Vucudumuzun Iki Hakimi/hipotalamus Ve Hipofiz

VÜCUDUMUZUN İKİ HAKİMİ: HİPOTALAMUS VE HİPOFİZ

Koltuğunuzda rahat rahat oturup bu satırları okuyabilmenizi, vücudunuzun iç dengesini sizin adınıza düzenleyen sistemlere borçlusunuz Örneğin içinde bulunduğunuz ortamda ısı kaç derece olursa olsun vücut ısınızın hep 365-375 derece arasında sabit tutulması gereklidir Vücut ısısının ani bir şekilde düşmesi veya yükselmesi ölümle sonuçlanır Sağlıklı bir insanın vücut ısısı ise vücudundaki sistemler sayesinde bir gün içinde en fazla 05 derece fark eder Aynı şekilde damarlardaki kan basıncı, kanın içinde bulunan su miktarı, hücrelerin çalışma hızları gibi etkenler de hassasiyetle ölçülmeli ve mevcut denge her an korunmalıdır
Vücuttaki bu dengelerin yapay bir şekilde sağlanmaya çalışıldığını düşünelim Öncelikle insan bedeninin birçok noktasına çok hassas termometreler, damarların içine kanın yoğunluğunu ölçen özel aletler, damarların yüzeyinde kan basıncını ölçen alıcılar ve hücrelerin çalışma hızlarını kontrol eden mini laboratuvarlar yerleştirilmedir Ardından vücudun her noktasına yerleştirilen bu binlerce mikro aletten gelen bilgiler çok gelişmiş bir bilgisayara aktarılmalı ve gerekli değerlendirmeler her saniye yapılmalıdır
Bu değerlendirmelerin yapılması da tek başına yeterli değildir Aynı zamanda, mevcut verilere göre hangi tedbirlerin alınacağının belirlenmesi ve alınacak tedbirlerin uygulamaya konulması için hangi hücrelere, nasıl bir emir verilmesi gerektiğinin de bilinmesi gerekir
Şüphesiz günümüz teknolojisi ile insan bedeninin derinliklerine binlerce termometre, mini laboratuvar, basınç ölçer gibi aletler yerleştirmek henüz imkansızdır Ancak mümkün olan en mükemmel tasarıma sahip özel bir sistem, insan vücudunun derinliklerine doğuştan yerleştirilmiştir
Binlerce farklı alıcı vücudun mevcut ısısı, damarlardaki kan basıncı gibi bilgileri ölçer ve yapılan ölçümler çok özel bir bilgisayara gönderilir Bu bilgisayar, beynin hipotalamus isimli bölgesidir

BEDENİNİZİN GİZLİ YÖNETİCİSİ: HİPOTALAMUS


Hipotalamus hormon sisteminin genel yöneticisidir İnsan vücudunda iç istikrarın sağlanmasında hayati bir önemi vardır Hipotalamus her an beyinden ve vücudun derinliklerinden kendisine ulaştırılan mesajları değerlendirir Ardından vücut ısısının sabit tutulması, kan basıncının düzenlenmesi, su dengesi ve hatta uyku düzenliliğinin sağlanmasına kadar birçok işlevi yerine getirir

Vücutla ilgili istihbaratın pek çoğu hipotalamus adlı organa gelir Hipotalamus bunları yorumlar, gereken kararları alır ve bunları hücrelere uygulattırır Yanda hipotalamusun beyne göre konumu görülmektedir Bir et parçasının hayati kararlar almasını sağlayan, üstün güç sahibi olan Allah'tır

Hipotalamus beynin hemen alt bölümünde bulunur Büyüklüğü bir fındık tanesi kadardır Vücuda ait istihbaratın çok önemli bir bölümü hipotalamusa ulaştırılır Beynin duyu merkezleri de dahil, vücudun her noktasından hipotalamusa istihbarat getirilir Hipotalamus kendisine ulaşan bilgileri yorumlar, alınması gereken tedbirlere, vücutta yapılması gereken değişikliklere karar verir ve kararlarını ilgili vücut hücrelerine uygulattırır
Burada dikkat edilmesi gereken temel nokta şudur: Hipotalamus şuursuz hücrelerden oluşmuş bir organdır Bir hücre insanın ne kadar uyuması gerektiğini bilemez Vücut ısısının ne olması gerektiğini hesaplayamaz Ya da elde ettiği verilere göre en ideal kararları verip, bunu vücudun uzak bir ucundaki bir başka hücreye uygulattıramaz Ancak hipotalamusta bulunan hücreler, vücuttaki dengelerin sağlanması için olağanüstü bir şuur gerektiren hareketler yapar Önümüzdeki sayfalarda şuursuz hücrelerin sergiledikleri bu olağanüstü hareketleri detaylarıyla inceleyeceğiz
Hipotalamusun önemli bir özelliği, vücudun diğer kontrol ve denetleme sistemi olan sinir sistemi ile hormonal sistem arasında bir köprü oluşturmasıdır Çünkü hipotalamus yalnızca hormonal sistemi değil, sinir sistemini de aynı ustalıkla kullanır
Hipotalamusun vücut üzerindeki hakimiyetine yardımcı olan çok önemli bir yardımcısı vardır Aldığı kararları gerekli yerlere bu yardımcısı sayesinde bildirir Örneğin vücutta kan basıncı düştüğünde ilk olarak istihbarat birimleri harekete geçer ve bu basınç değişikliğini hipotalamusa bildirirler Hipotalamus da basıncın yükselmesi için ne gibi bir tedbir alınması gerektiğine karar verir Kararını yardımcısına bildirir
Yardımcısı bu kararın uygulanması için vücudun hangi hücrelerine emir verilmesi gerektiğini bilir Bu hücrelerin anlayabileceği dilde mesajlar yazar ve bu mesajları hemen gönderir Mesajı alan hücreler kendilerine gelen emre itaat eder ve kan basıncını yükseltmek için gerekli tedbirleri alırlar

Hipotalamusun emrindeki hormonal bezlerin vücut içindeki yerleri

Hipotalamusun yardımcısı, hormonal sistem üzerinde çok büyük bir etkisi olan hipofiz bezidir
Hipotalamus ile hipofiz bezi arasında mükemmel bir iletişim ve haberleşme sistemi kuruludur Bu iki küçük et parçası adeta iki şuurlu insan gibi haberleşirler Hipotalamusun hipofiz bezi üzerinde tam bir kontrolü vardır Hipofiz bezi hayati öneme sahip birçok hormonu hipotalamusun denetiminde salgılar
Örneğin gelişme çağındaki bir çocuğun hipotalamusu, hipofiz bezine bir mesaj gönderir Bu mesaj "büyüme hormonu salgıla" emri taşır Hipofiz bezi de tam gerekli olduğu kadar büyüme hormonunu salgılar
Benzer bir olay, vücut hücrelerinin daha hızlı çalışması gerektiğinde yaşanır Ancak bu sefer iki aşamalı bir emir-komuta zinciri gerçekleşir Hipotalamus hipofize, hipofiz tiroid bezine bir emir gönderir Tiroid bezi de gerekli tiroid hormonunu salgılar ve vücut hücrelerinin çalışma hızı artar
Hipotalamus, böbrek üstü bezlerinin (ki bu bezler çok önemli hormonlar üretirler) çalışması gerektiğinde ya da üreme organlarının hormon üretmeleri gerektiğinde yine hipofize bir emir gönderir Hipofiz de yine kendisine ulaşan emri, ilgili bölgelere iletir ve bu bölgelerde gerekli hormonların salgılanmasını sağlar
1beyin
2kafatası
3 hipotalamus
4 ön hipofiz lobu
5 arka hipofiz lobu
6 hipotalamus
7 serbest hormonlar
8 kapı toplardamarı
9 hormonlar
10 serbest hormonlar
11 ön lob
12 prolaktin
13 gonadotropik hormonu
14 tiroidi harekete geçiren hormon
15 ACTH
16 büyüme hormonu
17 süt üretimi
18 gonadlar
19 tiroid bezi
20 adrenal korteks
21 büyüme

Beynin hemen altında bulunan ve bir fındık tanesi büyüklüğünde olan hipotalamus, vücutta metabolizmanın düzenlenmesi, böbrek üstü bezlerinin faaliyetlerinin yürütülmesi, büyümenin kontrolü, süt üretimi gibi pek çok hayati mekanizmayı kontrol eder Bunu yaparken de emrindeki diğer hormonal bezleri kullanırYukarıdaki şemada hipotalamusa bağlı olarak çalışan hormonların hangileri oldukları belirtilmiştir Bu küçük et parçalarının şuurlu insanlar gibi haberleşmeleri ve ortaklaşa çalışmalar yürütmeleri düşünen insanlar için Allah'ın yüceliğini kavramada bir vesiledir

Hipotalamusun hipofiz bezini kontrol etmek için ürettiği hormonları şöyle listeleyebiliriz:

• Büyüme Hormonu Salgılatıcı Hormon
• Tiroid Hormonu Salgılatıcı Hormon
• Kortikotropin Salgılatıcı Hormon
• Üreme Hormonu Salgılatıcı Hormon (GnRH)

Kimi durumlarda da hipotalamus, vücut hücrelerine müdahale etmek için bizzat kendisinin ürettiği iki hormonu kullanır Bu hormonları depolanması için önce hipofize gönderir Sonra ihtiyaç duyulduğu anda hormonların hipofizden salgılanmasını sağlar Bu hormonlar da;

• Vazopressin (Antidiüretik Hormon) ve
• Oksitosin Hormonu'dur

Hipotalamusta üretilen bu iki hormon boyut olarak oldukça küçüktür Bir tanesi yalnızca 3 amino asit büyüklüğündedir Hipotalamus hormonları, diğer hormonlardan sadece küçük olmaları ile farklılık göstermezler Vücut içinde katettikleri yol da diğer hormonlardan farklıdır Hormonlar genel olarak üretildikleri hormonal bezden hedeflenen organa ulaşıncaya kadar oldukça uzun bir yol katederler Oysa hipotalamus hormonları yalnızca birkaç milimetrelik bir kılcal damar yolculuğu yaptıktan sonra hipofize ulaşırlar Genel dolaşım sistemine hiç girmezler Hipotalamus, hipofiz bezini harekete geçiren hormonlar ürettiği gibi, aynı zamanda gerektiği zamanlarda hipofiz bezinin hormon salgılamasını durduran hormonlar da üretir Böylece hipofiz bezinin faaliyetlerini tümüyle kontrol altına almış olur

HORMON ORKESTRASININ ŞEFİ: HİPOFİZ BEZİ



Hipofiz bezi nohut büyüklüğünde, 05 gram ağırlığında, küçük, pembe renkli bir et parçasıdır Beynin hipotalamus bölgesine küçük bir sap ile bağlıdır Bu bağlantı sayesinde hipotalamustan doğrudan emir alır Bu emir doğrultusunda gerekli hormonu üretir ve vücutta ihtiyaç duyulan düzenlemenin yapılmasını sağlar
Bir nohut büyüklüğündeki hipofiz bezi insan vücudu üzerinde o kadar etkilidir ve o kadar harika işler başarır ki, bu sebeple uzun yıllar bilimsel araştırmaların konusu olmuştur ve halen de olmaktadır Hatta bu küçük et parçası bir anlamda bilim dünyasının "saygısını" kazanmıştır Birçok kaynakta hipofiz bezine, sahip olduğu olağanüstü yetenekler göz önünde bulundurularak, ilginç "yakıştırmalar" yapılmaktadır Örneğin kimi kaynaklarda hipofiz bezi "hormon orkestrasının şefi" olarak tanımlanmaktadır Bazı kaynaklarda da hipofiz bezine hormonal sistemin "şahı" yakıştırması yapılmaktadır Aynı zamanda hipofiz bezi "olağanüstü biyolojik harika" olarak da tanımlanmaktadır
Bir nohut büyüklüğündeki hipofiz bezi, ürettiği 12 farklı hormon ve hormonal sistem üzerindeki hakimiyeti ile bu yakıştırmaları hak etmektedir Çünkü hipofiz bezi yalnızca belirli doku hücrelerini etkileyen hormonlar üretmekle kalmaz, aynı zamanda kendisinden çok uzakta bulunan diğer hormonal bezlerin çalışmalarını da düzenler
Hormonal bezlerin vücut hücrelerine belirli emirler vererek bu hücrelerin faaliyetlerini düzenleyen organeller olduklarını hatırlarsak, bu durumda hipofiz bezinin önemi daha iyi ortaya çıkar Çünkü hipofiz bezi yalnızca birçok vücut hücresine emir vermekle kalmaz, aynı zamanda vücut hücrelerine emir veren diğer hormonal bezlere de emir verir Bir anlamda yöneticilerin yöneticisi gibi çalışır

Hipofiz bezi küçük bir şef gibi hareket ederek vücudumuzdaki düzeni sağlar

Örneğin tiroid hormonunun salgılanması gerektiği durumlarda tiroid bezine bir emir gönderir ve bu hormonun salgılanmasını sağlar Aynı şekilde böbrek üstü bezlerine, erkek bedeninde testislere, kadın bedeninde yumurtalıklara ve süt bezlerine, ihtiyaç duyulan hormonların salgılanması için emir gönderir
Burada öncelikle üzerinde durulması gereken konu, söz konusu hormonların veya bu hormonların etkilediği hormonal bezlerin isimleri ve görevleri değildir Üzerinde durulması gereken konu, bir nohut büyüklüğündeki hipofiz bezinin nasıl olup da kendisinden çok uzakta bulunan bir başka hormonal beze emir verebildiğidir İşte bu nokta üzerinde tekrar tekrar birçok soru sorabiliriz Hipofiz bezi ve bu bezi oluşturan hücreler;
"Böbrek üstü bezinin görevini",
"Bu görevi nasıl yerine getirdiğini",
"Böbrek üstü bezinin harekete geçmesi için gerekli olan işareti" nasıl bilebilirler?
Böbrek üstü bezindeki hücreler, hipofiz bezinden kendilerine ulaşan emri nasıl anlayıp yorumlarlar ve bu emre niçin itaat ederler?
Olayın detayına inildiği zaman mucizenin boyutlarının daha da genişlediği görülür Hipofiz bezinin ürettiği hormon, tam olarak hedeflenen hücrenin üzerinde bulunan alıcı antenlere uygun olarak tasarlanmıştır Oysa hiçbir hipofiz hücresi mesaj gönderilen hormonal bezi görmemiştir Hipofiz hücreleri böbrek üstü bezini oluşturan hücrelerin alıcılarının nasıl bir tasarıma sahip olduğunu bilemezler Bu, bir insanın kendisinden binlerce kilometre uzakta, başka bir ülkede bulunan bir evin, hiç görmediği kapısının üzerinde bulunan kilide uygun bir anahtarı, bir seferde hatasız bir şekilde yapmasına benzer Hipofiz bezini oluşturan hücreler hiç görmedikleri bu kilitlere uygun anahtarı yapmayı nereden bilirler?
Dikkat edilmesi gereken bir başka nokta, bu sistemde hataya yer olmadığıdır Eğer üretilen anahtar hedeflenen kapıyı açmazsa, yani üretilen hormon hedeflenen bölgede görevini yapmazsa bunun sonucu ölümdür Örneğin eğer hipofiz bezinin ürettiği hormon böbrek üstü bezini hareket geçirmezse sonuç ölüm olur
Mevcut sistemin aslında ne kadar büyük bir mucize içerdiğini daha iyi anlamak için şöyle bir uygulamaya başvurulabilir İnsan bir aynanın karşısına geçmeli ve iki gözünün birleştiği noktaya bir parmağını koyarak dikkatle bakmalıdır İşte bu noktanın yaklaşık 5-6 cm arkasında, kafatasının hemen içinde bir nohut büyüklüğünde hipofiz denilen et parçası bulunmaktadır
Ardından diğer elini belinin üzerine koymalıdır Bu elinin hemen altında, bel bölgesinde böbrekleri bulunur Böbreklerin hemen üzerinde bulunan ve yaklaşık 4-5 gram ağırlığında ve bir ceviz büyüklüğündeki et parçası da böbrek üstü bezleridir

Ey insanlar, siz Allah'a (karşı fakir olan) muhtaçlarsınız;
Allah ise, Ğaniy (hiçbir şeye ihtiyacı olmayan)dır, Hamid (övülmeye layık)tır
(Fatır Suresi, 15)

Şimdi dikkatlice düşünün: Bu iki et parçası kendi aralarında haberleşmektedirler Unutulmamalıdır ki haberleşen iki şuurlu insan değil, iki tane hücre topluluğudur Üstelik haberleşme sistemleri ve bu haberleşme sonucunda yapılacak üretim, insanoğlunun sahip olmadığı kadar ileri bir teknolojiye sahiptir
Bedeninizin derinliklerinde iki et parçasının birbirleri ile haberleşip birbirlerini anlıyor olmaları, insanın gözlerinin önüne serilmiş gerçek bir mucizedir
Öte yandan bir insan eğer biyoloji eğitimi almamışsa, beyninin hemen altında, kafatasının içinde böyle bir organ bulunduğundan haberdar bile değildir Günlük yaşamda gördüğünüz insanların çoğu "hipofiz"in ne olduğunu bilmezler bile Bu satırları okuduğunuz şu andan itibaren ilk karşılaştığınız insan sizinle konuşurken beyninin altındaki küçücük bir et parçası, onun hayatta kalması için sürekli bedenine mesajlar göndermekte ve emirler vermektedir Üstelik bu insanın bütün bu olan bitenden hiç haberi olmamaktadır Eğer bu et parçası görevini yapmazsa bu kişi kısa sürede ölecektir Bir an için karşınızdaki insana bu bakış açısıyla bakacak olursanız, aslında insanoğlunun kendisini yaratan Allah'ın karşısında ne kadar aciz ve muhtaç olduğunu daha açık bir şekilde anlayabilirsiniz

HİPOFİZİN SALGILADIĞI HORMONLAR


Hipofiz hormonlarının isimlerine geçmeden önce bir noktayı tekrar hatırlatmakta fayda görüyoruz Bu kitabın amacı, hormon sisteminde gerçekleşen ve bilim dünyasını dahi şaşkına çeviren mucizevi olayları incelemek ve Allah'ın yaratma sanatına daha yakından şahit olmaktır Bu yüzden hormonların isimleri değil, bu sistemin nasıl işlediği üzerinde yoğunlaşmak çok daha yerinde olur Çünkü tıp ve biyoloji alanında sıkça kullanılan karmaşık Latince ve Yunanca isimler birçok insanı biyolojiye karşı soğutmuştur Ve bu Latince ve Yunanca isimler kimi zaman çok basit işleyen bir mekanizmayı bile anlamayı zorlaştırır Veya işleyişinde büyük mucizeler olan bir olaydaki olağanüstülüğün fark edilmesini engeller Hatta, biyoloji veya tıp konusunda uzman kişilerin büyük bir çoğunluğu bu kelimelerin "tılsımı" ile, her an karşılaştıkları mucizelerin farkına dahi varamazlar Örneğin hipofiz bezinin yapısını ve işlevlerini çok detaylı bilirler, ancak hiçbir zaman küçücük bir et parçasının gösterdiği şuur ve aklın kaynağının ne olduğu konusu üzerinde düşünmezler Bu yüzden isimlerin üzerinde fazla durulmaması gerektiğini ve bu tanımların tıp literatürüne uzak okuyucuların gözünü korkutmaması gerektiğini tekrar hatırlatalım Nitekim aşağıda bu hormonların isimlerini kısaca belirtecek, bunu takip eden sayfalarda bu hormonların ne kadar büyük mucizelere vesile kılındığını inceleyeceğiz
Hipofiz bezi ön ve arka hipofiz olmak üzere iki parçadan oluşmuştur Her iki parçadan da farklı hormonlar salgılanır

ÖN HİPOFİZ BEZİ

1 hipotalamus
2 hipofiz sapı
3 arka lob
4 ön lob
5 ADH
6 böbrek tübülleri
7 oksitosin
8 rahim kasları
9 kemik
10 meme bezleri
11 testis
12 GH
13 prolaktin
14 yumurtalık
15 tiroid
16 adrenal korteks
17 ACTH
18 TSH
19 FSH, LH

Hipofiz bezinden vücudun her yerine sürekli olarak emirler gider Bu emirler sayesinde vücut içindeki kusursuz organizasyonun önemli bir bölümü gerçekleştirilir

Ön hipofiz bezinden şu ana kadar fonksiyonları tanımlanmış 6 ayrı hormon salgılanır Bu hormonların bazıları, hormonal sistemde yer alan diğer hormonal bezleri hedef alır Yani hormon sistemini yönetmek için tasarlanmış hormonlardır ve "tropik hormonlar" olarak adlandırılırlar Tropik hormonların görevlerini daha sonraki sayfalarda, etki ettikleri hormonal bezlerin yapı ve görevleri ile birlikte inceleyeceğiz Bu hormonların diğer kısmı da vücut dokularını uyarırlar Bu hormonların isimleri şöyledir:
Diğer hormon bezlerini uyaran hormonlar (Tropik Hormonlar);
1) Tiroid uyarıcı hormon
2) Böbrek üstü bezini uyarıcı hormon (Adrenokortikotforik hormon)
3) Folikül Uyarıcı Hormon (FSH)
4) Luteinleştirici Hormon (LH)

Vücut Dokularını Hedef Alan Hormonlar (Tropik Olmayan Hormonlar);
5) Büyüme Hormonu (STH)
6) Prolaktin Hormonu

ARKA HİPOFİZ BEZİ

Hipofiz bezinin arka bölümü, hipotalamusun ürettiği hormonların depolandığı yerdir Gerekli durumlarda yine hipotalamustan gelen emirle hormonlar salgılanır Bu hormonlar şöyledir:
1) Vazopressin (Antidiüretik Hormon)
2) Oksitosin