Kleopatra'nın Peşinde

216 Kleopatra asteroidi olarak güneşin yörüngesinde dönüyor "Banyo ritüelleri ve yoz yaşam tarzı" bir parfüme esin kaynağı oldu Mısır'ın son firavunu olarak hüküm süren ve tutsaklarının üzerinde zehirli iksirler denediği ileri sürülen bu kadın, bugün Ortadoğu'daki en popüler sigara markası olarak bağımlılarını zehirliyor Eleştirmen Harold Bloom'un akıllara kazınan deyişiyle "dünyadaki ilk şöhret" o Tarih bir sahneyse eğer, bugüne kadar hiçbir oyuncu onun kadar farklı rollerde karşımıza çıkmadı: Soprano dizisindeki ailenin yanında melek kaldığı bir ailenin asil kızı, asil anne, asil kız kardeş Kleopatra, erkeklerin bilinçaltındaki en derin fantazileri açığa çıkarma görevi üstlenmediği zamanlardaysa dur durak bilmeden insanlara esin kaynağı oluyor Yakın zamanda yayınlanan popüler bir biyografiye ek olarak, 1540'tan 1905'e beş bale, 45 opera ve 77 tiyatro oyununa ilham verdi En az yedi filmin başrolündeydi ve bu filmlerin yakın zamanda vizyona girecek bir tanesinde Angelina Jolie rol alıyor
Öte yandan, her yerde o varmış gibi görünse de, aslında Kleopatra hiçbir yerde Biyografi yazarı Michael Grant'in deyişiyle "yaşadığı dönemden beri, karalamalar ve gerçek dışı söylentiler nedeniyle, kişiliği bir sis perdesi"nin ardında kaldı Baştan çıkarıcılığıyla dillere destan olsa da, yüzünü gösteren güvenilir bir tasvir yok Eldekilerse, madeni paraların üzerindeki gösterişten uzak siluetlere dayanıyor Güney Mısır'da Dendera kasabasındaki bir tapınakta altı metrelik bir rölyefi var, ama ondan pek bir şey anlaşılmıyor Müzelerde sergilenen tek tük mermer büstlerin çoğununsa Kleopatra'ya ait olduğu bile şüpheli
Antikçağdaki tarihçiler, onun güzelliğini değil, kışkırtıcı yanını övmüşlerdi En azından iki güçlü Romalı erkeğin tutkularını ateşlemek için gerekli yeteneğe sahip olduğu kesin: Bir erkek evlat verdiği Jül Sezar'la on yıldan uzun süre boyunca sevgilisi ve diğer üç çocuğunun babası olan Marcus Antonius "Ama onun güzelliği," diyordu Yunanlı tarihçi Plutarch, "Göreni afallatacak cinsten bir güzellik değildi Büyüleyici olan, onunla karşı karşıya gelmekti Dış görünüşü, ikna yeteneği ve karakteriyle biraraya geldiğinde etkileyici oluyordu Ses tonu da haz vericiydi; konuşması adeta çok telli, yaylı bir enstrümanın sesi gibiydi"
En son, başında tacı, kraliyet giysileri ve takılarıyla süslenmiş, Plutarch'ın tarifine göre, altından bir sedire uzanmış olarak anıt mezarındaki efsanevi ölüm döşeği sahnesinde görülmüş olan Kleopatra'nın mezarının nerede olabileceği sorusu insanların kafasını kurcalıyor Sezar'ın suikaste kurban gitmesinden sonra varisi Octavian, Roma İmparatorluğu'nun yönetimini ele geçirmek için Antonius'la on yıldan uzun bir süre savaştı Antonius'la Kleopatra'nın Aktium'da yenilmesinin ardından Octavian'ın kuvvetleri İÖ 30 yılı yazında İskenderiye'ye girdi Kleopatra, Romalılar'ın eline geçmelerine izin vermektense yakmaya ant içtiği altın, gümüş, inci ve sanat eserleri gibi birçok hazinesiyle birlikte kendisini anıt mezarının devasa kapılarının ardına kilitledi
Kendi açtığı kılıç yaraları nedeniyle ölmek üzere olan Antonius, bir yudum şarap içip, Kleopatra'nın kollarında son nefesini vermesi için ağustosun ilk gününde bu mezara getirilmişti Antonius'un ölümünden on gün kadar sonra, 39 yaşındaki Kleopatra'nın yenilgi ve esaretin utancından kurtulmak için, iddiaya göre bir çıngıraklı yılanın zehriyle intihar ettiği yer de yine bu mezar olabilir Romalı tarihçi Cassius Dio, hem Antonius'un hem de Kleopatra'nın cesetlerinin mumyalandığını söylerken, Plutarch da Octavian'ın emriyle Mısır'ın son kraliçesinin, yenilgiye uğramış Romalı hayat arkadaşının yanına gömüldüğünü belirtmişti Bundan 16 yüzyıl sonra ise Shakespeare şöyle diyecekti: "Dünyada hiçbir mezar bulunur mu, bu kadar ünlü bir çifti içine alabilecek"
Üstelik bu mezarın nerede olduğu konusunda hâlâ bir fikrimiz yok Kleopatra'ya sanatçılar tarafından gösterilen ilgi, arkeologların onun hakkında ortaya çıkardığı bulguların miktarıyla ters orantılı İskenderiye ve çevresi, Nil'in etrafında bulunan, Giza piramitleri ya da Luksor'daki anıtlar gibi daha eskilere dayanan bölgelere kıyasla çok daha az ilgi çekti Bunda yadırganacak bir şey yok aslında: Depremler, gelgitlerin yarattığı dalgalar, yükselen deniz seviyesi, çökmekte olan toprak, savaşlar ve bir zamanların anıtsal yapılarındaki taşların düşüncesizce yerlerinden alınıp farklı yapılarda yeniden kullanılması gibi etkenler, Kleopatra ve atalarının üç yüzyıl boyunca yaşadığı tarihi bölgenin yok olmasına yol açtı Antik İskenderiye'nin görkeminden geriye kalanların çoğu şimdi hemen hemen altı metre derinlikte, denizin dibinde yatıyor
Ve nihayet son 20-30 yıl içinde arkeologlar, Kleopatra'nın nerede olduğu sorusunun altında yatan gizemi çözmeye karar vererek azimle, gömülü olduğu yeri araştırmaya başladılar



Kleopatra döneminden kalma, altın Mısır bileziği, koruma ve yenilenmenin sembolü olan birbirine dolanmış iki yılanın şeklini alıyor



Kleopatra, Dendera'daki tapınakta bir duvarda, adıyla anıldığı az sayıdaki çizimden birinde sol tarafta duruyor Burada tanrılara adaklar sunarak firavunluk görevini yerine getirirken betimlenmiş Jül Sezar'dan olma oğlunun da burada yer alması, mirasçısı olarak pozisyonunu güçlendirmek amacını taşıyan bir propaganda Ölümünden kısa bir süre sonra oğlu tutsak alınmış ve idam edilmişti



Romalı bir kadının kafası ve Kleopatra'nın atalarından birinin gövdesi Bu heykel parçaları Kleopatra'nın başkenti olan İskenderiye kıyılarında, yaklaşık 20 yıl süren kazılarda ortaya çıkarıldı Kentin ve çevresindeki alanın büyük bir bölümü yüzyıllar içinde depremler, tsunamiler ve deniz seviyesinde yükselmeler sonucunda suların altına gömülmüştü



Uzmanlar, başında kraliyet saç bandı olan bu mermer büstün Kleopatra'ya ait olabileceğine ve büyük ihtimalle Roma'da bulunduğu sırada yapıldığına inanıyor Burnundaki kemer gibi bazı özellikleri, madeni paraların üzerindeki portreleriyle benzerlik taşıyor Antikçağ yazarları Kleopatra'nın insanları zekâsı, anlayış kabiliyeti ve karizmasıyla etkilediğini söylüyor Dünyanın en güçlü iki erkeği ona âşık olmuştu: Sezar ve Antonius "VII Kleopatra'nın Mermer Büstü", İÖ yak 50-30



Antikçağda bir ticaret merkezi olan Herakleion'un sular altında kalmış harabelerinde bulunan bu altın sikkenin bir yüzünde, Mısır'ın son firavun hanedanını İÖ 304'te kuran Ptolemaios'un profili yer alıyor Öbür yüzde ise Mısır'ı İÖ 332'de fetheden Makedonya kralı Büyük İskender dört filin çektiği bir atlı arabayı ayakta sürerken ve sağ elinde yıldırımlar tutarken görülüyor



Kleopatra döneminin Nil'i, İtalya Palestrina'daki bir taban mozaiğinde canlanıyor Üstte Etiyopya'dan başlayan nehir, firavunlar ve Greko-Mısır döneminde inşa edilen tapınakların önünden geçiyor, delta boyunca ilerliyor ve sağ altta İskenderiye'nin hareketli limanına benzeyen bir yerde son buluyor



Herakleion'da ortaya çıkarılan bu taş heykel, İÖ 2 yüzyılın henüz kimliği belirlenemeyen bir kraliçesini tasvir ediyor Kraliçe, Ptolemaioslar tarafından benimsenen Mısır tanrıçası İsis gibi giyinmiş



Philae tapınakları, Assuan barajının hemen güneyinde, bir Nil adasının ortasında yükseliyor Tanrıça İsis'e tapınma yeri olarak hizmet veren bu yapıların çoğu Ptolemaios sülalesi firavunları tarafından inşa ettirildi Hanedanın birçok kraliçesi gibi Kleopatra da kendisini bu popüler tanrıçayla özdeşleştirmişti



Taştan oyularak yapılmış, gerçek boyutlardaki bu genç rahip heykeli, yeraltı dünyasının tanrısı Osiris'in bir suretini taşıyor Gerçek hayatta bir rahip böyle bir görevi dini törenler sırasında yerine getirirdi Bu figür şimdi sular altında gömülü olan Antirhodos Adası'nın sahilinde bulundu Bir zamanlar adada Kleopatra'nın kalmaktan hoşlandığı bir Ptolemaios dönemi sarayı ve Osiris'in eşi İsis'e adanmış bir tapınak vardı



Devasa bir granit heykelin üst kısmı İskenderiye'nin kuzeydoğusundaki Abukir Körfezi'nde yüzeye çıkarılıyor Tamamı yaklaşık 6 metreyi bulan heykel, Nil'in yıllık taşkınlarının tanrısı Hapi'yi simgeliyor Büyük olasılıkla Herakleion'daki büyük tapınağın dışında duruyordu Şimdi denizin dibinde yeniden ortaya çıkarılan bu şehir, ticaret ve hac merkezi olmasının yanı sıra Kleopatra ve diğer Ptolemaios firavunlarının da tapınma yeriydi



Canopus şehrinin batık kalıntılarından çıkan hazineler -kolye, boncuk, toka, yelpaze şeklindeki bir aplik ve diğer bazı süs eşyaları- Kleopatra'nın yaşam biçimi hakkında fikir veriyor Bu tür zenginlikler Roma'yı Mısır'ın fethi konusunda motive etmiş ve böylece Nübye'deki altın madenlerine ve daha güneyden lüks mallar getiren kervanlara ulaşmasına olanak sağlamıştı Canopus çılgın kutlamalarıyla ünlüydü, ancak yeraltı dünyasının tanrısı Osiris'in Ptolemaios versiyonu Serapis'e adanan tapınağın da bulunduğu yerdi Bu özellik, Hıristiyan hacıların hastalıklardan kurtulma karşılığında değerli adaklar sundukları Bizans döneminde de sürdü



Antik İskenderiye'nin sulara gömülmüş bir bölümünde ortaya çıkarılan bu taş sfenks, bir aslan bedeninden ve büyük olasılıkla Kleopatra'nın babası XII Ptolemaios'un yüzünden oluşuyor Firavun alnında bir kobra olan kralî bir başlık giyiyor Böyle figürler hükümdarın ilahi gücünü temsil eder ve önemli binaların dışına yerleştirilirdi



Canopus'tan çıkarılan, İÖ 3 yüzyıla ait insan boyutundan biraz büyük bu heykelin üzerinde, Ptolemaios kraliçelerinin tipik giysileri var Onların İsis'le ilişkileri yüzünden, kumaştaki bağlama biçimi genellikle İsis düğümü olarak anılıyor Ptolemaioslar açısından İsis ve Osiris arasındaki ilişki, kraliyet evlilikleri için model oluşturuyordu Bu kült, en büyük müritlerinden Kleopatra'nın ölümünden sonra 500 yıl daha sürdü "Bir Kraliçe Heykeli", İÖ 3 yüzyıl



Kathleen Martinez 2005'ten beri Taposiris Magna'daki Osiris tapınağının harabelerinde Kleopatra'nın mezarının izlerini sürüyor

Yazı: Chip Brown