Silvan, Diyarbakır Zembilfroş

Zembilfroş
Zemblfiroş Efsanesi de, en az Yusuf ile Züleyha, Mem u Zn ve Siyabend u Xece kadar bölgede bilinen ve halk şarkılarına konu olan hazin bir aşk hikayesi Zengin prenses ile fakir gencin sonu hüsranla biten sevdası Ancak bu birbirini delice seven Mem u Zn'in öyküsü değil Şirin için dağları delip yol açan Ferhat'ın öyküsü de değil Bu sevda Zemblfıroş'a karşılıksız aşk besleyen Xatun ve bu aşktan kurtulmak için ölümü seçen Zemblfıroş'un efsanesi
Efsanenin geçtiği yer Mezopotamya'nın tarihi ve kültür beşiği, çeşitli uygarlıklara yurtluk yapmış, Mervani Devleti'nin başkenti Farqin yani bugünkü adıyla Silvan dırEfsaneye göre bir padişahın zevk ve sefa içinde büyütülmüş, çok yakışıklı bir oğlu varmış Genç prens sık sık ava çıkarmış Bu av gezilerinin birinde yol kenarındaki mezarların birisinden çıkmış iskelet ve kafatası görür O zaman kadar ölüm kavramına yabancı olan genç prens o andan itibaren ölümün gerçekliği yüz yüze gelir Ölümün zengin, yoksul, genç yaşlı dinlemediğini, dünya malının dünyada kaldığını ve bir gün böyle iskelete dönüşeceğini anlar Prens o andan sonra elini eteğini dünya nimetlerinden çekmeye karar verir ve tanrıya sığınıp, onun yolunda yürümeye yemin eder Sarayı ve yaşadığı ihtişamını geride bırakıp eşi ile birlikte yollara düşer Diyar diyar gezerek zembl yapıp satmaya ve hayatını böyle kazanmaya başlar Çocukları olur Sırtlarında çadırları, üzerlerinde yıpranmış giysilerinden başka bir şeyleri yoktur Genç prens, artık zembil satarak, geçimini sağlayan Zemblfıroş'tur
Son durağı olan Farqin'e gelir Zembil satmak için Farqn sokakların arşınlarken Farqin Beyi'nin karısı Xatun'un dikkatini çeker Xatun, Zemblfiroş'a aşık olmuştur Zembil alma bahanesiyle Zemblfiroş'u saraya çağırır ve ona olan aşkını dizelere dökerek anlatır:
Zemblfiroş zembla tine/ Zemblfiroş, zembiller getirir, Dikan bi dikan di gerne/ Dükkan dükkan gezdirir, Hiş li Xatune namne/ Xatun'un aklı başından gidiyor, Ser li zeman di gerne/Aklıyla arıyor zaman yaratmak için, Gazi dike ku bibne/ Sesleniyor ki, onu görmek için, Were ser doşeka mr e/ Gel Beyin döşeğinin üstüne, Li te helal, herama mr e/ Beyin haremi sana helaldir, Bidime te zulf harr e/ Güzel zülüflerimden sunayım sana, Çave min e xezalan e/ Gözlerim ceylanların gözüdür, Sngamin wek zozana ne/ Bağrım yaylalar gibidir, Bejna min wek rihane/ Endamım reyhan gibidir, Çiqa bej hejan e/ Dilediğin gibi güzel ve uygundur
Ama Zemblfiroş evlidir, karısını sevmektedir, dünya nimetlerinden vazgeçmiş bir derviştir En önemlisi tövbe etmiştir Tanrıya kulluk edecektir, haramı yaşamından silmiştir Zaten bunun için değil miydi onca malını, mülkünü, ihtişamını bırakıp yollara düşmek? Bu yüzden Xatun'un aşk çağrısına olumsuz yanıt verir Ve Xatun'a cevabı hemen oracıkta verir:
Xatune ez tobedar im/ Xatun ben tövbekarım, Delale ez tobedarim/ Güzel kadın ben tövbekarım, Zarok birçne li malin/ Çocuklar evde açdır, Ji rebbe jor nikarim/ Tanrı adına yapamam Zemblfiroş, Xatun'un ilan-ı aşk teklifini reddeder Farqin beyinin karısı Xatun red cevabını kabul etmez Ne yapıp edip yakışıklı Zemblfiroş ile birlikte olmaktır amacı Xatun'ın ısrarları karşısında Zemblfiroş çareyi kaçmakta bulur Xatun peşini bırakmaz, sora sora Zemblfiroş'un kaldığı çadırı öğrenir Xatun, bir gece çadırda kalmak için Zemblfiroş'un karısına yalvarır Karşılığında tüm mal varlığını ve mücevherlerini bağışlayacağını anlatır, sadece bir gece Zemblfiroş ile kalmak ister Xatun'un bu kadar yoğun ısrarı üzerine Zemblfiroş'un eşi, çocuklarını da yanına alarak oradan ayrılır Xatun, Zemblfiroş'un eşinin giysilerini giyer ve yatağa girerek Zemblfiroş'u beklemeye başlar Karanlık Farqin'e çökerken, Zemblfiroş zembillerini sattıktan sonra çadırına döner Xatun'un yatağında olduğundan habersiz, aynı yatağa uzanır Ancak yataktaki kadının kendi karısı olmadığını, Xatun'un ayağındaki gümüş halhalin çıkardığı sesten anlar Bunu anlar anlamaz, çadırdan dışarı çıkar
Kimilerine göre Zemblfiroş, Xatun'dan kurtulamayacağını anlar ve gidip sarayın burçlarından kendini aşağı atar Efsanenin başka bir anlatımına göre ise, Zemblfiroş bu noktadan sonra çaresiz kalır ve canını alması için Tanrı'ya yalvarır Zemblfiroş ölünce, peşinde koşan Xatun'da aynı dilekte bulunur ve ikisi de ölürbr> Bu sevda masalının da diğer masallar gibi sonu hazindir Aynı Mem u Zn destanındaki gibi, Xatun'un Zemblfiroş'a olan aşkında da ölüm 'çare' olmuştur


Şarkılara, öykülere konu olan Zemblfiroş ile Xatun'un aşk hikayesi, bugün sadece olayın yaşandığı Diyarbakır`ın Silvan ilçesinde değil, Kürt kültürünün olduğu tüm bölgelerde hala dillerde"
Meskenleri
Evler genelde siyah taş denilen çok sağlam kesme taşlardan veya modern yapı malzemelerinden yapılmıştır Damları da betonarmeden yapılmış olup taş dokusuyla uyum güstermiştir Bazı evlerde ise alt katta yazın serin olan oturma salonları hala revaçtadır Yeni yapılan binalar artık taş olmaktan çıkmış yeni modern araçlarla yapılıyor dağ köylerindeki muazzam taş işçiliği birbiriyle adeta yarışırcasına ermeni ustalarının ellerinden çıkan birer sanat eseri gibi bugun bile tüm ihtişamıyla zamana meydan okurcasına dimdik ayakta duruyor Pencereler genelde geniş ve süslemeler bulunuyorova köylerinde haberleşme amaçlı kullanılmak üzere insan gücü ile toprak taşınarak oluşturulan yüksek tepeler tüm havzayı birbirine bağlayarak iletişim sağlayan doğal bir ağ oluşturmuştur



Kaynak : Wikipedia