Lamarckçılık (Lamarkizm)

Lamarckçılık (Lamarkizm)
Lamarck'ın 1809'da Zooloji Felsefesi adlı eserinde ileri sürdüğü evrimi açıklayıcı nazariye

Lamarck'ın, tabiat tarihi müzesindeki karmakarışık basit hayvanları tasnif etmekte ve türleri birbirinden ayırmakta çektiği güçlük, onda, bir türden başka türe dönüşme olduğu, yani türlerin ayrı ayrı yaratılmayıp birbirinden türediği düşüncesini doğurdu Yaşanılan ortamdaki değişiklikler ihtiyaçlarda da değişikliğe sebep olur Hayvanlar «bu ihtiyaçları doğuran sebepler devam ettiği sürece» yeni alışkanlıklar edinir

Yaşayışlardaki değişiklik, etkinliklerde de değişikliğe sebep olur ve hareketler çeşitlenir Bir organ ne kadar çok çalışırsa o kadar çok kuvvetlenir Kullanılmayan organ körleşmeye başlar Olayın süreci şöyledir: yaşama şartlarındaki bir değişiklik yaşayışta değişikliğe yolaçar; yaşayışlarda değişiklik hareketlerde değişikliğe sebep olur; bu değişiklik de vücudun şeklinde bir değişiklik sağlar

Lamarck, nazariyesini birçok misalle desteklemektedir: zürafa ağaçlardan otlamak zorundadır: ihtiyacını giderebilmesi için bacakları ve boynu uzar, böylece 6 m yüksekliğindeki dallardan yaprak koparabilir Su kuşlarının ayaklarındaki perdeler ve kıyı kuşlarının uzun bacaklı oluşu da aynı şekilde açıklanabilir

Nazariye iki temel kural halinde açıklanabilir:

1 Kullanılma veya kullanılmama kuralı ihtiyaç gerekli organı doğurur; kullanılma, o organı kuvvetlendirir ve büyütür Kullanılmama, organın körelmesine ve ortadan kalkmasına yolaçar;

2 Kazanılmış karakterlerin soydan soya geçmesi kuralı Ortam şartlarının etkisiyle kazanılmış olan karakter nesilden nesle geçer Lamarck'çılık ciddi itirazlara sebep olan iki postulata dayanır Birinci postulat şudur: içinde bulunulan ortamın organizmayı etkilediği söz götürmez Ama Lamarck, organizmanın çevreden gelen etkiye daima faydalı bir değişiklikle cevap verdiğini kabul eder

Gerçekte bu değişiklik çoğu zaman rastgeledir ve hiç bir faydası da olmayabilir, ikinci postulat, kazanılmış karakterlerin nesilden nesle geçtiğidir; ama bu meseleyi açıklığa kavuşturmakla yapılan bütün deneyler başarısızlıkla sonuçlandı Bu durum Lamarck'çılığı yıkar Uyum amacıyla canlı yaratıkta ortaya çıkan karakterlerin nesilden nesle geçmemesi bu nazariyenin evrimi açıklayıcı değerini yok eder Lamarck'çılar buna, yapılan deneylerin kısa süreli olduğu ve zaman faktörüne yeteri kadar yer vermediği şeklinde itiraz etmektedirler Tenkitlere, inkârlara ve deneylerdeki başarısızlıklara rağmen Lamarck'çılık büsbütün ortadan silinmemiştir