Türkiye'de Neden 3 Farklı İklim Tipi Görülür?

Türkiye'de Neden 3 Farklı İklim Tipi Görülür?
Türkiye'de Neden 3 Farklı İklim Tipi Görülüyor?


Türkiye’de;
- Yerşekillerinin engebeli olması
- Dağların uzanış yönü
- Üç tarafının denizlerle çevrili olması
- Yükseltinin batıdan doğuya doğru artması
gibi etmenlerin etkisiyle sıcaklık ve yağış bölgelere göre değişir Bu durum Türkiye’de birbirinden farklı iklim tiplerinin görülmesine neden olur
Örneğin; iç ve Güneydoğu Anadolu’da, kıtaların iç kısımlarında görülen yarı kurak step iklimi etkili olurken, Karadeniz Bölgesi’nde Kuzeybatı Avrupa’nın Ilıman okyanus iklimi, Doğu Anadolu’da ise yüksek enlemlerin soğuk karasal iklimi etkili olmaktadır

TÜRKİYE’NİN İKLİMİNİ ETKİLEYEN FAKTÖRLER
Türkiye’nin matematik konumu ile özel konumu çeşitli iklim tiplerinin görülmesinde birlikte etkili olmuştur

1 Matematik Konum (Enlem Etkisi)
Türkiye 36°-42° Kuzey paralelleri arasında, ılıman iklim kuşağının Ekvator’a yakın bölümünde bulunmaktadır
Türkiye’nin matematik konumu ılıman iklim şartlarının etkili olmasına ve mevsimlerin belirgin olarak görülmesine neden olmuştur Türkiye yazın daha çok güneyden gelen sıcak hava kütlelerinin kışın ise kuzeyden gelen soğuk hava kütlelerinin etkisi altına girer
- Türkiye orta kuşakta yer aldığı için dört mevsim belirgin olarak yaşanır
- Türkiye Yengeç Dönencesi’nin kuzeyinde yer aldığı için yıl içerisinde güneş ışınlarını hiçbir zaman dik açıyla almaz
Ayrıca enlemin etkisine bağlı olarak Akdeniz kıyılarındaki sıcaklık ortalamaları Karadeniz ve Marmara kıyılarındaki sıcaklık ortalamalarından daha fazladır

2 Özel Konum
Türkiye’nin iklimi üzerinde yalnızca matematik konum etkili değildir Eğer böyle olsaydı güneyden kuzeye doğru gidildikçe sıcaklıklar düzenli bir biçimde azalır, yaklaşık aynı en-I lemler arasında yer alan Ege, İç Anadolu ve Doğu Anadolu bölgelerinde aynı iklim şartlan görülürdü Halbuki Türkiye’de kısa mesafelerde büyük iklim değişiklikleri ortaya çıkar Bu duruma yol açan başlıca etmenler:
- Kara ve deniz dağılışı
- Yükselti
- Dağların uzanış biçimi ve bakı durumu
- Basınç merkezlerinin etkisi ve rüzgarlardır

a) Kara ve Deniz Dağılışı
Denizler geç ısınıp geç soğuduğu için kıyı bölgelerimizin iklimi daha ılımandır İç bölgelere gidildikçe karasallık etkisi artar İç kesimler yazın daha çok ısınır kışın da daha çok soğur Türkiye’de bu durum özellikle kışın belirginleşir
Kışın kuzey kıyılarımız daha güneydeki kara içlerinden sıcaktır Örneğin, Samsun’da ocak ayı sıcaklık ortalaması 7 °C iken daha güneydeki Konya’da 0 °C dir Kara ve deniz dağılışının iklim üzerindeki bir başka etkisi de günlük ve yıllık sıcaklık farklarıdır Kıyılardan iç kesimlere gidildikçe deniz etkisinin ve nem oranının azalmasına bağlı olarak günlük ve yıllık sıcaklık farkları da artar Aynı durum iç kesimlerde yağış miktarının azalmasına neden olur
Örneğin, Ege kıyılarında yıllık sıcaklık farkı 19 °C iken bu değer, Doğu Anadolu’da 33 °C’yi bulmaktadır Yine Ege Bölge-si’nden iç kesimlere doğru yağış miktarı da azalır

b) Yükselti
Türkiye, ortalama yükseltisi fazla olan bir ülkedir Yükselti genel olarak batıdan doğuya doğru artmakta ve Doğu Anadolu’da 2000 m’nin üzerine çıkmaktadır
Bu nedenle doğuya doğru sıcaklıklar düşmektedir
Örneğin; İç Anadoluyla aynı enlemler arasında yer aldığı halde, Doğu Anadolu’da sıcaklık ortalamaları daha düşüktür Ayrıca yüksek yerlerde ilk kar yağışları sonbaharda başlamakta ve kar örtüsü yaklaşık 6 ay yerde kalmaktadır Yükselti farkı kısa mesafelerde de sıcaklık farkına neden olmaktadır
Örneğin; Kars platosunda yazlar serin geçerken hemen yakınındaki İğdır Ovası’nda yüksek sıcaklıklar görülmektedir

c) Dağların Uzanış Biçimi ve Bakı Durumu
Ülkemizde dağların uzanışı sıcaklık ve yağışın dağılışı üzerinde büyük ölçüde etkili olmaktadır Örneğin Toros dağlan, güneyden gelen nemli hava kütlelerinin Anadolu’nun iç kısımlarına sokulmasını büyük ölçüde engellerken, kuzeyden gelen soğuk hava kütlelerinin de Akdeniz kıyılarına sokulmasını engellemektedir
Bu durumun bir sonucu olarak, kışın Akdeniz kıyılarında ılık ve bol yağışlı bir mevsim yaşanırken, iç bölgelerimizde kış soğukları bütün şiddeti ile etkili olmaktadır
Karadeniz Bölgesi’nde de özellikle yazın kuzeyden gelen nemli hava kütleleri, Kuzey Anadolu dağlarına çarparak yükselmekte ve soğuyarak yağış bırakmaktadır
Ege Bölgesi’nde ise dağlar denize dik uzandığı için deniz etkisi 150-200 km içerilere kadar sokulabilmektedir
Ülkemizde sıcaklığın dağılışı üzerinde etkili olan etmenlerden biri de bakı durumudur Türkiye Kuzey Yarımküre’de olduğu için dağların güneye bakan yamaçları, kuzeye bakan yamaçlarından daha fazla güneş enerjisi alır ve daha fazla ısınır

d) Basınç Merkezlerinin Etkisi ve Rüzgarlar
Türkiye; matematik konumu itibariyle, kuzeyden gelen soğuk hava kütleleri ile güneyinden gelen sıcak hava kütlelerinin karşılaşma alanında yer alır Kışın genel olarak Sibirya üzerinden gelen yüksek basınç ile İzlanda üzerinden gelen alçak basıncın etkisinde kalır Sibirya yüksek basıncı başta Doğu Anadolu olmak üzere ülkemizde kışların sert ve soğuk geçmesine neden olur