Nevruz Ve Türkler

Nevruzun Nevruz, İranlılar, Türkler, Kürtler, Azeriler, Afganlar, Arnavutlar, Gürcüler, Türkmenler, Tacikistanlılar, Özbekler, Kırgızlar tarafından kutlanan geleneksel yeni yıl ya da başka bir değişle doğanın uyanışı ve bahar bayramıdır

Türk Tarihindeki Yeri Ve ÖnemiNev ve rûz kelimelerinin birleşmesiyle meydana gelen Nevrûz kelimesi, klasik ifadesiyle; yeni gün anlamına gelmektedir Yılın ilk günü, yani; yılınbaşıdır, yeniliklerin ve baharın müjdecisidir Araştırmalar Türklerin bu bayramı kutlamaya başlamasını onların tarih sahnesine çıkışlarına kadar götürmektedir Yani, 400 yıl dört tarafı yüksek dağlarla çevrili bir vadide yaşan Türklerin, Ergenekon adını verdikleri bu vadiye sığamayacak kadar çoğaldıkları için, dış dünyaya açılmalarına kadar eskiyeNevruz gününe rastalayan bu gün, Türkler için daha o tarihlerden itibaren yeniliklerin, özgürlüğün müjdecisi olarak kabul edilmiştir


Öte yandan, insanlık tarihini incelediğimizde, takvimin ne denli önemli olduğunu görürüz Bu önemi oldukça erken kavrayan

Türkler, kendi takvimlerini yapmakta gecikmemişlerdir Konar göçer toplum olmanın bir gereği olarak, bir anlamda toprakla haşır neşir olmanın sonucunda, kır ekonomisine endeksli l2 hayvanlı takvimi ortaya koymuşlardır Bu takvimde aylar, 12 ayrı hayvan adıyla anılmakta ve o hayvanların resmiyle sembolize edilmektedir Yılın başlangıcı ise, bugünkü takvimimize göre; 21 Marta tekabül eden Nevruz günüdür


İşte o tarihlerden itibaren Nevruz; yılbaşı, yeni gün olarak kutlanmaya başlamıştır Yakın tarihimizde bir süre unutulmuş görünse de, günümüze kadar da bayram olma özelliğini korumuştur Doğudan Batıya pek çok toplumda benzer ifadeler çevresinde şenlikler, bayramlar kutlana geldiği söylenebilir ancak; Nevruz adı altında günümüze kadar süregelen bayram yalnıza Türklerde ve Farslarda vardır Bununla beraber, tarihi kaynaklar bize, Türk tarihinde MÖ l400lere kadar giden bu kutlamaların Farslarda ancak Türk kelimesinin aslı "türümek" fiilinden gelmektedir Bu fiilden türetilmiş, kişi ve insan anlamında "türük" ve nihayet hece düşmesiyle "Türk" kelimesi ortaya çıkmıştır Nitekim Anadolu'da bir kısım göçebeler de yürümekten "yürük" adını almışlardır Türk kelimesi, ayrıca, çeşitli kaynaklarda; "töre sahibi, olgun kimse, güçlü, terk edilmiş, usta demirci ve deniz kıyısında oturan adam" manalarında kullanılmaktadır

11 Yüzyıla kadar dayandırılabildiğini göstermektedir


Yukarıda kısaca değindiğimiz gibi, son yüzyılda Türk sahasında durum farklılaşmıştır Bu güzel bayramımız, aralarında Türkiye Cumhuriyetinin de bulunduğu, birbirinden oldukça kopuk yaşamak zorunda kalan Türk devlet ve topluluklarında unutulmaya yüz tutmuştur Ve bu durum, hem bütünüyle Türk dünyasında hem de Türkiye üzerinde oynanan oyunlara zemin hazırlamıştır Nevruz, alet edilmek istenmiştir Güneydoğu illerimizi Türkiyeden ayırmaya yönelik planlara göre, Kürt vatandaşlarımızın farklı etnik yapıda olduklarını ortaya koymak adına, Nevruzun onlara özgü bir bayram olduğu ispat edilmeye çalışılmıştır Halbuki, tarihi kaynaklar bize net bilgiler vermektedir ki Kürt büyüğü Demirci Kavya ait olduğu iddia edilen hikaye Türk tarihinin, mitolojisinin bir bölümü, Ergenekon Efsanesinin de sadece bir varyantıdır Ergenekon Destanı, Göktürklerin tarihinin özetidir Ergenekon, Göktürklerin yüzyıllarca çift sürerek, av avlayarak, maden işleyerek yaşayaıp çoğaldıkları; etrafı aşılmaz dağlarla çevrili mukaddes yurdun adıdır Türkler bu yurttan çıkıp, Avrasyaya yayıldıkları tarih süreci içinde bu günü de bayram olarak yaygınlaştırmışlardır Hun Türkleri, Uygurlar nevruz kutlamalarını gösteren tablolar bırakmışlardır


Türk tarihine ışık tutan büyük eserlerinden Ebulgazi Bahadır Hanın Şecere-i Terakime" adlı eserinde, Nizamül Mülkün "Siyasetnâme", Kaşgarlı Mahmutun "Divân-ı Lügatit-Türk"ünde Nevruzun ne denli Türk bayramı olduğu görülmektedir Osmanlı Devletide bu gelenek devam ettirilmiştir Geleneği sürdürmek isteyen Kayı boyuna mensup Karakeçili Aşiretinin her yıl 21 Martta Söğüt ilçesindeki 11 yüzyıl olayları, ölümler, doğumlar ve diğer önemli gelişmeler

Ertuğrul Gazinin türbesi etrafında toplanarak bayram yaptıkları da bilinmektedir Bu yüzdendir ki, bu bayrama Yörük Bayramı da denilmektedir Osmanlı Padişahları, halkıyla birlikte 21 Martta Nevruz şenliklerine katılarak Nevruz kutladığı, tebrikleri kabul ettiği için Bu bayramın aynı zamanda "Nevruz-ı Sultanî " adıyla da anıldığı kayıtlarda mevcuttur Halka Nevrûziye dağıtılmıştır


Sovyet Blokunun çökmesinden sonra, bağımsızlıklarını kazanan Türk cumhuriyetleri çok kısa süre sonra, "Nevruz"u millî bayram ilan etmişlerdir İşte değişik Türk topluluklarının edebiyat ürünlerinden örnekler:

Azerbaycan Türklerinde Nevruzun anlamı;

Bayram yeli çardakları yıhanda
Nevrûz gülü karçiçeği çıkanda
Ağ bulutlar köynekleri sıhanda
Bizi de bir yad eyleyen sağ olsun
Dertlerimiz goy dikelsin dağ olsun
Bayram idi, gece kuşu ohurdu
Adaklı gız bey çorabın tohurdu
Herkes şalın bir bacadan sohurdu
Ay ne gözeldi Han nenem gile şal sallamak
Bey şalına bayralığın bağlamak

İşte bu şiirdeki gibi Azerbaycan Türkleri Nevrûz Günü hâlâ ev ev dolaşıp, şal sallayarak (görünmeyecek şekilde, kapıdan mendilini içeriye uzatarak hediyeler bağlanmasını sağlarlar


Özbekistan Türklerinde Nevrûz: Osmanlı İmparatorluğu'nun kurucusu Osman Bey'in babası Ertuğrul Gazi hakkında bilinenler, kesin olmamakla birlikte, Oğuzların Kayı boyuna mensup olduğu bilinmektedir Oğuz boyundan biri olan Kayılar'a mensup Ertuğrul Gazi'nin ataları, Anadolu'nun ilk fethi sırasında Sultan Tuğrul Bey ve Alparslan'ın emirlerinin maiyetinde, önce Ahlat bölgesine gelmişler, Anadolu'ya yapılan seferlere katılmışlardı

Özbekistanda Nevrûz törenleri 21 Mart günü başlayıp, bir hafta devam eder Halk bu eğlencelere sayil, halk sayili, sayil eğlenceleri adını vermektedir Çeşitli yarış oyunları düzenlenir, kültürel programlar hazırlanır Meydanlarda özellikle millî oyunlar oynanır Güreşçi gençler güreş tutup, kendilerini sınarlar Şarkılar söylenir, danslar yapılır Özbekistanın meşhur halk bahşileri tarihi destanları söylerler Herkes mümkün olduğu kadar kendi hünerini göstermeye çalışır Nevruzun bir başka değeri, bugünde gönüllerdeki nefret ve düşmanlıkların unutulmasıdır Nevruzda insanlar imkanları ölçüsünde fakir ve muhtaçlara yardım ederler Bu amaçla kurulmuş resmi Nevrûz Vakfı vardır


Türkmenistanda Nevrûz: Nevrûz Özbekistan Cumhuriyeti Orta Asya’da yer alan bir Türk Devleti Kuzeyve kuzeybatısında Kazakistan, doğu ve güneydoğusunda Kırgızistan ve Tacikistan, güneybatısında Türkmenistan, güneyinde ise Afganistan yer alır Amuderya (Ceyhun) ile Siriderya (Seyhun) ırmakları arasında kalan toprakların büyük bölümünü içine alır

Türkmenler için taze bir gün, yeni bir gün anlamına gelmektedir Bizim bilim adamlarımız eski zamanlarda Türkmenlerin nevrûzu nasıl kutladıklarını bilimsel açıdan değerlendirirler Halkın edebiyatında, folklorunda nevrûzun nasıl olduğunu tarihi açıklığa kavuşturdular Tabiatın renk dünyasından muhteşem bir parça olduğunu ispat ettiler Görnüklü (görkemli) Türkmen şairi Mahdum Kulunun şiirleriyle halk arasındaki deyimlerle kanıtladılar


Uygur Türklerinde Nevrûz: Uygur Türklerinde nevruzun anlamı geçmiş yıla veda etmek, yeni yılı kutlamak, baharın bolluk bereket getirmesini dilemektir Diğer topluluklardaki pek çok gelenek burada da yaşanır


Nevrûz Türk insanını birbirine kenetleyen, bağlayan Türk gelenek ve görenekleriyle zenginleşmiş, ananevi ve temeli beşbin yıllık Türk tarihine dayalı milli bir bayramdır Türkiyede de 1991 yılında Türk Dünyası ile birlikte ortak bir gün olarak resmi tatil olmaksızın bayram ilan edilmiştir


Sonuç olarak; Türk mitolojisinde önemli bir yeri olan bu olay en eski Türkmenler, Oğuz Türklerinden, Orta Asya'da Hazar Denizi'nin güney batısında çoğunlukla Türkmenistan'da ve İran'ın kuzey bölgelerinde yaşayan bir kavimdir

Çin kaynaklarında mevcut olup, Batılı kaynaklarda da teyyit edilmektedir Bunun içindir ki bu bayrama aynı güne denk geldiği için "Ergenekon Bayramı" da denmiştir Milletlerin hayatında önemli yeri olan destanların, menkıbelerin gücü ve yardımıyla nesilden nesile, topluluktan topluluğa aktarıla gelen bu olay, büyük Türk milletinin birlik beraberlik ruhunun gelişmesinde de önemli katkı sağlamıştır Çin Halk Cumhuriyeti, yüzölçümü itibariyle dünyanın üçüncü, nüfus itibariyle en büyük ülke Güney Doğu Asya'da yer alır Yüzölçüm 'dir Başkenti Pekin olan ülkenin resmi dili Çince, para birimi Yuan'dır Doğusunda Güney Kore, kuzeydoğusunda ve kuzeybatısında Rusya, kuzeyde Moğolistan, güneybatıda Afganistan ve Pakistan, güneyde Hindistan, Nepal, Butan, Birmanya Laos ve Kuzey Vietnam, doğusunda ise Büyük Okyanus ile çevrilidir