Nemlilik

NEMLİLİK

Nemlilik yer yüzünde canlı hayatının gelişmesinde ve devamında çok önemli bir unsurdur Hava ve iklim şartları bakımından da çok önemlidir Her şeyden önce yağışların kaynağı, havadaki su buharıdır
Su her sıcaklıkta buharlaşır Bu sebeple atmosferde sürekli bir miktar nem vardır Buna atmosfer nemliliği denir Nemliliği ölçen alete de higrometre denir
MUTLAK NEM
Mutlak Nem: 1 m³ hava içinde bulunan nemin gr olarak ağırlığına denir
Su buharının miktarı hacim itibariyle hiçbir zaman havanın % 4’ünü aşmaz

Mutlak Nemde Etkili Faktörler
*Buharlaşma Yüzeyi: Buharlaşma yüzeylerinden (okyanus , deniz , akarsu , göl , bitki örtüsü gibi) uzaklaştıkça mutlak nem azalır Örnek; deniz kıyısından kara içlerine, ormanlık alandan ormansız alana gidildikçe mutlak nem azalır
Mutlak Nemde Etkili Faktörler
Sıcaklık: Sıcaklık arttıkça buharlaşma artacağından dolayı genellikle mutlak nem de artar Örnek; Ekvatordan kutuplara doğru mutlak nem azalır Ayrıca yazdan kışa, gündüzden geceye geçildiğinde mutlak nem azalır
NOT: Sıcaklık arttıkça her zaman mutlak nem artmayabilir Ama sıcak denizlere yaklaştıkça mutlak nem her zaman artar
Mutlak nem Ekvator çevresindeki denizler üzerinde çok fazla iken , dönenceler çevresindeki çöl alanlarında çok azdır
Mutlak Nemde Etkili Faktörler
Rüzgarların esme yönü: Denizden gelen rüzgarlar mutlak nemi artırırlar
Okyanus akıntıları: Sıcak su akıntılarının etkili olduğu yerlerde mutlak nem fazladır
MAKSİMUM NEM (DOYMA MİKTARI)
Maksimum Nem (Doyma miktarı) : Belirli bir sıcaklık ve basınç altında 1 m³ havanın taşıyabileceği en fazla nem miktarına denir
Sıcaklık arttıkça havanın hacmi genişler ve alabileceği nem miktarı da artar Hava soğuduğunda ise hacmi daralır ve alabileceği nem azalır
Sıcaklık arttıkça havanın taşıyabileceği nem miktarı artar Buna örnekler;
-Yükselen havanın yağış bırakması,
-Föhn rüzgarının kurutucu etki yapması,
-Çöllerde havanın nem açığının fazla olması,
-Alçalıcı hava hareketleri sonucunda havanın nem açığının artması,
-Gündüz sis yoğunluğunun az olması veya gece oluşan sislerin gündüz ortadan kalkması
Sıcaklık arttıkça havanın taşıyabileceği nem miktarı artar
Ölçülmüş değerler;
-20 °C 1,10 gr/m³
-10 °C 2,38 gr/m³
0 °C 4,85 gr/m³
5 °C 6,80 gr/m³
15 °C 12,85 gr/m³

BAĞIL(NİSBİ) NEM
Bağıl Nem (nisbi ): Belirli bir sıcaklıktaki hava kütlesinin içinde bulunan nem miktarının , o sıcaklıkta alabileceği en fazla nem miktarına oranıdır


Bağıl nem havada bulunan nemin yüzde cinsinden değeridir
Bağıl nem havanın nem açığını veya neme doyma oranını verir
Bir yerde yağış olabilmesi için bağıl nem %100 ‘ü aşması gerekir

BAĞIL NEMDE ETKİLİ FAKTÖRLER
Sıcaklık: Sıcaklık arttıkça bağıl nem azalır Sebebi ısınan havanın hacmi genişler, alabileceği nem artar Sıcaklığa uygun buharlaşma gerçekleşmez ise havanın nem açığı büyür ve bağıl nem azalır
Örnek;




***Sıcaklık artarken mutlak nem aynı şekilde artmıyorsa; bağıl nem azalır
Bağıl nem azaldıkça buharlaşma artar Bağıl nem arttıkça buharlaşma azalır
Yükselti: Yükseklere çıkıldıkça sıcaklık azalır ve bağıl nem artar
Mutlak Nem: Sıcaklık aynı iken zaman içinde mutlak nem artarsa, bağıl nem de artar




NOT: Bağıl nem Ekvator çevresinde yüksek iken ,çöl bölgelerinde ve kara içlerinde azdır
Yurdumuzda bağıl nem en yüksek, Karadeniz Bölgesi’ndedir En düşük ise, GDoğu Anadolu Bölgesi’ndedir
YOĞUNLAŞMA
Hava içindeki su buharının soğuması sonucu katı veya sıvı hale dönüşmesi olayına yoğunlaşma denir
Yoğuşma noktasına iki yoldan erişilir Bunlar : 1- Havadaki nem miktarının artması; 2-Sıcaklığın azalmasıdır (tabiatta en fazla görülen yoğuşma biçimidir)
Havanın alttan soğuması sonucu oluşan yoğunlaşma biçimine sis denir
Sis olayının en önemli özelliği, dünya yüzeyi ile temas eden havanın soğuması sonucunda meydana gelmesidir
Sıcak ve nemli bir havanın daha soğuk bir yerle teması sonucu sis oluşur Sıcak ve soğuk hava kütlelerinin karşılaşması da sislere yol açar
BAŞLICA SİS OLUŞUM ŞEKİLLERİ
*Rüzgar, ılık denizlerden soğuk karaya eserse karada sis oluşur
*Rüzgar, sıcak denizlerden soğuk denizlere eserse soğuk sular üzerinde sis oluşur
*Rüzgar, sıcak karalardan soğuk denizlere eserse deniz üzerinde sis oluşur
*Serin denizler üzerinde alçalan hava kütleleri sis oluşumuna neden olur
*Yamaç Sisleri: Sıcak ve nemli havanın yamaç boyunca yükselirken soğumasından dolayı oluşan bir sis türüdür
*Cephe Sisleri: Yağış anında soğuk hava içindeki sıcak yağmur damlacıklarının soğuması ile oluşan sislerdir
BULUTLAR
Yükselen havanın yoğunlaşması sonucunda çok küçük su taneciklerinin bir araya gelmesiyle bulutlar oluşur Bulutluluğu ölçen alete nefometre denir
Meteoroloji istasyonlarında ölçülen bulutluluk ,gökyüzünün oranı 10 kabul edilerek sınıflandırılır
0-2 oranı Açık havayı
2-8 oranı Bulutlu havayı
8-10 oranı Kapalı havayı ifade eder
Sıcaklık azaldıkça bulut yoğunluğu artar Ancak bu durum her zaman doğru değildir
Örnek: Kutuplarda ve troposferin üst katlarında nem az olduğundan bulut yoğunluğu buralarda azdır
BULUT ÇEŞİTLERİ
KÜMÜLÜS BULUTLARI
Isınan havanın yükselerek soğuması sonucu oluşur Bulutu oluşturan su taneciklerinin yoğunlaşması aynı seviyede başladığı için alt kısımları düzdür Genellikle sıcak dönemlerde görülürler
Kümülüs bulutlarının daha da yükselerek soğuması sonucu kümülonimbus bulutları oluşur ve sağanak yağışlara neden olur
SİRÜS BULUTLARI
Çok yükseklerde oluşan bulutlardır Çok seyrek buz kristallerinden oluşan ve tüye benzeyen bulutlardır Genelde yağış getirmezler Bunlar, bir siklonun (Alçak Basınç) yaklaştığının ve havanın bozacağının habercisidirler
STRATUS BULUTLARI
Yer'in üstünde, asılı gri bir tabaka gibi duran koyu renkli bulutlardır Genelde yağışlara yol açarlar
Yukarıdaki bulutlar ana bulutlardır Ancak gökyüzünde, özelliklerine göre, sirrokümülüs, kümülonimbus, sirro-stratus gibi adlarla anılan karma bulutlar da görülür Ayrıca, yağış bırakan bütün bulutlara nimbus adı verilmektedir
Yurdumuzda her mevsim yağış alan Karadeniz Bölgesi’nde (Özellikle Doğu Karadeniz Bölümü) bulutlu gün sayısı en fazla iken, bulutlu gün sayısı en az olan bölge GDoğu Anadolu Bölgesi’dir
YAĞIŞLAR
Havadaki nemin yoğunlaşarak katı veya sıvı halde yeryüzüne düşmesi olayına yağış denir Bir yere düşen yağış miktarını ölçen alete plüviyometre denir
YAĞIŞ TÜRLERİ
ÇİY
Hava içindeki su buharının soğuk cisim yüzeyleri üzerinde su tanecikleri şeklinde yoğunlaşması olayıdır Yoğunlaşma 0 °C ‘nin üstünde gerçekleşmiştir Oluşumu sabaha karşı görülür Özellikle ilkbahar ve sonbaharda görülür
KIRAĞI
Havadaki su buharının soğuk cisimler üzerinde, 0°C’den düşük sıcaklıklarda kristaller şeklinde yoğunlaşmasıyla oluşur
KIRÇ
Havadaki su buharının çok soğumuş cisim yüzeylerinde buza dönüşmesidir
YAĞMUR
Bulutu oluşturan su taneciklerinin damlalar halinde yeryüzüne düşmesi olayıdır
KAR
Bulutu oluşturan su taneciklerinin 0 °C nin altındaki bir sıcaklıkta buz kristalleri şeklinde yeryüzüne düşmesi olayıdır
DOLU
Havadaki nemin hızla yükselmesi ve çok soğuması sonucu buz tanecikleri şeklinde yeryüzüne düşmesi olayıdır Havanın ani yükselmesi genellikle ilkbahar ve yaz mevsiminde görülür

OROĞRAFİK (YAMAÇ) YAĞIŞLARI

Yer şekillerinin etkisiyle oluşurlar Nemli hava kütlesinin bir dağ yamacına çarparak yükselmesi ve soğuması sonucu oluşurlar Türkiye’de en fazla Karadeniz ve Akdeniz Bölgelerinde görülür Batı rüzgarları ve Muson rüzgarlarının etki alanlarında görülen yağışlar bu şekilde oluşmuştur
Hava kütleleri yamaç boyunca yükselirken en fazla yağışı 500 - 1000 m yükseltiler arasına bırakırlar Yükselti arttıkça (1000 m’lerden sonra) mutlak nem azaldığı için yağış da azalır


KONVEKSİYON (SİKLONİK, YÜKSELİM, KIRKİKİNDİ) YAĞIŞLARI
Isınan havanın yükselerek soğuması sonucu oluşurlar Türkiye genelinde sıcak dönemlerde görülen yağışlar bu şekildedir En fazla İç Anadolu Bölgesinde görülür Bu yağışlara halk arasında Kırkikindi yağışları denir Dünya üzerinde ise en fazla Ekvatoral bölgede görülür

CEPHESEL (FRONTAL )YAĞIŞLAR

Sıcak ve soğuk hava kütlelerinin karşılaşma alanlarında meydana gelen yağışlardır
Dünya'da en çok, Orta kuşakta ve 60° enlemleri civarında görülür Türkiye'de, özellikle kış mevsiminde görülen yağışların çoğu cephesel kökenlidir En fazla Akdeniz Bölgesinde görülür
NOT: Yağış oluşumlarında ortak özellik yükselen havanın soğumasıdır
NOT: Alçalıcı hava hareketleri, karadan gelen hava ve engebesiz bir alanda hareket eden hava yağış bırakmaz
YAĞIŞLARIN DAĞILIŞINDA ETKİLİ FAKTÖRLER
Denize göre konum: Kıyı bölgeler iç kesimlere göre daha fazla yağış alır
Yükselti: Yükseltisi fazla olan bir yer her zaman çevresine göre daha fazla yağış alır Sebebi; yoğunlaşmanın daha çok yükseklerde gerçekleşmiş olmasıdır
Dağların uzanış doğrultusu: Dağların kıyıya paralel olduğu yerler daha fazla yağış alır Ayrıca bu dağlar hakim rüzgar yönüne dik bir şekilde yükselmiş ise yağış miktarı daha da artar
Rüzgarların esme yönü: Denizden karaya doğru esen rüzgarlar yağış bırakırken , karadan gelen rüzgarlar yağış getirmez
Okyanus akıntıları: Sıcaksu akıntılarının etkili olduğu yerlerde nemlilik fazla olduğundan, yıllık yağış miktarı da fazladır
Basınç merkezi: Yüksek Basınç alanlarında alçalıcı hava hareketinden dolayı yağış oluşmaz Çünkü alçalan hava alttan itibaren ısınır ve hava doyma noktasından uzaklaşır Alçak Basınç alanlarında ise yükselici hava hareketlerinden dolayı yağış oluşur Yükselen hava soğur ve doyma noktasına ulaşır
Güneş Işınlarının Düşme Açısı: Ekvatoral Bölgede güneş ışınlarının düşme açısı büyüdükçe, buharlaşma artar Atmosfere karışan nem miktarı artarBunun sonucunda yağış miktarı da artar Bunun yanında Kutuplara güneş ışınları yıl boyunca eğik açı ile gelmekte ve buharlaşama ile atmosfere karışan nem miktarı az olmaktadır Bundan dolayı da kutuplarda yağış miktarı azdır

Dünyanın En Fazla Yağış Alan Bölgeleri

•Ekvator çevresi
•Muson iklim bölgesi (dünyanın en fazla yağış alan merkezi bu iklim kuşağında Çerapunçi’dir 12000 mm yağış alır)
•Ilıman kuşak karalarının batısı
Dünyanın En Az Yağış Alan Bölgeleri
•Dönenceler çevresindeki çöl alanları
•Ilıman kuşak kara içlerinde etrafı dağlarla çevrili çukur alanlar
•Kutup bölgeleri (Kutuplarda bağıl nem yüksek olmasına rağmen yağış miktarı azdır Sebebi: sıcaklığın düşük olmasından dolayı buharlaşmanın ve mutlak nemin az olmasıdır