklamaların yapılması

6 Velilerin Krizden Haberdar Edilmesi
Durumun aciliyetine göre telefonla veya yazılı olarak, kesinleşmiş bilgiler verilerek duyurular yapılır Velilere bazı öneriler de getirilebilir:
a Çocuğunuzla olay hakkında konuşun Ona anlayabileceği düzeyde açıklamalarda bulunun,
b Çocuğunuzun, onunla birlikte olduğunuza, her şeyin normale dönüşeceğine, hayatınızın eskisi gibi devam edeceğine inanmasını sağlayın Bu inancını sıklıkla pekiştirmeniz gerekebilir
c Çocuğunuza sarılın, onu kucaklayın Buna her zamankinden fazla ihtiyaç duyacaktır
d Çocuğunuza birlikte olabileceğiniz daha fazla zaman ayırın
e Çocuğunuzun öğretmeni ile iletişime geçin, kriz sonrası sınıfta yaşayabileceği problemlerin çözümünde işbirliği yapın
f Okulunuzun rehber öğretmeni ile görüşerek, çocukların kriz tepkileri hakkında daha fazla bilgi alın

7Kriz kuruluna yeni bilgiler ulaştıkça, Milli Eğitim Müdürlüğü’ne, öğretmen ve velilere aktarılır
8 Bir kriz durumunda okul, medyanın da ilgi odağı olacaktır Bu nedenle Milli Eğitim Müdürlüğü’nde bir basın sözcüsü belirlenmeli ve basına yapılacak açıklamaları bu kişi yapmalıdır Açıklamalarda olgulara yer verilmeli, yorumlardan kaçınılmalıdır
9Olaydan etkilenen öğretmenlerin katılacağı bir toplantı yapılarak, onların da duygularını ifade etmelerine ve gerekirse psikolojik yardım almalarına imkan verilmelidir Durumun aciliyetine göre gerekirse derslerin bitimini beklememek doğru olabilir
10 Günün sonunda kriz kurulu yeniden toplanarak; nelerin yapıldığını, bundan sonra nelerin yapılması gerektiğini, bunları nasıl ve kimin yapacağını belirlemelidir Örneğin cenaze töreni yapılacaksa, okulu kimlerin temsil edeceğini belirlemek, genel ilke olarak isteyenlerin katılmasına izin vermek, törenden bir kaç gün sonra ölenin evini ziyaret etmek planlanabilir
(Kriz kurulunun olayı öğrenir öğrenmez aile ile iletişim kurarak yardım önermesi yerinde olacaktır)

UZUN VADELİ VE DEVAMLI FELAKET ÖNLEMLERİ

Felaket durumları ile başetmek için sürekli hizmetler planlayın Bu planlamalar şunları içerebilir:

· Öğrenciler için destek personeli bulundurmaya ve okul dışında uzmanlarla bağlantıda bulunmaya devam edin
· Öğrencilerle her gün ilgilenecek olan öğretmenlere hizmetiçi eğitim ve kaynak temin edin,
· Felaketten uzun süre sonra ortaya çıkabilecek tepkileri düşünün Örneğin okuldaki benzer bir olay, felaket sırasındaki duyguları yeniden canlandırabilir
· Felaketten bir yıl sonra anma töreni yapılabilir ve böylece yeniden canlanan tepkiler azaltabilir

*İntihar olaylarının toplumsal etkisinin uzun vadede devam edeceği olay sonrasında da yıkıcı tepkilere yol açabileceği göz önüne alınarak intihar öncesi ve sonrasında alınacak önlemlerin ayrıca değerlendirilmesi yararlı olacaktır

İNTİHARI ÖNLEME

İntiharı önlemenin en etkin yolu okuldaki eğitim ve sağlık personelinin işbirliği içinde çalıştığı bir takım çalışmasıdır
İntihar, yaşamın anlamını sorguladıkları bir dönem olan ergenlikte çoğu bireyin aklından geçerAncak sorunlarla karşılaşıldığında, intiharı tek çözüm olarak gördükleri zaman durum normal dışı kabul edilmelidir Öyle bir durumda ciddi bir intihar girişimi veya intihar riski oluşur

KORUYUCU ETKENLER

İntiharı önlemede etkili olan en önemli faktörler şunlardır:
Aile Yapısı
· Aile üyeleriyle iyi ilişkiler
· Aileden destek Düşünme Tarzı ve Kişilik
· İyi sosyal beceriler
· Kendin, kendi durumuna ve başarılarına güven

Kültürel ve Sosyodemografik Etkenler
· Toplumsal bütünleşme (Örn Sosyal etkinlikler, spor vb)
· Okul arkadaşlarıyla iyi ilişkiler
· Öğretmenler ve diğer yetişkinlerle iyi ilişkiler
· Uygun insanlardan destek

RİSK ETKENLERİ VE RİSKLİ DURUMLAR

1 Kültürel ve sosyo-demografik etkenler
2 Aile yapısı ve çocuktaki olumsuz olaylar
3 Düşünme tarzı ve kişilik
4 Psikiatrik bozukluklar

· Kaygı bozuklukları (psikosomatik bozukluklar)
· Depresyon
· Madde kullanımı (Alkol, uyuşturucu)
· Yeme bozuklukları (Blumia, anoreksia)
Kişilik Bozuklukları

5Önceki intihar girişimleri

İNTİHAR EĞİLİMLİ ÖĞRENCİLERE OKULDA NASIL DAVRANILMALI

1 GENEL ÖNLEM:
Risk altında olanları belirleme
· Öğretmenlerin ve okul çalışanlarının sağlığını ve dengesini koruma (işyerinde olumlu atmosfer yaratma, anlayış ve bilgilerini destekleme, gerektiğinde destek alabilmelerini kolaylaştırma)
· Öğrencilerin öz saygısını güçlendirme
· Öğrencilerin duygusal ifadelerini geliştirme
· Okulda zorbalık ve şiddeti önleme
· Yardım alabilecekleri telefon numaraları ve acil psikiyatri hatları hakkında bilgi yayma

2 MÜDAHALE
İletişim
(İntihar riski olan çocukların çoğu iletişim sorunu da yaşar)
a)Sessizlik ve ilişikilerde gerilimin artması :
Yetişkinler intihara yöneltmekten korktukları için intihar ile ilgili düşünce ve mesajlarını dinlememeleri, sessizlik ve
c) Doğrudan ve dolaylı saldırganlık görülebilme olasılığına karşı diyalogdan uzak durma görülebilir
· Okul çalışanlarının becerilerini geliştirme,
· Profesyonellere havale
· İntihara yol açabilecek nesneleri göz önünden uzaklaştırma,

1 İNTİHAR GİRİŞİMİ VEYA İNTİHAR GERÇEKLEŞTİĞİNDE

· Okul çalışanlarını bilgilendirme,
· Bu olayın yol açtığı stresin üzerinde çalışma

ÖNERİLERİN ÖZETİ

· Kişilik bozukluğu olan öğrencilerin belirlenmesi ve onlara psikolojik destek sağlanması,
· Genç insanlarla konuşarak onları anlamaya çalışma,
· Zihinsel stresi uzaklaştırma,
· İntihar riskinin belirtileri olabilecek göstergeleri fark edebilme,
· Daha az becerili olan öğrencilere okulla ilgili işlerinde yardım edebilme,
· Ruh sağlığı ile ilgili sorunları etiketlemeden kabul etmeyi öğrenme ve öğretme,
· Madde bağımlılığına karşı koruyucu önlemler alma,
· Madde bağımlılığı veya kullanımını tespit durumunda tedaviye yöneltme,
· Öğrencilerin intihar araç gereçlerine ulaşımını engelleme ( toksik ve öldürücü ilaçlar, zehirler, silah ve tabancalar vb)
· Öğretmenlere ve diğer okul çalışanlarına, iş stresinden uzaklaşmanın yollarını sunma