 |
Dünyanın Hareketleri Ve Şekli |
 |
08-23-2012
|
#1 |
|
Prof. Dr. Sinsi
|
Dünyanın Hareketleri Ve ŞekliDünyanın Şekli ve Hareketleri A  DÜNYA’NIN ŞEKLİDünya, kutuplardan hafifçe basık, Ekvator’dan şişkin kendine has bir şekle sahiptir Buna geoit denir Dünya’nın geoit şekli, kendi ekseni etrafında dönüşü sırasında oluşan, merkez kaç kuvvetiyle savrulması sonucu meydana gelmiştirDünya’nın Şeklinin SonuçlarıEkvator’un uzunluğu tam bir meridyen dairesinin uzunluğundan daha fazladır Ekvator yarıçapı, kutuplar yarıçapına göre 21 km daha uzundur Dünya’nın şeklinden dolayı, güneş ışınları yeryüzüne farklı açılarla düşer Sıcaklık dağılışını etkiler Ekvator’dan kutuplara doğru gidildikçe sıcaklık değerleri düşerDünya’nın şeklinden dolayı, Dünya’nın bir yarısı karanlıkken diğer yarısı aydınlıktır Aydınlanma çizgisi daire biçiminde olur Buna aydınlanma çemberi de denirKutuplar, Dünya’nın merkezine (Ekvator’a göre) daha yakındır Bunun sonucu olarak, yerçekimi Ekvator’da az, kutuplarda daha fazladırDünya’nın kendi ekseni etrafındaki dönüş hızı Ekvator’dan kutuplara gidildikçe azalır Ekvator’dan kutuplara gidildikçe, paralel boyları ve meridyenler arası mesafe azalır Dünya’nın şeklinden dolayı, harita çizimlerinde hatalar meydana gelir Kutup yıldızının görünüm açısı bulunduğumuz yerin enlem derecesini verir B DÜNYA’NIN HAREKETLERİ1 Dünya’nın Kendi Ekseni Etrafında Dönmesi (Günlük Hareket)Dünya kendi ekseni etrafındaki dönüşünü, batıdan doğuya doğru 24 saatte tamamlar Buna 1 gün denirDünya’nın Kendi Ekseni Etrafındaki Dönüşünün SonuçlarıGece ve gündüz birbirini takip eder Güneş ışınlarının günlük geliş açıları değişir Günlük sıcaklık farkları meydana gelir Bunun sonucunda;– Fiziksel çözülme oluşur – Günlük basınç farkları oluşur – Meltem rüzgârları oluşur Merkez kaç kuvveti meydana gelir Bunun sonucunda;– Sürekli rüzgârların (Alize, Batı, Kutup) yönlerinde sapmalar meydana gelir – Okyanus akıntıları (Gulf - stream, Labrador, vs ) halkalar oluşturur ve yönlerinde sapmalar olurYerel saat farkları meydana gelir Cisimlerin gün içindeki gölge uzunlukları değişir Güneş doğuda erken doğar, batar ve batıda geç doğar, batar Dinamik basınç kuşakları meydana gelir 2 Dünya’nın Güneş Etrafında Dönmesi (Yıllık Hareket)Dünya, kendi ekseni etrafındaki günlük dönüşünü sürdürürken, bir yandan da Güneş’in çevresinde dolanır Dünya, Güneş etrafındaki dönüşünü elips şeklindeki bir yörünge üzerinde 365 gün 6 saatte tamamlar Buna 1 yıl denirDünya, 939 milyon km lik yörüngesi üzerinde saatte 108 bin km hızla hareket ederDünya’nın Güneş’e olan uzaklığı sabit değildir Bazen yaklaşırken, bazen uzaklaşır Bunun nedeni, Dünya yörüngesinin elips şeklinde olmasıdır Dünya’nın Güneş’e en yakın olduğu 3 Ocak tarihine Perihel (Günberi) denir Dünya’nın Güneş’ten en uzak olduğu 4 Temmuz tarihine ise Afel (Günöte) denirDünya’nın Güneş Etrafındaki Dönüşünün Sonuçları Mevsimlerin oluşmasına ve değişmesine neden olur Mevsimlik sıcaklık farkları meydana gelir Kara ve denizler arasında sıcaklık farkları oluşur Muson rüzgârları meydana gelir Gece - gündüz uzunlukları değişir Güneş’in ufuk üzerinde doğduğu yer ve saat ile, Güneş’in ufukta battığı yer ve saat değişir Güneş ışınlarının yeryüzüne düşme açıları değişir Cisimlerin gölge boyları değişir Aydınlanma çemberi mevsimlere göre yer değiştirir Güneş ışınları yıl boyunca dönencelere bir kez, dönenceler arasına iki kez dik düşer Dünya’nın Eksen Eğikliği Dünya’nın elips şeklindeki yörüngesinden geçen düzleme Ekliptik (yörünge) düzlemi, Ekvator’dan geçen düzleme ise Ekvator düzlemi denir Bu iki düzlem birbiriyle çakışmaz Çünkü, Dünya’nın ekseni ekliptik düzleme tam dik değildir Başka bir ifadeyle, Dünya ekseni ile ekliptik düzlemi arasında 66° 33', Ekvator düzlemi ile ekliptik düzlemi arasında 23° 27' lık bir açı vardırİşte yukarıda, Dünya’nın Güneş etrafındaki hareketinin sonuçlarında sayılanların asıl nedeni, Dünya’nın ekseninin eğik olmasıdır Buradan, “Dünya’nın Güneş çevresinde dönüşünün sonuçları, eksen eğikliği ile birlikte ortaya çıkar” sonucunu çıkarabilirizDünya ekseninin 23°27' eğik oluşunun sonuçları şunlardır: Güneş ışınlarının yeryüzüne düşme açısı yıl boyunca değişir Güneş’in doğuş ve batış saatleri ile yerleri değişir Aydınlanma çemberinin sınırı mevsimlere göre değişir Mevsimlerin oluşumuna neden olur 21 Aralık’ta Güney Yarım Küre’nin, 21 Haziran’da ise, Kuzey Yarım Küre’nin Güneş’e daha dönük olmasına neden olur Gece ile gündüz süreleri arasındaki farkın, Ekvator’dan kutuplara gidildikçe artmasına neden olur "Ekvator çizgisi üzerinde yıl boyunca gece ve gündüz süreleri değişmez "*Yıl içinde cisimlerin gölge uzunlukları değişir *Dönencelerin ve kutup dairelerinin sınırlarını belirleyerek, matematik iklim kuşaklarının oluşumuna neden olur MEVSİMLER ve ÖZELLİKLERİ Dünya’nın Güneş etrafında dönmesi ve eksen eğikliğine bağlı olarak dört önemli gün ortaya çıkar Bu günler aynı zamanda mevsimlerin başlangıcıdır21 Mart ve 23 Eylül tarihlerine ekinoks (gece - gündüz eşitliği) tarihleri, 21 Aralık ve 21 Haziran tarihlerine de solstis (gündönümü) tarihleri denir 21 HAZİRAN a Kuzey Yarım KüreGüneş ışınları Yengeç Dönencesi’ne 90°lik açı ile düşer Yaz mevsiminin başlangıcıdır En uzun gündüz, en kısa gece yaşanır Yengeç Dönencesi’nden kuzeye gidildikçe gündüz süresi uzar, gece süresi kısalır Bu tarihten itibaren gündüzler kısalmaya, geceler uzamaya başlar Fakat 23 Eylül tarihine kadar gündüzler gecelerden uzundurAydınlanma çemberi Kuzey Kutup Dairesi’ne teğet geçer Yengeç Dönencesi’nin kuzeyi, güneş ışınlarını yıl içerisinde alabileceği en dik açı ile alır Bu tarihten itibaren güneş ışınlarının gelme açıları küçülmeye başlarYengeç Dönencesi’nin kuzeyinde en kısa gölge yaşanır Bu tarihten itibaren gölge boyları uzamaya başlarb Güney Yarım KüreGüneş ışınları Oğlak Dönencesi’ne 43°06' lık açı ile düşer Kış mevsiminin başlangıcıdır En uzun gece, en kısa gündüz yaşanır Oğlak Dönencesi’nden güneye gidildikçe gece süresi uzar, gündüz süresi kısalır Bu tarihten itibaren geceler kısalmaya, gündüzler uzamaya başlar Fakat 23 Eylül tarihine kadar geceler gündüzlerden uzundurAydınlanma çemberi Güney Kutup Dairesi’ne teğet geçer Oğlak Dönencesi’nin güneyi güneş ışınlarını yıl içerisinde alabileceği en dar açı ile alır Bu tarihten itibaren güneş ışınlarının gelme açıları büyümeye başlarOğlak Dönencesi’nin güneyinde en uzun gölge yaşanır Bu tarihten itibaren gölge boyları kısalmaya başlar23 EYLÜL Kuzey ve Güney Yarım Küre Güneş ışınları öğle vakti Ekvator’a 90°lik açı ile düşer Gölge boyu Ekvator’da sıfırdır Güneş ışınları bu tarihten itibaren Güney Yarım Küre’ye dik düşmeye başlar Bu tarihten itibaren Kuzey Yarım Küre’de geceler, gündüzlerden uzun olmaya başlar Güney Yarım Küre’de ise tam tersi olurBu tarih Kuzey Yarım Küre’de Sonbahar, Güney Yarım Küre’de İlkbahar başlangıcıdır Aydınlanma çemberi kutup noktalarına teğet geçer Bu tarihte Güneş her iki kutup noktasında da görülürDünya’da gece ve gündüz birbirine eşit olur Bu tarih Kuzey Kutup Noktası’nda 6 aylık gecenin, Güney Kutup Noktası’nda ise 6 aylık gündüzün başlangıcıdır 21 ARALIK a Kuzey Yarım KüreGüneş ışınları Yengeç Dönencesi’ne 43°06' lık açı ile gelir Kış mevsiminin başlangıcıdır En uzun gece, en kısa gündüz yaşanır Yengeç Dönencesi’nden kuzeye gidildikçe gece süresi uzar, gündüz süresi kısalır Bu tarihten itibaren geceler kısalmaya, gündüzler uzamaya başlar Fakat 21 Mart tarihine kadar, geceler gündüzlerden uzundurAydınlanma çemberi Kuzey Kutup Dairesi’ne teğet geçer Yengeç Dönencesi’nin kuzeyi güneş ışınlarını yıl içerisinde alabileceği en dar açı ile alır Bu tarihten itibaren güneş ışınlarının gelme açıları büyümeye başlarYengeç Dönencesi’nin kuzeyinde en uzun gölge yaşanır Bu tarihten itibaren gölge boyları kısalmaya başlarb Güney Yarım KüreGüneş ışınları Oğlak Dönencesi’ne 90° lik açı ile gelir Yaz mevsiminin başlangıcıdır En uzun gündüz, en kısa gece yaşanır Oğlak Dönencesi’nden güneye gidildikçe gündüz süresi uzar, gece süresi kısalır Bu tarihten itibaren gündüzler kısalmaya geceler uzamaya başlar Ancak 21 Mart tarihine kadar, gündüzler gecelerden uzundurAydınlanma çemberi Güney Kutup Dairesi’ne teğet geçer Oğlak Dönencesi’nin güneyi güneş ışınlarını yıl içerisinde alabileceği en dik açı ile alır Bu tarihten itibaren güneş ışınlarının gelme açıları küçülmeye başlarOğlak Dönencesi’nin güneyinde en kısa gölge yaşanır Bu tarihten itibaren gölge boyları uzamaya başlar21 MART Kuzey ve Güney Yarım Küre Güneş ışınları öğle vakti Ekvator’a 90° lik açı ile düşer Gölge boyu Ekvator’da sıfırdır Güneş ışınları bu tarihten itibaren Kuzey Yarım Küre’ye dik düşmeye başlar Bu tarihten itibaren Güney Yarım Küre’de geceler, gündüzlerden uzun olmaya başlar Kuzey Yarım Küre’de ise tam tersi olurBu tarih Güney Yarım Küre’de Sonbahar, Kuzey Yarım Küre’de İlkbahar başlangıcıdır Aydınlanma çemberi kutup noktalarına teğet geçer Bu tarihte Güneş her iki kutup noktasında da görülürDünya’da gece ve gündüz süreleri birbirine eşit olur Bu tarih Güney Kutup Noktası’nda 6 aylık gecenin, Kuzey Kutup Noktası’nda ise 6 aylık gündüzün başlangıcıdır DÜNYANIN ŞEKLİ VE SONUÇLARI Dünyamızın Ekvatorda şişkin, Kutuplarda basık olan kendine has şeklineGEOİD denir DÜNYANIN BOYUTLARI Ekvator çevresi: 40 076 km Kutuplar çevresi: 40 009 km Ekvator yarıçapı: 6378 km Kutuplar yarıçapı: 6357 km Karalar yüzölçümü:149 milyon km2(%29) Denizler yüzölçümü: 361 milyon km2(%71) KYK’de karalar %39 denizler %61 GYK’de ise karalar %19 denizler %81 dir DÜNYANIN ŞEKLİNİN SONUÇLARI Ekvatorun uzunluğu tam dairelik bir meridyenin uzunluğundan fazladır Paralellerin uzunluğu kutuplara doğru azalır İki meridyen arasındaki uzaklık kutuplara doğru azalır Güneş ışınlarının düşme açısı kutuplara doğru azalır Yer şekilleri haritaya gerçeğe tam uygun olarak aktarılamaz Aynı anda Dünyanın yarısı aydınlık (gündüz) yarısı karanlık (gece) olur Dünyanın çizgisel dönüş hızı kutuplara doğru azalır Yer çekimi kutuplara doğru artar Dünyanın çizgisel dönüş hızı kutuplara doğru azalır Yer çekimi kutuplara doğru artar DÜNYANIN HAREKETLERİ VE SONUÇLARI Gece gündüz olayı ardalanır (birbirini takip eder) Güneş ışınlarının düşme açısı günün her saatine göre değişir Yerel saat farkları oluşur Günlük sıcaklık farkları oluşur Buna bağlı olarak meltem rüzgarları oluşur Mekanik çözülme olur Sürekli rüzgarların esme yönünde sapmalar olur Okyanus akıntılarında sapmalar ve halkalar olur Dinamik basınç merkezleri oluşur Yönler belirlenir Fotosentez meydana gelir DÜNYANIN EKSENİ ÇEVRESİNDE DÖNÜŞÜNDE DOĞAN HIZLAR 1) ÇİZGİSEL HIZ VE SONUÇLARI (Enleme bağlı) Çizgisel hız en fazla Ekvator üzerindedir (1670 km/h) Bu hız kutuplara doğru azalır Bunun sonucunda; Güneşin doğuş ve batış süresi kutuplara doğru uzar Gece gündüz arasındaki fark kutuplara doğru artar Atmosferin kalınlığı Ekvatorda fazla, kutuplarda azdır Ekvatorda yerçekimi az, kutuplarda fazladır 2) AÇISAL HIZ VE SONUÇLARI (Boylama bağlı) Dünyanın açısal hızı; 24 saatte: 360° 1 saatte : 15° 4 dakikada :1° dir *** Açısal hız her enlemde aynıdır Açısal hız sonucunda yerel saat farkları oluşurDÜNYANIN YILLIK HAREKETİ VE SONUÇLARI Dünyanın güneş çevresinde dönerken izlediği yola yörünge, meydana getirdiği düzleme de yörünge düzlemi (ekliptik düzlem) denir Dünyamızın yörüngesi elips biçimindedirELİPS BİÇİMİNDEKİ YÖRÜNGENİN SONUÇLARI Dünyamız güneşe bazen yaklaşır, bazen güneşten uzaklaşır Dünyanın güneşe en yakın olduğu tarih 3 ocaktır En uzakta olduğu tarih ise 4 temmuzdur Dünya güneşe yaklaşınca güneşin çekim kuvveti artar Böylece dünya güneş çevresinde daha hızlı dönmeye başlar Sonuçta şubat ayı 28 gündür Yani KYK ‘de kış mevsimi iki gün kısa olmaktadırDünya güneşten uzaklaşınca çekim kuvveti ve hız azalır Sonuçta yaz mevsimi KYK’de iki gün daha uzun olmaktadır*** Kısacası elipsoid yörünge mevsim sürelerinin farklı olmasında etkilidir Dünyamızın yörüngesi daire biçiminde olsaydı; mevsim süreleri birbirine eşit olacaktıEKSEN EĞİKLİĞİ VE SONUÇLARI (Ekvator düzlemi ile ekliptik arasında 23°27' , yer ekseni ile ekliptik arasında 66°33' açı olması) Dönenceler meydana gelir Dönence: kuzey ve güney yarım kürelerde güneş ışınlarının en son dik geldiği noktalara denirMatematik iklim kuşakları oluşur Güneş ışınlarının düşme açısı yıl boyunca değişir Güneş ışınları yıl içinde dönencelere birer kez, dönenceler arasına da ikişer kez dik açıyla düşerler Dönenceler dışında hiçbir yere güneş ışınları dik olarak düşmezMevsimler oluşur Dört mevsimin tek yaşandığı kuşak ılıman kuşaktır Sebebi: güneş ışınlarının düşme açısında yıl boyunca değişikliğin fazla olmasıdırAynı tarihlerde kuzey ve güney yarımkürelerde farklı mevsim yaşanması Gece gündüz uzunluğunun sürekli değişmesi Güneşin doğuş ve batış konumu ile saatinin değişmesi Muson rüzgarlarının oluşması Aydınlanma dairesinin sürekli değişmesi Kutup bölgelerinde 24 saatten uzun gece ve gündüzlerin oluşması Örnek: Kutup noktalarında 6 ay gündüz, 6 ay gece yaşanması*** Dönence ve matematik iklim kuşaklarının oluşmasında sadece eksen eğikliği etkilidir Diğerlerinin oluşmasında eksen eğikliği ile birlikte yıllık hareketin de etkisi vardırEKSEN EĞİKLİĞİ OLMASAYDI; (Ekvator düzlemi ile ekliptik üst üste çakışsaydı veya yer ekseni ekliptiği dik olarak kesseydi) Dönenceler oluşmazdı Mevsim değişmesi olmazdı Güneş ışınları sadece Ekvatora dik gelirdi Aydınlanma dairesi sürekli kutup noktalarına teğet geçerdi Gece gündüz süreleri birbirine eşit olurdu Güneşin doğuş-batış konumu ve saati değişmezdi EKSEN EĞİKLİĞİ 20°OLSAYDI: Güneş ışınlarının dik geldiği alan daralırdı Kutup kuşağı ve tropikal kuşağın alanları daralırken, ılıman kuşak genişlerdi Yurdumuzda yazlar daha serin, kışlar daha ılık olurdu Kutup ve ılıman kuşakta sıcaklık ortalaması azalırken tropikal kuşakta sıcaklık ortalaması artardı Gece-gündüz arasındaki zaman farkı azalırdı *** Eksen eğikliğinin 23°27' dan daha büyük olması durumunda yukarıdakilerin tam tersi bir durum yaşanırdı Alıntıdır
|
|
 |
Üye olmanıza kesinlikle gerek yok !
Konuya yorum yazmak için sadece buraya tıklayınız.
Bu sitede 1 günde 10.000 kişiye sesinizi duyurma fırsatınız var.
IP adresleri kayıt altında tutulmaktadır. Aşağılama, hakaret, küfür vb. kötü içerikli mesaj yazan şahıslar IP adreslerinden tespit edilerek haklarında suç duyurusunda bulunulabilir.
Konuya yorum yazmak için sadece buraya tıklayınız.
Bu sitede 1 günde 10.000 kişiye sesinizi duyurma fırsatınız var.
IP adresleri kayıt altında tutulmaktadır. Aşağılama, hakaret, küfür vb. kötü içerikli mesaj yazan şahıslar IP adreslerinden tespit edilerek haklarında suç duyurusunda bulunulabilir.
«
Önceki Konu
|
Sonraki Konu
»
|
|
ForumSinsi.com hakkında yapılacak tüm şikayetlerde ilgili adresimizle iletişime geçilmesi halinde kanunlar ve yönetmelikler çerçevesinde en geç 1 (Bir) Hafta içerisinde gereken işlemler yapılacaktır. İletişime geçmek için buraya tıklayınız.