Mercekler , Çeşitleri Ve Kullanım Alanları-Mercek Çeşitleri Ve Kullanıldığı Yerler...

Mercekler , Çeşitleri ve Kullanım Alanları-Mercek Çeşitleri Ve Kullanıldığı Yerler
Mercekler , Çeşitleri ve Kullanım Alanları-Mercek Çeşitleri Ve Kullanıldığı Yerler
Mercekler , Çeşitleri ve Kullanım Alanları

Mercek, ortak bir eksene sahip iki kırıcı yüzey vasıtasıyla sınırlanmış, cam, kuvars veya ışık
kırıcı herhangi bir maddeden saydam maddelerden yapılan optik alettir Mercekler içinden geçen ışınların yönünü değiştiren camlardır Mercek içinden geçen ışınlar birbirine yaklaştığında cismin görüntüsü büyür ( Büyüteç ), ışınlar birbirinde uzaklaştığında ise cismin görüntüsü küçülür
Merceklerin iki yüzü küresel ( dışbükey - convex veya içbükey - concav ) veya bir yüzü küresel diğer yüzü düz olanları vardır

Cismin görüntüsünden yansıyan ışınlar mercekten geçtiğinde bir odak noktasına itilir Bu teori kullanılarak görüntü üzerinde gözlemler yapmak amacıyla teleskop, dürbün, mikroskop gibi araçlar, kaydetmek amacıyla lensler ve objektifler, görme hatalarını gidermek için gözlüklerde mercekler kullanılmaktadır

Optik bilimi ışık ışınlarının bir ortamdan başka bir ortama geçerken kırılması olgusuna dayanır Çinliler daha İS X Yüzyılda, bükey yüzeyli cam parçalarının yani merceklerin ışığı nasıl kırdığını biliyorlardı Avrupa'da XIII Ve XIV Yüzyıllarda merceklerin özellikleri görme bozukluklarını düzeltme amacıyla kullanılmaya başlandı ve gözlükler ortaya çıktı Daha sonraları makyaj yapmada ve saç taramada yardımcı bir araç olarak kullanılmak için parlak metalden aynalar yapıldı Ama çok küçük şeyleri büyütmeyi ve uzaktaki nesneleri daha belirgin bir görüş odağına getirmeyi sağlayan daha güçlü optik aletlerin yapımı, ancak XVII yüzyılda gerçekleştirilebildi Bu dönemin önemli gelişmeleri arasında yüzyılın başlarında ortaya çıkan teleskop ile 1650'ye doğru icat edilen mikroskop sayılabilir Merceklerin en güzel örneği, gözümüzün yapısında bulunan göz billurudur Göz billuru ince kenarlı bir mercektir Gözlük camlarının tamamı da birer mercek teşkil eder Mercekler tek başlarına kullanıldıkları gibi birkaç mercek bir arada bir optik aleti de meydana getirebilir Büyüteç, göz billuru ve gözlük camları tek başlarına kullanılan merceklere misaldir Dürbünler, mikroskop, teleskop, sinema makinaları, fotoğraf makinaları, mercek sistemlerinin meydana getirdiği optik düzenlerdir
Mercekler, incelenen cismin arzu edilen elverişli görüntüsünü verirler Bu görüntü, istenilen duruma bağlı olarak cisimden daha büyük veya küçük, gerçek veya zahiri (görünen) olabilir Bir merceği sınırlayan yüzeylerin tepe noktalarını birleştiren doğru, merceğin asal eksenini (optik eksen) meydana getirir Mercekler, ince kenarlı ve kalın kenarlı diye iki gruba ayrılır:

İnce kenarlı mercek

Ortası, kenarlarına nazaran kalın olan mercektir Merceğe herhangi bir şekilde gelen ışını kırarak optik eksene yaklaştırdığı için bu merceklere yakınsak mercek adı verilir Asal eksene paralel olarak gelen ışınları kırarak bir noktada toplarlar Bu nokta merceğin odak noktasıdır Aynı uzaklıkta ve ters tarafta ikinci bir odak noktası daha bulunur
Bulunduğu ortama göre kırılma indisi n olan saydam maddeden yapılmış ve küresel yüzeylerinin eğrilik yarıçapları R1 ve R1 olan bir merceğin odak uzaklığı f ile gösterilirse:

bağıntısı mevcuttur
Yarı çaplar, konveks (tümsek = dış bükey) yüzeyler için pozitif, konkav (çukur = içbükey) yüzeyler için negatif alınır Şayet herhangi bir yüzey düzlemse yarıçapı sonsuz alınır Odak uzaklığı, ince kenarlı merceklerde pozitif, kalın kenarlarda ise negatif olarak hesaplara dahil edilir Cisim ve görüntüden gerçek olanların uzaklığı pozitif, zahiri (görünen) olanlarınki negatif alınır İnce kenarlı merceklerde odak noktasından uzakta bulunan cisimlerin görüntüleri daima, gerçek ve terstir Odak ile mercek arasındaki cisimlerin görüntüleri ise daima düz, zahiri ve cisimden büyüktür

Kalın kenarlı mercek

Kalın kenarlı mercek, ortası kenarlarından daha ince olan merceklere denir Merceğe herhangi bir şekilde gelen ışını, optik eksenden uzaklaştırdığı için kalın kenarlı merceklere ıraksak mercek adı verilir Kalın kenarlı merceklerin meydana getirdiği görüntü daima düz, zahiri ve cisimden küçüktür
Bir merceğin odak uzaklığının metre cinsinden tersine o merceğin yakınsaması veya gücü denir Bu güç, kırıcılık gücüdür Merceğin odak uzaklığı ne kadar küçükse gücü veya yakınsaması o kadar büyük olur

MERCEKLER ve KULLANILABİLEN ALANLAR

(-)Miyop
Miyop bir gözün ön-arka çapı normalden uzun olduğundan, göz merceği belirli bir uzaklığın ötesindeki nesneleri ağ tabakada odaklayamazİçbükey(Konkav) mercekler miyop tedavisinde kullanılır
(+)Hipermetrop
Hipermetroplarda ise gözün ön-arka çapı normalden kısadır Göz merceği yakındaki nesnelerin görüntülerini ağtabakanın üzerine düşürecek kadar eğriliğini değiştiremez Böylece, görüntü ağ tabakanın arkasında oluşur Yakınsak mercekle, kırılma derecesi artan ışınların toplanacağı odak uzaklığı kısalır ve görüntü ağ tabakanın üzerine düşerTedavisinde dışbükey(Konveks) mercekler kullanılır

(-,+)Astigmat(-,+)
Saydam tabaka eğriliğinin düzensizliğine bağlı bir görme kusuru olan astigmatlığın düzeltilmesinde silindirik mercekler kullanılırAstigmatlıkta,saydam tabaka üzerinde birbirini dik olarak kestiği varsayılan iki eksenin eğriliği birbirinden farklıdır Böylelikle paralel iki ışık demeti, merceğin odağında bir nokta değil, çizgi oluşturur Bu ise görüntünün bozulmasına yol açar Silindirik mercekler bu iki eksende eğrilik farkını, her eksen için farklı güçte kırarak ortadan kaldırır Bazı durumlarda,merceklerin güneş gözlüğü işlevi de görerek göze gelen ışınları süzmesi istenirBu amaca uygun çeşitli renkli mercekler vardırBunlar,ışık tayfının bütün dalga bütün dalga boylarını belirli ölçüde emerek ışık şiddetini azaltabilirTayftaki ışınların bir bölümünü geçirmeyen renkli merceklerde vardırBazı mercekler ise morötesi ışınları emerKayakçılar,morötesi ışınların zararlı etkisini önlemek için bu mercekleri kullanır Mikroskop

Galilei teleskoptan daha küçük ölçülerde bir silindire yine mercekler yerleştirerek "occhialino" adını verdiği mikroskobu yaptı 1619 - 1624 yılları arasında bu aletten çok sayıda üretti

Teleskop
Aslında mercekleri kullanarak uzağı gören aletler Galilei'den daha önce yapılmıştı Ancak bu aletleri, yıldızları ve gezegenleri inceleyecek kadar güçlü hale getiren o oldu Silindirin göz dayanan kısmına ve diğer ucuna mercekler yerleştiren Galilei teleskopu bulmuş oldu 1609 yılında yaptığı teleskopla birçok astronomik gözlem gerçekleştirdi Bunların arasında Ay'ın yüzeyindeki kraterlerin ilk kez tespit edilmesi de vardı