1. Dunya Savasi

Dünyanın büyük devletlerinin Avrupa’da Ortadoğu’da Afrika’da ve Uzakdoğu’da geniş bir alanda ve açık denizlerde o zamana kadar görülmemiş büyüklükte ve uzun süreli savaşına I Dünya Savaşı denilmektedir I Dünya Savaşına yol açan sebepler şunlardır:

1-Ekonomik Rekabet ve Sömürgecilik:

Sömürge edinme ve dış yatırımlarla gelişen ekonomik rekabet savaşın en önemli sebeplerinden biridir Sömürgecilik anlayışı Rönesans’tan sonra Sanayi İnkılabı ile önem kazanmış ham madde ve Pazar arayışı gelişmemiş ham madde kaynakları zengin ülkelerin sömürge olarak kullanılması arzusunu kamçılamıştır Öncülüğünü İngiltere’nin yaptığı sömürgecilikte İngiltere’yi Fransa Belçika Hollanda Almanya Rusya gibi ülkeler izlemiştir Sömürgecilik kervanına ABD’nin de katılmasıyla sömürgecilik anlayışı Pasifik Okyanusuna da egemen olmuştur Bunun yanı sıra büyük devletlerin çeşitli ülkelerde maden demiryolu deniz işletmeleri vb dış yatırımları da vardır

2-Avrupa’da Alman-Fransız; Balkanlar’da Rus-Avusturya Rekabeti:

Avrupa’daki Alman-Fransız anlaşmazlığı savaşın diğer bir nedenini oluşturmaktadır Alman milli birliğinin kurulması aşamasında Almanlar Fransızları yenmişler ve yer altı kaynakları açısından zengin Alsace-Lorraine’i Fransa’dan almışlardır Bu tarihten itibaren Fransızlar bunu milli bir mesele haline getirmişlerdir

Diğer yandan Balkanlar’da da Rusya ile Avusturya arasında çekişme vardır Akdeniz’e açılmak isteyen Rusya Panislavizm politikasıyla Balkanları nüfuzu altına almak istemektedir Aynı şekilde Avusturya’da Balkanlar’da hakimiyet kurmak istemektedir Çıkar çatışması bu iki devlet arasında şiddetli rekabete yol açmaktadır

3-Milliyetçilik:

1789 Fr İnkılabı ile ortaya çıkan milliyetçilik fikri milli devletler kurma düşüncesini geliştirmiş bu anlayış daha sonra da Avrupa milletlerinin benimsediği kendi milletini üstün görme politikasının kaynağı olmuştur Panislavizm Pan-Germenizm gibi milliyetçi akımların ortaya çıkması bu anlayışın ürünüdür

1-Osmanlı Topraklarının Paylaşılması İsteği:

Osmanlı toprakları üzerindeki nüfuz mücadelesi ve ileride “Hasta Adam” ın mirasının ne şekilde paylaşılacağı meselesi I Dünya Savaşına yol açan bir diğer önemli nedendir XIX Yüzyıl başlarındaki Rus İngiliz Fransız rekabetine yüzyılın sonlarında Almanya’nın da katılması bu rekabeti hızlandırmıştır

2-Hızlı Silahlanma-Militarizm:

Milli birliğini oluşturan Almanya kısa sürede sanayileşmiş ve sanayisinin bir kısmını savaş sanayiine yöneltmiştir Alman Krupp fabrikalarında büyük toplar diğer ülkelerini yaptıklarından farklı silahlar yapılırken tersanelerinde denizaltılar ve savaş gemileri yapılmakta idi Almanya’nın bu davranışı diğer Avrupa devletlerini de silahlanma yarışına yöneltmiştir Bu da militarizmin güçlenmesine ve yönetenlerin yönettikleri halkı savaşa özendirmelerinde etkili olmuştur

3-Bloklaşma:

Almanya milli birliğini kurduktan sonra dış politikada farklı bir yol izlemiştir Alman milli birliğinin kurucusu Bismarc Almanya’yı Avrupa’nın karada en güçlü devleti haline getirmek arzusundadır Bismarc’in bu arzusunu gerçekleştirmesini engelleyecek tek güç Fransa’dır Çünkü Alman milli birliği kurulurken Fransızlar Almanlara yenilmişlerdir

Bismarc Fransa’nın en kısa sürede kendisini toparlayacağı ve Almanya’dan bu yenilginin intikamını almaya çalışacağı inancındadır İşte bu inanç Almanya’yı güçlü devletle Fransa’ya karşı Almanya’nın yanına çekme arayışına yöneltmiştir Böylece dünya devletleri arasında ilk kez gruplaşma hareketi başlatılmıştır 1860-1890 yılları arasında yapılan antlaşmalarla Almanya ÇRusya’sı Avusturya-Macaristan’ı yanına almıştır Bu birliğe “Üçlü İttifak” adı verilmiştir İtalya da daha sonrada Üçlü İttifaka katılmıştır 1890’a kadar Üçlü İttifak da her hangi bir çözülme yaşanmamıştır

1890’da Almanya’da bir taht değişikliği yaşanmış yeni imparatorla Başbakan Bismarc arasında dış politikada ciddi görüş ayrılıkları yaşanmaya başlamış bu yüzden de Bismarc başbakanlıktan istifa etmiştir II Wilhelm döneminde Almanya ÇRusya’sının kendi yanında yer almasını gereksiz görmüş ve 1890’da ÇRusya’sı ile süresi dolan ve yenilenmesi gereken antlaşma yapılmayarak Rusya devletlerarası alanda Almanya’nın karşısına itilmiştir

Bu durum Rusya’yı 1894’de Fransa ile anlaşmaya yöneltmiştir Bu birlikteliğe İngiltere’nin de katılmasıyla Üçlü İttifaka karşı “Üçlü İtilaf” bloğu oluşturulmuştur Zamanla bloklar arasındaki ekonomik rekabet silahlanma yarışı gerginlik yaratmış bu gerginlik de I Dünya Savaşının çıkışında etkin rol oynamıştır

I Dünya Savaşı’nın Başlaması-Gelişmesi

Osmanlı Devleti’nin Savaşa Girmesi

Osmanlı Devleti birkaç asır süren Gerileme Döneminde özellikle de son yıllarda devletler arası alanda yalnızlığa itilmiştir Büyük devletler açısından bir güç olarak görülmemektedir Buda Osmanlı Devleti’ni dünyada gruplaşmalar hızla sürerken ittifak yapabileceği bir ülke bulabilme sıkıntısına sokmuştur Üçlü İtilaf grubu Osmanlı Devleti ile ittifak yapmaya sıcak bakmamakta Osmanlı Devleti’nin ittifak yapmak zorunda bırakıldığı Üçlü İttifak grubuna dahil olmak ise Osmanlı Devletine sıcak gelmemektedir Osmanlı Devleti’nin Üçlü İtilaf devletlerine ayrı ayrı yaptığı ittifak tekliflerini reddedilmesi Osmanlı Devletini yalnız kalmamak için Almanya’nın dahil olduğu Üçlü İttifak ile anlaşmaya mecbur etmiştir

Artık Avrupa’da bu gerginliği savaşa dönüştürecek bir kıvılcım beklenmektedir Avusturya-Macaristan veliahdının Saraybosna’yı ziyareti sırasında bir Sırplı tarafından öldürülmesi ile beklenen bu kıvılcım çıkmıştır Bu olayın intikamını almak için Sırbistan’a savaş açmaya karar veren Avusturya-Macaristan müttefiki Almanya tarafından cesaretlendirilmiştir Böylece I Dünya Savaşı Avusturya-Macaristan ile Sırbistan arasında başlamıştır Rusya’nın Sırbistan’ı yalnız bırakmamak amacıyla savaşa katılması Almanya’nın da Avusturya-Macaristan’ın yanında savaşa girmesini kaçınılmaz kılmıştır

Almanya savaşa katıldığını dünyaya ilan etmeden önce 2 Ağustos 1914 gecesi İstanbul’da üst düzey İttihat ve Terakki yöneticileriyle gizli bir ittifak görüşmesi yapmış ve bu görüşme sonunda Osmanlı Devleti ile Almanya arasında gizli bir ittifak anlaşması yapılmıştır Bu ittifaka göre; Almanya’nın savaşta Avusturya-Macaristan’ın yanında yer alması halinde Osmanlı Devleti de Almanya’nın yanında yer alacaktır Osmanlı topraklarına yönelik bir saldırı halinde Almanya Osmanlı Devleti’ni koruyacaktır Bu ittifakla bir anlamda Osmanlı Devleti’nin kendi ihtiyaç duyduğu anda yanında yer alması imkanını elde eden Almanya’nın; 2/3 Ağustos 1914 gecesi I Dünya Savaşına katılmasıyla savaşın alanı genişlemiştir

Almanya savaşa girmesi ile birlikte Alman Genel Kurmayının 1900’lerde hazırladığı savaş planını uygulamaya koymuştur Bu plana göre Almanya savaşa girdiği andan itibaren bütün gücüyle Fransa üzerine yüklenecek ve 6 haftalık süre zarfında Avusturya-Macaristan Rus kuvvetlerini oyalayacaktır 6 haftalık sürenin tamamlanması ile birlikte Fransızların işini bitirmiş olan Almanlar Avrupa topraklarından geçerek Rusya üzerine yürüyecekler ve Avusturya kuvvetleri ile birlikte Rusya’ya kesin darbeyi indireceklerdir

Almanya’nın savaşa katılmasından sonra uygulamaya konan bu plan başarılı olamamış Almanlar Fransızları yenemedikleri gibi Fransız topraklarında ağır kayba uğramışlardır Öte yandan Avusturya da Rus kuvvetlerini oyalamada yetersiz kalmıştır Fransızları yenemeyen Almanların Avrupa topraklarını çiğnemeleri ve Belçika’ya saldırmaları Belçika’nın yanı sıra İngiltere’nin de Almanya’ya karşı savaşa katılmasına yol açmıştır Kafkasya topraklarında Avusturya ile birlikte Ruslara yok edici darbeyi indiremeyen Almanların Avrupa’da uyguladıkları savaş planları tümüyle başarısız olmuştur Bu başarısızlık Almanları zinde yeni kuvvetler bulmaya ve yeni cepheler açmaya yöneltmiştir

Almanların bu amaçlan kullanabilecekleri hazırdaki kuvvet Türk kuvvetleri idi Osmanlı Devletini savaşın içine çekmek için bir mizansen gerekmekte idi Akdeniz de İngiliz gemileri ile çarpışan ve Türk Boğazlarına giren iki Alman savaş gemisi Türkiye’yi savaşa sokacak bahane oldu Osmanlı devleti önce bu gemilerin Almanya’dan satın alındığını duyurdu Yavuz ve Midilli adı verilen Alman mürettebatlı Türk bayraklı bu gemiler Enver Paşanın bilgisi dahilinde Karadeniz’e çıkarılmışlardır Amiral Şusan komutasındaki bu gemilerden Rus kalelerine ateş açılması Rusya’nın bu olayı Osmanlı Devleti’nin kendisine savaş ilanı olarak değerlendirip karşılık vermesi Osmanlı Devletinin bir anda kendisini savaşın içinde yer almaya mecbur etmiştir

Bütün bu gelişmeler yaşanırken Almanya’nın Avrupa’da savaşması Uzakdoğu da yayılmacı bir politika izleyen Japonya’nın işine yaramıştır Almanya’ya 23 Ağustos 1914’de savaş ilan eden Japonya Almanya’nın Uzakdoğu’daki sömürgelerini ele geçirmiş ve Kasım 1914’de savaşı kendi açısından sonuçlandırmıştır

I Dünya Savaşında Türk Cepheleri

Osmanlı Devletinin savaşa katılmasıyla savaş alanı genişlemiştir Bir çok cephede savaşmak zorunda kalan Osmanlı Devleti’nin hareket planının esasını İttifak Devletleri’nin Avrupa da ki yükünü hafifletmek oluşturmaktadır Bu amaçla 3 aşamalı şu plan uygulanacaktır:

Ruslara karşı; Orta Asya’daki ve Kafkasya’daki Müslümanların halifenin ilan edeceği cihat çağrısı ile harekete geçirilmesi

İngilizlere karşı; Habeşistan Sudan Trablusgarp’daki Müslümanların yine halifenin cihat çağrısı ile harekete geçirilmesi

Boğazların Türk ve Alman kuvvetlerince ortak savunulması

Bu planla; Kafkasya’da Ruslar Suveyş’de İngilizler meşgul edilerek Almanya ve Avusturya’nın yükü hafifletilecek İngiltere’nin Hindistan ile olan deniz yolu bağlantısına engel olunacak ve güneyde ki zengin petrollerden ittifak devletlerinin yararlanması sağlanacaktır I Dünya Savaşında bu amaçla Türk Ordusu şu cephelerde savaşmıştır

1-Çanakkale Cephesi:

İngiliz ve Fransız ortak saldırılarına karşı savaşılan bu cephede gerçekleşen muharebeler Türkler açısından savaşın en önemli olayıdır

Çanakkale’de bir cephe açılmasının sebebi İtilaf devletleri açısından şöyledir: Çanakkale boğazını geçmek İstanbul’u ele geçirmek Osmanlı devletini savaş içinde çökertmek sonrada müttefikleri Rusya’ya yardımda bulunmaktır İtilaf devletleri yetkililerinin düşüncesine göre; Osmanlı Devletinin savaş dışı bırakılmasıyla Süveyş kanalı ve Hint Yolu üzerindeki Osmanlı baskısı kalkacak Balkan Devletleri’nin İttifak Devletleri saffında yer almaları önlenecektir

Çanakkale Savaşlarında Tümen Komutanı M Kemal Düşmana ilerleme imkanı tanımamış düşmanın Çanakkale’den geçerek İstanbul’u işgal etmesine izin vermemiştir Emsalsiz bir zafer olarak tarihe geçen Çanakkale Savaşının sonuçları şöyle sıralanabilir:

A-) İnsan kaybı açısından dünya tarihinde en yüksek kaybın savaşlardan biridir Yaklaşık olarak 254000 Türk 250000 yabancı olmak üzere toplam 504000 insanın hayatına malolmuştur

B-) Türk Ordusu’nun hesaba katılmayan savaş gücü direnme azmi ve başarısı I Dünya Savaşı’nın uzamasına neden olmuştur

C-) İstanbul ve Boğazlar mutlak bir istiladan kurtulmuşlardır

D-) İngiltere ve Fransa boğazları geçip Rusya’ya yardım ulaştıramadıkları için Rusya’da sıkıntı artmış bu da Bolşevik İhtilali’nin başarıya ulaşmasına ve Rusya’nın savaştan çekilmesi Kars Ardahan Batum’un geri alınması imkanını sağlamıştır

E-) Türk Milletine moral kazandırmıştır

F-) Çanakkale’de yeni Türk Devleti’nin ilk temelleri atılmış Milli Mücadele hareketinin lideri M Kemal’in büyük kabiliyeti ortaya çıkmıştır

2-Kafkas Cephesi:

Bu cephede Ruslara karşı savaşılmıştır Enver Paşa komutasında ki 150000 kişilik Türk ordusu Sarıkamış Taarruzunu başlatmış ancak taarruz ağır kış şartları yüzünden 100000 kayıp verilerek başarısızlıkla sonuçlandırılmıştır Bu başarısızlıktan yararlanan Rus birlikleri Erzurum Muş Bitlis Trabzon ve Erzincan’ı ele geçirmişlerdir 1916 yazında Diyarbakır’da ki 16 Kolorduya komutan olarak atanan M Kemal Rus birliklerinin Diyarbakır yönündeki ilerleyişlerini durdurmuş karşı taarruzla Muş ve Bitlis’i geri almıştır 1917 Bolşevik İhtilali ile Kafkas Cephesi’nde harekat durmuştur

3-Kanal Cephesi

Mısır’da Osmanlı hakimiyetini yeniden sağlamak ve Süveyş Kanalını ele geçirerek İngiltere’nin Hindistan yolunu kesmek amacıyla girişilen Kanal Harekatı 1915 yılı başından itibaren iki kol halinde ilerlemişlerdir Gerekli ulaşım imkanlarının sağlanamaması yüzünden harekat başarısızlıkla sonuçlanmış karşı taarruza geçen İngilizler Türk ordusunu geri çekilmeye mecbur etmişlerdir

4-Filistin Cephesi:

Kanal Harekatının başarısızlıkla sonuçlanması yüzünden bu bölgedeki savaşın ağırlık noktası Filistin ve Suriye’ye kaymıştır Bu arada Mekke Emiri Şerif Hüseyin ile anlaşan ve onlara Suriye Irak ve Hicaz’ı içine alan müstakil bir Arap Devleti kurmaları vaadinde bulunan İngilizler aynı zamanda Siyonistlere de Filistin ‘de bir devlet kurmaları sözünü vermiştir Böylece İsrail Devleti’nin kurulması için gerekli zemin hazırlanarak Filistin Meselesi olarak bilinen olayların tohumları saçılmıştır

1917’de İngilizlerle Kudüs’ü ele geçirmişler 1918’de M Kemal ‘ in komuta ettiği 7Ordu mevzilerini başarıyla savunmuştur 8 Orduya bozan İngilizler M Kemal Paşa’ nın ordusunu da yok etmek istediler Bunu anlayan M Kemal İngilizlere karşı başarılı savaşlar vererek ordusunu imhadan kurtarmıştır

5 Irak Cephesi:

1914’te Basra’ya asker çıkaran İngilizler Abadan petrollerini korumak ve kuzeye doğru ilerleyerek Ruslarla birleşip Anadolu’yu çember içine almak düşüncesindedirler Ayrıca; Türk kuvvetlerinin İran’a girmesini ve Hindistan’ı tehdit etmesini önlemeyi de düşünmüşlerdir Kütulamara’ya ve oradan da kuzeye ilerleyen İngilizler 1915 sonlarında kuvvetlerin büyük bölümünü kaybederek geri çekilmişlerdir İngilizler karşısında elde edilen bu başarılar uzun sürmemişyeniden Basra’ya kuvvet çıkaran İngilizler 1917‘de Bağdat’a girmişlerdir 1918’de Kerkük’ü ele geçiren İngilizler Mondros Mütarekesi imzalandığı sırada Musul yakınlarına kadar gelmiş bulunmaktadırlar

6Galiçya ve Makedonya Cephesi:

Türk kuvvetleri ve müttefiklere yardım amacıyla Osmanlı sınırları dışındaki Galiçya ve Makedonya’da savaşmışlardır Galiçya cephesinde Alman-Avusturya kuvvetlerine yardım eden Türk kuvvetleri Romanya kuvvetlerini yenmişlerdir Makedonya’da da Türk askerleri Bulgar kuvvetlerine yardımcı olmuşlardır

I Dünya Savaşı Yıllarında Yapılan Gizli Antlaşmalar

Türklerin IDünya Savaşında İtilaf Devletlerine karşı cephe alması öteden beri İtilaf Devletleri tarafından düşünülen Osmanlı topraklarının paylaşılması projesini hem kolaylaştırmış hem de hızlandırmıştır 1915-1917 yılları arasında yapılan gizli antlaşmalar zinciri ile Osmanlı toprakları İtilaf Devletleri arasında şu şekilde paylaşmışlardır

1İstanbul Antlaşması:

Ruslar İngiliz ve Fransız donanmalarının Çanakkale Savaşına giriştikleri sırada bu devletleri sıkıştırarak Boğazlar ve İstanbul ile ilgili bazı isteklerde bulunmuşlardır 1915 baharında yapılan görüşmeler sonunda İngiliz ve Fransızlar İstanbul ve boğazları Ruslara vermeyi kabul etmişlerdir Ayrıca Trakya’da Midye’den Enez’e çekilen bir hattın doğusunda kalan arazi ile Sakarya ağzından başlayarak Gemlik körfezine inen bir hattın batısında kalan bir toprak parçası da Ruslara veriliyordu Rusya’ya verilecek topraklar arasında Gökçeada ve Bozcaada da vardı Buna karşılık Ruslarda İngiltere ve Fransa’nın Anadolu ve orta doğudaki Osmanlı toprakları ile İskenderun körfezi ve Toroslara kadar Çukurova üzerindeki haklarını tanımayı kabulleniyorlardı

2Londra Antlaşması:

1915 ‘de Londra da İngiliz ve Fransız ve İtalyanlarla arasında yapılmıştır Bu antlaşma ile zaten İtalya’nın elinde bulunan 12 adada İtalya tam hakimiyet kazanıyordu İngiltereFransa ve Rusya’nın Osmanlı Devleti’nin Asya’daki topraklarını paylaşmasına karşılık İtalya’ya da Antalya bölgesinde buna eşdeğer bir pay verilmesini kabul ediyordu

3Sykes-Picot Antlaşması:

Bu antlaşma ile ilgili görüşmeler İtalya’nın savaşa katılmasından önce başlamış ancak; İtalya savaşa katıldıktan sonra sonuçlanmıştır Bu antlaşma ile Aladağ Kayseri Akdağ Yıldızdağ ZaraEğin Harput ile sınırlanan arazi ile Kilikya Suriye ve Musul Fransa’ya bırakılıyordu Hayfa Akka limanları ile Irak ve Fransızlara verilen arazinin güneyi de İngiltere’ye kalıyordu

4StJean de Maurienne Antlaşması:

Rusya’nın 1917 Bolşevik İhtilali sonucu savaştan çekilmesi üzerine İngiltere ve Fransa İtalya ya daha fazla önem vermeye başlamışlardır İtalya ile yapılan StJean de Maurienne Antlaşması ile İtalya ya Sykes-Picot Antlaşmasını tanıması kaydıyla İzmir ve Konya ya kadar olan bölge veriliyordu Ancak uygulama da bu antlaşmaya bağlı kalınmamış İzmir’e İtalyanlar yerine Yunanlıların çıkarılması kararı verilmiştir

ABD ’nin I Dünya Savaşına Katılması

1917 Nisanından itibaren Rusya’nın savaşı terk etmesi ile İtilaf kanadında ortaya çıkan boşluğu savaşa katılan ABD doldurmuştur ABD’nin savaşa katılması Almanya’nın 1915’den itibaren başlatmış olduğu denizaltı savaşlarının bir sonucudur İngiltere savaşın başından itibaren donanması ile Almanya’yı abluka altına alarak Almanya’nın ticari gücünü kırmaya çalışmıştır

Almanya da İngiltere’nin bu ablukasını kırmak için geniş çaplı bir denizaltı savaşı başlatmıştır 1915 Mayısında iki İngiliz yolcu gemisi (Lusitania ve Arabic) Alman denizaltları tarafından batırılmış ve birçok Amerikalı yolcuda bu olaylarda hayatını kaybetmiştir Bu olaylar Amerikan-Alman ilişkilerini gerginleştirmiş ise de Almanya’nın geri adım atması bir daha bu tür olaylar olmayacağına dahi teminat vermesi üzerine ABD daha ileri gitmemiştir Buna rağmen 1916’da bu kez de bir Fransız yolcu gemisinin Alman denizaltlılarınca batırılması ve bu olayda da bazı Amerikan vatandaşlarının ölmesi üzerine iki devlet arasındaki ilişkilere yeniden gerginlik kazandırmıştır

Almanya denizaltı savaşlarını sürdürürken diğer taraftan da İtilaf güçlerine yardım eden Amerika’ya karşı özellikle Lâtin Amerika ülkelerinde Amerikan aleyhtarı faaliyetlere girişmişlerdir 1917 de Almanya Amerika ile arası bozuk olan Meksika’dan faydalanma yoluna gitmiştir

Amerika Almanya ‘ya karşı savaşı başlattığı taktirde Meksika Almanya’nı yanında yer alacak Almanya Meksika’ya ekonomik yardım yapacak ve ayrıca Amerikan topraklarından olan Teksas Yeni Meksika ve Arizona eyaletlerini Meksika’ya verecektir Buna karşılık Meksika Japonya ile Almanya arsında aracılık yaparak Amerika ya karşı bir Japon Alman Meksika ittifakını kurulmasını sağlayacaktır

Bu olayı Amerikanın dış politikasının esaslarını çizen Monröe Doktrinine aykırı bulan Amerika’nın artık sessizce kalabilmesi imkansızdır1917 de iki amerikan ticaret gemisinin alman denizatlılarınca batırılması bardağı taşıran son damla olmuş ve 2 nisan 1917 de ABD Almanya ya karşı olarak 1 Dünya savaşına katılmıştır ABD ‘nin üstün teknolojisi ile ve zinde kuvvetleri ile yorgun İtilaf Devletleri’nin yer alması İtilaf Devletleri’nin savaşı kazanma şansını artırmıştır

Savaşın taraflara çok ağır gelmeye başladığı sırada herkesin barışa özlem duyduğu bir atmosferi oluşturmayı ABD başkanı Wilson düşünmüş ve 14 maddelik Wilson Prensiplerini açıklamıştır

Wilson İlkelerine göre; Avrupa’da milliyetler arası tutularak siyasi harita bu esasa göre düzenlenecektir İşgal edilen yerler hemen boşlatılacak küçük devletlerin bağımsızlıkları büyük devletlerin teminatı ile sağlanacaktır Osmanlı Devleti’nin Türklerle mesken kısımlarında Türk hakimiyeti sağlanacaktır Ancak; Türk olmayan milletlere muhtar gelişme imkanı sağlanacaktır Çanakkale Boğazı devamlı olarak bütün milletlerin gemilerine açık tutulacak ve bu durum uluslar arası garanti altına alınacaktır

Dünya Savaşını Sona Erdiren Antlaşmalar

Rusya’nın Bolşevik İhtilâli üzerine savaştan çekilmesiyle Rusya Brest-Litovsk Antlaşması ile savaşı sona erdirmiştir Rusya bu antlaşma ile tüm Doğu Anadolu’dan çekiliyor; Kars Ardahan ve Batum’u Osmanlı devletine geri veriyordu

Romanya Bükreş Antlaşması ile savaşa son vermiştir Bulgaristan ile Neuilly Antlaşması yapılmıştır Avusturya Saint-German Antlaşmasını Macaristan ise Trianon Antlaşmasını imzalayarak I Dünya Savaşına son vermiştir

Almanya ile Versailles Antlaşması yapılmıştır Osmanlı Devleti ile Mondros Mütarekesi imzalanmıştır Mondros Mütarekesinin imzalanmasında Wilson Prensiplerinin Osmanlı Devletini ilgilendiren 12 Maddesi etkili olmuştur Antlaşması önemli bazı maddeleri şunlardır

1) Boğazlar açılacak bu bölgelerdeki istihkamlar müttefikler tarafından işgal edilecek

2) Anlaşma devletleri güvenliklerini tehdit eden bir durum halinde herhangi bir stratejik noktayı işgal edebileceklerdir (7Madde)

3) Ermenilere bırakılması düşünülen Doğu Anadolu’daki altı ilde (Erzurum Van Diyarbakır Bitlis Sivas Harput) karışıklık çıktığı taktirde Antlaşma Devletleri bu bölgeleri de işgal edebileceklerdir

4) Tüm haberleşme istasyonları Anlaşma Devletlerince denetim altında tutulacaktır

5) Sınırların denetlenmesi ve iç düzenin korunması için gerekli olacak birlikler dışında Osmanlı ordusu terhis edilecek bütün savaş gemileri ordunun araç gereç ve cephanesine el konacaktır

6) Tüm liman ve tersanelerden Anlaşma Devletleri yararlanabileceklerdir

Bu maddelerden de anlaşılacağı üzere Mondros Mütarekesi tam bir teslimiyet belgesidir Bu müzakere ile İtilaf Devletleri’nin Osmanlı topraklarını istila etmesi kolaylaşmıştır

1Dünya Savaşı’nın Sonuçları

a) Siyasi Sonuçları:

Dünya haritası değişmiştir Avusturya-Macaristan imparatorluğu parçalanmış Çarlık Rusya’sı ve Osmanlı Devleti yıkılmıştır Osmanlı toprakları üzerinde yeni devletler ortaya çıkmıştırYeni rejimler doğmuştur Çarlığın yıkılması üzerine Rusya’da ilk kez sosyalist sistem uygulanmıştır Anadolu’da M Kemal’in önderliğinde Milli Mücadele hareketi başlatılarak Yeni Türk Devleti’nin temelleri atılmış ve Cumhuriyet idaresine geçiş süreci başlatılmıştır

b) Ekonomik Sonuçları:

Avrupa savaş öncesindeki ekonomik gücünü yitirmiş bu güç ABD ve Japonya’ya geçmiştir Avrupa’da ekonomi de devlet müdahalesi dönemi başlamıştır Avrupa Devletleri savaş sonrasında planlı kalkınma dönemi başlamıştır Avrupa’da savaş sonrasında yüksek enflasyon yaşanmıştır Osmanlı devleti ise savaş sonrasında ekonomik açıdan tam olarak çökmüştür Bu da Osmanlı Devleti’nin sonunu getirmiştir

c) Toplumsal Sonuçları

10 milyon insanın ölümüne 20 milyon insanın yaralanmasına ve sakat kalmasına yol açmıştır Özellikle Avrupa’da üretici genç nüfusun azalmasına tüketici nüfusun çoğalmasına dolayısıyla da ekonominin alt üst olmasına neden olmuştur Pek çok Batılı ülke savaş sırasında cepheye giden askerlerinin üretimde ortaya çıkardığı boşluğu dolduran ve ekonomik özgürlüklerini kazanan kadınlarına siyasi haklarını tanımak zorunda kalmıştır