İçeriklerine Göre Cümleler Nasıl Olur?

İçeriklerine Göre Cümleler Nasıl Olur?

Varsayım İçeren Cümleler : Varsayım gerçekte olup olmadığına olmayacağına bakılmaksızın bir olay ya da durumu bir süre için var kabul etmektir Varsayım anlamı taşıyan yargılarda genellikle “tutalım ki diyelim ki farz edelim düşün ki” gibi ifadelere yer verilir Örnek :
Büyük ikramiye sana çıktı diyelim bana ne alırsın?
Tut ki puanın yetmedi ve üniversiteye giremedin
Şu anda kapının çalındığını ve oğlunun geldiğini farz edelim
Gözlerini kapa ve sımsıcacık bir odada dışarıda yağan karı seyrederek çay içtiğimizi düşün
Önyargı Bildiren Cümleler : Bir eylem henüz sonuçlanmadan o eylemin nasıl sonuçlanacağı konusunda fikir yürüten cümlelerdir Örnek :
Bizi görür görmez yine bağırıp çağıracak
Ben zaten onun suçlu olduğunu baştan biliyordum
Göreceksiniz son şiirlerinde de ayrılık ve ölüm üzerine konuşup bizleri hayal kırıklığına uğratacak
Bu çocuğun bir baltaya sap olamayacağı baştan belliydi
Öneri Bildiren Cümleler : Bir sorunu çözmek herhangi bir konuda yol gösterip bilgi ve fikir vermek amacıyla öne sürülen görüşü düşünceyi ve teklifi içeren cümlelere öneri bildiren cümleler denir Örnek :
Kitabın sonuna bir de kaynakça konsa iyi olur
Konuyu iyice anlamak istiyorsan önce tekrar et sonra da bol bol soru çöz
Oyunda günlük yaşamın derinliğine fazlaca girilmeseydi oyun daha derli toplu olurdu
Siyah eteğin üstüne mavi desenli gömleğini giyersen sana daha çok yakışır
Üslupla ilgili Cümleler : Bir yazar ya da bir eserin dil ve anlatım özelliklerine üslup denir Üslubun iki boyutu vardır Biri yazarın tekniği kurgusuyla; diğeri dil ve anlatım özellikleriyle ilgilidir Herhangi bir metne yönelttiğimiz “Nasıl anlatılmış?” sorusuna dil ve anlatımla ilgili bir yanıt alırız ve aldığımız bu yanıt yazarın üslubunu ortaya koyar Örnek :
İlk kitabında Halk edebiyatı söyleyişiyle yazdığı küçük şiirler vardı
Tasvir bölümlerinde dili iyice ağırlaşmış; yazar söz oyunlarına sık sık başvurarak sıfatlı mecazlı ve sanatlı bir anlatım kullanmıştır
Kısa ve özlü bir anlatım devrik cümleler eserine en belirgin özelliğidir
Olasılık – Olabilirlilik Cümleleri : Olasılık kesinliği olmaksızın bir olay ya da durumun ortaya çıkmasının beklenilmesidir Bu tür yargılar kesinlik anlamı taşımaz Örnek :
Yarın işe biraz geç gelebilirim
Şimdi bizim oralara da bahar gelmiştir
Sınav zamanı yaklaştı herhalde düzenli bir çalışma yapıyordur
Durumu çok iyi bu çocuğa küçük bir yardımda bulunur sanıyorum
Eşitliğin Söz Konusu Olup Olmadığını Bildiren Cümleler : Kimi cümleler herhangi bir şeyin ortadan ya da eşit biçimde bölündüğü anlamı taşır Bu tür yargılarda eşitlik söz konusudur Ancak kimi cümlelerde herhangi bir şeyin ortadan veya eşit olarak bölünmediği anlamı vardır ya da eşitliğin olduğuna dair herhangi bir ipucu verilmemiştir Bu tür cümleler de eşitlik söz konusu değildir Örnek:
Harçlıklarını kardeş payı yaparak birkaç gün idare ettiler (Eşitlik Anlamı)
Bir elmayı yarı yarıya paylaşıp yediler (Eşitlik Anlamı)
Kardeşler mirastan paylarına düşeni alıp sessizce ayrıldılar (Eşitlik söz konusu değil)
Şirketin karını hisseleri oranında paylaştılar (Eşitlik söz konusu değil)
Gerçekleşmemiş Bir Beklentiyi Dile Getiren Cümleler : Beklenti bir olgunun sonunda gerçekleşmesi beklenen sonuç bireyin belli şart ve durumların alacağı biçimler veya kendisinden beklenenler konusundaki ön görüşü anlamına gelir Bu tanımlamaya bağlı olarak kimi cümlelerde bir beklentinin gerçekleşmediği yönünde bir anlam ve yargı görülür Örnek :
Ankara’ya geldiğinde beni arar sanmıştım
Bizi bu sefer daha sıcak karşılayacağını düşünmüştük
Yıl boyunca çalışıp didindiğini görünce iyi bir okula gireceğini zannediyordum
Bu işten daha çok para kazanacağımızı ummuştuk
Gerçekte Var Olmayıp Öyle Sanılma Anlamı Taşıyan Cümleler : Kimi cümleler herhangi bir olgu gerçekte var olmadığı halde kişinin bu olgunun var olduğunu zannetmesi anlamını taşır Örnek :
Ben onun kardeşi değil düşmanıydım sanki
Adama bak sanki para vermiş de karşılığını bekliyor
Arkadaşı soruları çözdükçe kendisi çözüyor gibi seviniyordu
Hayıflanma – Üzülme Anlamı Taşıyan Cümleler : Hayıflanma cümleleri bir olay durum ve kişi karşısında üzülme ya da yerinme anlamlarını taşır Örnek :
Kuşlar göç ediyor ne yazık ki kış geliyor
O güzelim kız birkaç yılda çöküp yaşlandı
Yüreğinin acısını yılların izini taşıyordu yüzündeki derin çizgiler
Zavallı adam çocuklarını yetiştirebilmek için ne acılar çekti
Sitem – Kızgınlık Anlamı Taşıyan Cümleler : Sözü ya da hareketleriyle birinin bir kimseyi kırdığını üzdüğünü veya gücendirdiğini öfkelenmeden dile getiren cümleler sitem anlatımlı; sözü söyleyenin bir kişiye kızdığını anlatan cümlelerse kızgınlık anlamlı cümlelerdir Örnek :
Her hafta sonu toplanıp kıra giiniz de beni çağırmazsınız
İnsan kendisine bunca emeği geçen insanı bir kere de olsa arayıp sorar
Dediklerimi yapma da göreyim seni!
Sen kim oluyorsun da bana karşı böyle konuşuyorsun!
Yapıtın Konusuna Değinen Cümleler : Bir anlatımda verilmek istenen öz düşünce ve duygu bütününe içerik adı verilirken kimi cümleler herhangi bir yapıtın konusuna ya da özün ne olduğuna yani içeriğine değinir Örnek :
Cahit Sıtkı’nın şiirlerinde genel olarak ölüm ve yalnızlık teması ele alınıyor
Romanda kent insanlarının bireyci yaşamları ve bunun yarattığı bunalımlar anlatılmış
Ömer Seyfettin kimi öykülerinde çocukluk ve askerlik anılarını işliyor
Ziya Osman Saba yalın ve içten bir anlatımla yoksul yaşamlara karşı duyduğu ezikliği anlatır bu şiirinde
Aşamalı Bir Durumu Bildiren Cümleler : Aşamalı bir anlam içeren cümlelerde bir durumun gitgide ilerlemesi anlamı vardır Örnek :
Zavallı kadın sürekli zayıflıyor her geçen gün biraz daha küçülüyordu
Uçak önce havalandı sonra yavaş yavaş bulutların arasında kayboldu
Hastamız günden güne iyiye gidiyor
Kurşun sırtından girince asker önce dizlerinin üzerine çöktü sonra boylu boyunca yere yığıldı
Beğenme – Takdir Etme Anlamı İçeren Cümleler : Beğenme takdir etme anlamı içeren cümleler herhangi bir şeye yönelik beğeniyi övgüyü dile getiren cümlelerdir Örnek :
Aşkolsun delikanlıya rakibinin sırtını bir hamlede yere getirdi
Her türlü rezaletin yaşandığı bu çevrede dürüst ve tertemiz bir insan olarak yetişti
Eserlerinde yapaylığa kaçmadan içten ve yalın bir söyleyişle dile getirir duygularını
Bozkırın ortasında açılmış sapsarı bir çiçektir bu şiirler