Türk İslam Devletlerinden Karahanlı Devleti (840-1212)

Türk İslam Devletleri
Karahanlı Devleti (840-1212)



-Karluk, Yağma, Çiğil Türklerinin birleşmesi ile Batı Türkistanda bulunan Karahanlı Devletinin bilinen ilk hükümdarı Bilge kül Kadir Handır
-İslamiyet;Satuk Buğra Han döneminde, Karahanlı ülkesine gelen müslüman din adamlarında öğrenilmiş ve resmi din olarak kabul edilmiştir
-Satuk Buğra Han islamiyeti kabul ettikten sonra "Abdulkerim" adını almıştır
-Yusuf Kadir Han döneminde en gelişmiş zamanını yaşayan devlet, Gazneli saldırıları ve kardeşler arasındaki taht kavgaları nedeniylee ikiye bölünmüştürDoğu Karahanlıları KArahitaylar, Batı KArahanlıları ise Harzemşahlar yıkmıştır

Karahanlılar, daha önceki Türk devletlerinden farklı olarak, hükümdarların ve halkının çoğunluğunun Müslümanlığı seçtiği ilk Türk devletidir Bu sebeple Türk tarihi içerisinde Karahanlıların özel bir yeri ve önemi vardır Hâkaniye ve İlig-Hanlar adlarıyla da anılan Karahanlı Devleti, başta Karluklar olmak üzere Çiğil, Yağma ve Tuhsı gibi Türk Boylarına dayanıyordu Karluklar, Balasagun merkez olmak üzere Yedi-su bölgesinde bir devlet kurmuşlardı Karluk yabgusu, bağlı bulunduğu Uygur Hakanlığı'nın 840 yılında Kırgızlar tarafından yıkılması üzerine istiklâlini ilân etti Kendisini Türk hakanlarının yasal halefi sayan yabgu Karahan unvanını aldı

Karahanlıların ilk hükümdarı olarak Bilinen Bilge Kül Kadir Han, Maverâünnehir'deki Sâmanî devleti ile mücadelelerde bulundu Oğullarından Arslan Han ulu hakan olarak Balasagun'da, Oğulcak Kadir Han ise Talas'ta oturdular Kadir Han 893'te başkenti Kaşgar'a nakletti Bu dönemde yeğeni Satuk Buğra Han Müslümanlarla temas kurdu ve Karahanlı Devleti'nin başına geçince de İslâmiyet'i resmî din olarak kabul etti (920) Bu tarihten sonra Abdülkerim Satuk Buğra han adıyla anıldı Ancak Karahanlı sınırları içersindeki halkın tamamıyla İslâmiyet'i seçmesi Satuk Buğra Han'ın oğlu Baytaş zamanında gerçekleşmiştir

Karahanlı Hükümdarı Ebu Nasr Ahmed zamanında, kardeşi İlig Nasr tarafından Samaniler devletine son verildi (999) Ebu Nasr Ahmed Abbasi halifesi tarafından bir İslâm hükümdarı olarak tanınan ilk Karahanlı hanı olmuştur Karahanlı Devleti'nin sınırları Balasagun, Özkent ve Tarım Havzası'nın batı kısmı ile Karakurum dağları dolaylarına kadar genişlemişti Güneyde Gazneliler ile komşu oldular ve mücadele ettiler Ancak hanedan arasında çıkan anlaşmazlık neticesinde devlet Doğu ve Batı olmak üzere ikiye ayrıldı (1042) Doğu Karahanlıların başında Tamgaç Buğra Han; Batı Karahanlıların başında ise Ahmet Arslan Han bulunuyordu

Doğu Karahanlı Devleti (1042-1211): Doğu Karahanlı Devleti'nin sınırları Kaşgar, Fergana, Balkaş gölü civarına kadar uzanmaktaydı Devletin merkezi zaman zaman Balasagun, Talas ve Kaşgar şehirleri olmuştur Doğu Karahanlı Devleti'nin ilk hükümdarı sayılan Tamgaç Buğra Han âdil ve dindar bir kişi olarak tanınmaktaydı Yusuf Has Hacib'in yazdığı Kutadgu Bilig bu hükümdara sunulmuştur Doğu Karahanlı Devleti 1090 yılında Selçuklulara bağlandı Devlet 1133 yılında Moğol asıllı Karahıtayların hâkimiyetine girdi Bu durum 1211'e kadar devam etti Bölgenin tamamı Cengiz Han tarafından istilâ edildi

Batı Karahanlı Devleti (1042-1212):Batı Karahanlıların sınırları batıda Aral gölünden doğuda Çimkent ve Özkent'e kadar uzanmaktaydı Devletin başkenti önceleri Özkent idi Daha sonra Semerkant ve Buhara devletin merkezleri olmuştur İlk hükümdarları Ahmet Arslan Han idi

Büyük Selçuklu Sultanı Melikşah bir Karahanlı prensesi ile evlenerek iki devlet arasında akrabalık kurdu ve böylece Karahanlıları kendisine bağladı (1089) Selçukluların Katavan Savaşı'nda yenilmesiyle beraber Batı Karahanlılar da Karahitay hâkimiyetine girmişti (1141) Harezmşahlar bölgedeki Moğol hâkimiyetine son vermiş, son Karahanlı hükümdarı Osman Han'ı da ortadan kaldırarak, bu devleti yıkmışlardır (1212)