Cümlenin Ögeleriyle İlgili Genel Özellikler

CÜMLENİN ÖĞELERİYLE İLGİLİ GENEL ÖZELLİKLER


1) Hiçbir öğe sözcük sayısıyla sınırlı değildirBir öğe,bir tek sözcükten oluşabildiği gibi birden çok sözcükten de oluşabilir

"O , dün, bize, babasıyla geldi"
-Ö- ZT- DT--- ET -----Y


2) Cümlede özne,nesne,dolaylı tümleç ve zarf tümleci açıklayıcısıyla birlikte kullanılabilir

"Bir yıl kalacağım bu ili ---Siirt’i, ----çok özleyeceğim"
-----Bli n -------------Açıklayıcı

"Çocuk;sevinçle,etekleri zil çalarak,telefona koştu"
---------ZT ------Açıklayıcısı


3)Bir cümlede birden fazla özne,dolaylı tümleç, nesne, zarf tümleci ortak bir yükleme bağlanabilir

"Annesini,babasını,akrabalarını ve bütün arkadaşlarını görmek istiyordu"
"Evde,okulda,sitede,her yerde aynı konu konuşuluyordu"


4)Öğelere ayırmada tamlamalar, deyimler ve bileşik fiiller bölünmez

"O her zaman ince eleyip sık dokurdu" (yüklem,deyimden oluşmuş)
---------------------yüklem


5)Hitaplar,ünlemler ve bağlaçlar;öğe dışı sözcüklerdir (Bağımsız tümleçlerdir)

"Arkadaşlar, beni dinler misiniz?"
"Geleceğiz; fakat çok kalmayacağız"
"Eyvah,çocuk düştü"


6)Şiir dizeleri ya da devrik söyleyişler,kurallı cümle biçimine çevrilirse daha kolay bulunur

*Hakkıdır, hür yaşamış bayrağımın hürriyet,

*Hürriyet, hür yaşamış bayrağımın hakkıdır
----ö---------yüklem


7)Soru cümleleri değişik öğeleri buldurmayı amaçlayabilir Sorulara verilecek cevaplar hangi öğeyi oluşturuyorsa, soru cümlesi o öğeyi buldurmaya yöneliktir

"Kimi seviyorsun?"
--Seni (Seni seviyorum) (Soru nesneyi buldurmaya yönelik)

"Kim yapmış?"
-Babam (Babam yapmış) (Soru özneyi buldurmaya yönelik)

"Nereye gidiyorsun?"
-Okula (Okula gidiyorum) (Soru dt’yi buldurmaya yönelik)

"Ne zaman geldin?"
-Dün (Dün geldim) (Soru zt’yi buldurmaya yönelik)

"Kırılan neydi?"
-Bardaktı (Kırılan bardaktı) (Soru yüklemi buldurmaya yönelik)


8) “-mi” edatıyla oluşturulan soru cümlelerinde “-mi” hangi öğeden sonra gelmişse soru o öğeyi buldurmaya yöneliktir

"Bugün bize gelecek misin?"(Soru yüklemi buldurmaya yönelik)
"Bugün bize mi geleceksin?"(Soru DT’yi buldurmaya yönelik)
"Bugün mü bize geleceksin?"(Soru ZT’yi buldurmaya yönelik)
"Sen mi bugün bize geleceksin?"(Soru özneyi buldurmaya yönelik)


9)Bir cümlede vurgulanan öğe, yüklemden hemen önce gelen öğedir

"Çocuklar,sevgiyle beslenir"(Edat tümleci vurgulu)
"Cömert olmadan önce doğru olmayı bil"(Bli n vurgulu)