Sosyal Güvenlik Kuruluşları

Sosyal güvenlik kuruluşları er ülkenin çalışan vatandaşlarının sosyal güvenliklerini sağlayan, memleketin sosyal yapısına, mali, iktisadi gücüne uygun olarak kurulan müesseseler Bugün memleketimizde bu gayelerle kurulmuş, üyelerinin çalışma şartları ve çalışma yerleri itibariyle görev alanları kanunla tespit edilmiş, üyelikleri mecburi TC Emekli Sandığı, Sosyal Sigortalar Kurumu, Esnaf ve Sanatkarlar ve Diğer Bağımsız Çalışanlar Sosyal Sigortalar (Bağ-Kur) Kurumu bulunmaktadır


I TC Emekli Sandığı:


TC Emekli Sandığı 111950 tarihinde yürürlüğe giren, 861949 tarih, 5434 sayılı kanunla kurulmuştur


5434 sayılı TC Emekli Sandığı Kanunu yürürlüğe girdiği tarihten sonra, geçen 35 yıllık süre içinde 100'e yakın kanunla değişikliğe uğramış ayrıca yaklaşık bir o kadar kanunda da emeklilikle ilgili hükümlere yer verilmesi sebebiyle değişikliğe uğramamış maddesi hemen hemen kalmamış, hatta bazı maddelerin tekrar tekrar değiştirildiği görülmüştür


TC Emekli Sandığının organları şunlardır:


1) Yönetim Kurulu,


2) Genel Müdürlük,


3) Sağlık Kurulu


Kanunda belirtilen kuruluşlarda çalışan üyelerine emekli sandığı şu yardımları yapar:


Aylık ve ikramiyeler: Emekli aylığı, vazife malullüğü aylığı, adi malullük aylığı, dul ve yetim aylıkları, Harp malullerine bağlanan aylık, vatani hizmet tertibinden bağlanan aylık, muhtaç kimselere aylık bağlanması, toptan ödeme, emeklilik ikramiyesi, evlenme ikramiyesi


Sağlık yardımları: Emekli, adi malullük veya vazife malullüğü aylığı bağlanmış olanlarda, bunların bakmakla mükellef bulundukları aile fertleri, dul ve yetim aylığı alanlar hastalanmaları halinde resmi sağlık kurumlarında muayene ve tedavi ettirilirler


TC Emekli Sandığı, kuruluşunda, Maliye Bakanlığına bağlı iken 1983 yılı sonunda Maliye ve Gümrük Bakanlığına bağlanmıştır


II Sosyal Sigortalar Kurumu:


Çalışan işçilerin bütün sosyal güvenliklerinin sağlanabilmesi; İş Kazaları ve Meslek Hastalıkları Sigortası, Hastalık Sigortası, Analık Sigortası, Malullük Sigortası, Yaşlılık Sigortası, Ölüm Sigortası, İşsizlik Sigortası, aile ve Çocuk Yardımları Sigortası gibi sigorta kanunlarının ve bu kanunları uygulayan Sigorta Kurumlarının mevcut olmasına bağlıdır


Osmanlı Devletinde, işçilerle ilgili ilk özel tedbirler, 1865 tarihinde Ereğli Kömür Havzası için çıkarılan ve 100 maddeden meydana gelen Dilaver Paşa Nizamnamesi'nde yer almıştır Bu nizamname havzada bu iş kolunda çalışan işçilerin dinlenme ve tatil zamanları, çalışma saatleri, ücretleri ve ücret tediye usulleri, barınma yerleri hakkında hükümleri de ihtiva etmesi bakımından, sosyal hayatı düzenleyen tarihi bir kıymeti haizdir Nizamnamede bir kontrol mekanizmasının kurulması düşünülmemiş olduğundan bu alanda etkili bir uygulama sağlanamamış, bu husustaki eksiklikler 1869 yılında çıkarılan Maadin Nizamnamesiyle kısmen tamamlanmıştır


Bundan sonra ilk güvenlik müessesesi 1866 yılında Askeri Tekaüt Sandığı adıyla kurulmuştur Daha sonra çeşitli kamu kuruluşlarının personelini kapsayan, sandıklar kurulmak suretiyle gelişmeler kaydedilmiş ve bu arada iş hayatında türlü hallere karşı ilgili Sigorta Kanunu hükümlerini uygulamak ve Çalışma Bakanlığına bağlı olmak üzere, 111946 tarihinde yürürlüğe giren kanunla İşçi Sigortaları Kurumu kurulmuştur Kurumun adı 1965 yılında, Sosyal Sigortalar Kurumu olarak değişmiş, 1974 yılı sonunda, Sosyal Güvenlik Bakanlığına, 1983 yılı sonunda da Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanlığına bağlanmıştır


Sosyal Sigortalar Kurumunun organları şunlardır:


1) Genel Müdürlük Kuruluşu,


2) Yönetim Kurulu,


3) Genel Kurul


Sosyal Sigortaların karşıladığı rizikoları Uzun Vadeli ve Kısa Vadeli olmak üzere ikiye ayırmak mümkündür Uzun Vadeli Sigorta Kollarına Maluliyet aylığı, Yaşlılık Aylığı, Ölüm Aylığı dahildir Yaşlılık ve Ölüm Aylığı için gerekli şartlar bulunmuyorsa, sigortalı veya hak sahiplerine toptan ödeme yapılır


Kısa Vadeli Sigorta Kolu da "Mesleki Risk"i karşılayan İş Kazalarıyla Meslek Hastalıkları Sigortası; "Sosyal risk"i karşılayan Hastalık ve Analık Sigortalarından müteşekkildir


Uzun Vadeli Sigorta Kolu olan İhtiyarlık Sigortası ise, ilk olarak 5417 sayılı kanunla 141950 tarihinde kurulmuş ve zamanla 5752, 5937, 6391 ve 6708 sayılı kanunlarla değişikliklere uğrayarak 161957 tarihinde yürürlüğe giren 6900 sayılı"Maluliyet, İhtiyarlık ve Ölüm Sigortaları Kanunu" ile sosyal güvenliğin uzun vadeye dayanan yardımlarının tamamını kapsar hale gelmiştir


131965 tarihine kadar, mevcut sigorta haklarından Türkiye'de çalışanların tamamı değil, sadece 3008 sayılı İş Kanunuyla 5953 sayılı Deniz İş Kanunu ve 6379 sayılı Basın Mesleğinde Çalışanlarla Çalıştırılanlar Arasındaki MünasebetlerinTanzimi Hakkındaki Kanun şumulüne giren işyerlerinde çalışanlardan, bu kanunlara göre sigortalı sayılanlar faydalanmaktayken 131965 tarihinde yürürlüğe giren 506 sayılı Sosyal Sigortalar Kanunu ile sigorta haklarından faydalanmak için ayrıca zikredilen kanunlara tabi işyerlerinde çalışma hali kaldırılmış, bu suretle, kanunun uygulama alanı genişletilmiştir Böylece 506 sayılı kanunda belirtilen istisnalar dışında bir hizmet akdine istinaden çalıştırılan herkesin ayrıca yukarıda sözü edilen kanunlara tabi işyerlerinde çalışıp, çalışmadıklarına bakılmaksızın, Sosyal Sigorta haklarından yararlanmaları sağlanmıştır


Bakanlar Kurulunca zaman zaman çıkarılan kararnamelerle, halen memleketimizde bir kişi çalıştıran iş veya işyerlerinde 506 sayılı kanun hükümlerine tabi tutulmak suretiyle, kanunun uygulama alanı genişletilmiştir


Avukatlar ve Noterler kendileriyle ilgili kanunlara (1931969 tarih 1136 sayı, 1811972 tarih 1512 sayı) konulan maddelerle 506 sayılı kanunla işçilere tanınan haklardan faydalanma imkanına kavuşmuşlardır


506 sayılı kanunun 85 ve 86 maddelerindeki şartlar dahilinde, isteğe bağlı veya topluluk sigortasına girilip, belirli primi ödeyerek, bir işyerinde hizmet akdiyle çalışma şartı aranmaksızın, sigortalı olunabilmekte veya sigortalılığı devam ettirilebilmektedir


17101983 tarihli, 2925 sayılı Tarım İşçileri, Sosyal Sigortalar Kanunu ile Sosyal Güvenlik Kanunları kapsamı dışında olanlarla, bu kanunlara göre malullük, yaşlılık (emeklilik) aylığı, sürekli tam iş göremezlik geliri olmayanlardan, süreksiz olarak tarım işlerinde hizmet akdiyle çalışanlar istekte bulunmaları kaydıyla sigortalı sayılmaktadırlar


506 sayılı Sosyal Sigortalar Kanunu ile sigortalılara sağlanan yardımlar şunlardır:


1 İş Kazaları ile Meslek Hastalıkları Sigortası:


a) Sağlık yardımı yapılması,


b) Geçici iş göremezlik süresince günlük ödenek verilmesi


c) Sürekli iş göremezlik hallerinde gelir verilmesi,


d) Protez araç ve gereçlerinin sağlanması, takılması, onarılması ve yenilenmesi,


e) a ve d fıkralarında yazılı yardımlar için sigortalının başka yere gönderilmesi,


f) Yurt içinde tedavisi mümkün olmayıp, ancak yabancı ülkede kısmen veya tamamen tedavisi mümkün görülen ve iş göremezlik derecesinin azalabileceği, kurum Sağlık Tesisleri Sağlık Kurulu Raporu ile tespit edilenlerin ve raporda belirtilmişse beraber gideceklerin gidip-gelme yol paraları ile o yerdeki kalış ve tedavi masraflarının ödenmesi,


g) Cenaze masrafı karşılığı ödenmesi,


h) Sigortalının ölümünde hak sahiplerine aylık bağlanması


2 Hastalık Sigortası:


a) Sağlık yardımı yapılması,


b) Protez araç ve gereçlerinin sağlanması, takılması, onarılması ve yenilenmesi,


c) Geçici iş göremezlik süresince günlük ödenek verilmesi,


d) Gerekli hallerde muayene ve tedavi için yurt içinde başka bir yere gönderilmesi,


3 Analık Sigortası:


a) Gebelik muayenesinin yaptırılması ve gerekli sağlık yardımlarının sağlanması,


b) Doğumda gerekli sağlık yardımlarının sağlanması,


c) Emzirme yardım parasının verilmesi,


d) Sigortalı kadının doğumdan önce ve sonra işinden kaldığı günler için ödenek verilmesi,


e) Analık hali sebebiyle gerekirse, yurt içinde başka bir yere gönderilmesi


4 Malullük Sigortası:


Malullük sigortasından sağlanan yardım, malullük aylığı bağlanmasıdır


5 Yaşlılık Sigortası:


a) Yaşlılık aylığı bağlanması,


b) Toptan ödeme yapılması


6 Ölüm Sigortası:


a) Ölen sigortalının eşine, çocuklarına, ana ve babasına aylık bağlanması,


b) Ölen sigortalının eşine, çocuklarına, ana ve babasına toptan ödeme yapılması,


c) Ölen sigortalı için cenaze masrafları karşılığı verilmesi


III Esnaf ve Sanatkarlar ve Diğer Bağımsız Çalışanlar Sosyal Sigortalar (Bağ-Kur) Kurumu:


291971 tarih, 1479 sayılı Bağ-Kur kanunu, 506 sayılı Sosyal Sigorta Kanunu kapsamı dışında kalan ve herhangi bir işverene hizmet akdiyle bağlı olmaksızın, kendi adına ve hesabına çalışan esnaf ve sanatkarlarla, diğer bağımsız çalışanlar hakkında malullük, yaşlılık ve ölüm hallerinde kanunda yazılı şartlarla SosyalSigorta yardımlarını sağlar (Bkz Bağ-Kur)


Kaynak: Rehber Ansiklopedisi