İşınla Bizi Scooty

Lazer: 1) Sınıfta göze tutulunca kavga çıkartan uzaktan işaret etme aracı 2) Uzay filmlerinde yoğunluğu dikiş dikmekten komple havaya uçurmaya kadar türlü çeşitlerde ayarlanan maharetli silah 3) Tek kişilik yelkenli 4) Sinemada filme altyazı ekleyen, hmm, şey 5) Eskiden kalma artık üretilmeyen bir çiklet markası 6) Gece eğlencelerinin vazgeçilmez yanıp sönen lambası 7) Yoğunlaştırılmış ışık Biz sonuncusu ile ilgileneceğiz

Lazer, “laser” kelimesinden dilimize geçmiş “Laser” ise Light Amplification by Stimulated Emission of Radiation cümlesinin baş harflerinin kısaltılmış hali Ayrıca İngilizce’ye bir fiil olarak geçmiş; “lase”, yoğun ve tek bir yöne giden ışık yaymak olarak kullanılabiliyor Fotonları, uyumlu bir ışık huzmesi olarak yayan optik kaynağa deniyor Yani aslında lazer, lazer ışığı yayan cihaza verilen isim Lazer ışığı yoğunlaştırılmış, bitişik ve tek renkli bir ışık, yani tek bir dalga boyundan oluşuyor

Lazerler bu özellikleriyle bildiğiniz ışık kaynaklarından, mesela ampullerden ayrılıyorlar Ampuller, geniş bir dalga boyuna sahiptir, yani ışıkları tek renk değildir ve her yana ışık vermek üzere yapılırlar Lazer ışınlarını iyice anlamak için termodinamik ve kuantum mekaniklerini iyice yalayıp yutmuş olmak gerekiyor ki eminiz siz de bizim kadar yalayıp yutmadınız

Lazer ışınlarının nasıl oluştuğu konusu, fizik bilmeyen normal insanlar için fazlaca karmaşık, özetlemeye çalışalım Moleküller, enerji seviyelerini düşük tutmak isterler Bir atomun iki enerji düzeyi varsa, moleküller düşüş enerji seviyesine inmeye çalışır Bu arada da iki enerji seviyesi arasındaki farka eşit miktarda foton salınımı gerçekleşir Bu işlemler kendi kendine olursa fotonlar etrafa rastgele yayılır Oysa bu işlem, atomun iki enerji seviyesi arasındaki fark kadar fotonla birleşmesinden sonra gerçekleşirse salınan fotonun hareketi, birleşen fotonla aynı yönde olacaktır Bu sisteme uyarılmış salınım denir ve arkasında yatan beyin Bay Einstein’ınkidir Uyarılmış salınım, kullanılabilir lazerin arkasındaki temel mantıktır Bay Einstein, 1916’da lazerin atası sayılan mazer’i bulmuş Bu iki buluş, II Dünya Savaşı’na kadar unutulmuş

1953’te Charles H Townes isimli bir bilim adamı ve öğrencileri, Einstein’ın fikirlerini hayata geçirmiş ve ilk maser’ı üretmiş, Maser’ın farkı, mikrodalga yaymasıymış Rus Nikolay Basov ve Aleksandr Prokhorov, ikiden fazla enerji seviyesi kullanmış ve 1964’te bu çalışmaları sayesinde Charles H Townes ile birlikte Nobel kazanmışlar Townes 1957’de infrared frekanslar kullanan bir lazer üretmiş ve optik maser olarak patent almış “Laser” terimini, Townes ile aynı sırada aynı konuda çalışan Gordon Gould 1959’da ilk kez kullanmış Ancak almak istediği patent çoktan Townes tarafından alınmış bile



Bilimkurgu filmlerinden edindiğimiz lazer bilgileri oldukça yanıltıcı Yani lazerin aslı astarını bildiğimiz zaman o kadar da büyütülecek bir konu olmadığını görüyorsunuz Popüler kültür açısından elbette Örneğin uzayda hava olmadığından bir lazer ışınını göremeyiz Lazer ışını, havanın içindeki partiküllere çarptığı için parıldar, uzayda hava, haliyle partikül yoktur Partikül yoksa fosforlu kırmızı lazer ışığı da yok demektir Üzgünüz Bir diğer konu lazerin silah olarak kullanılması Havayı ısıtıp plazma haline getirecek kadar yoğun bir lazer ışını patlamaya yol açabilir Bu durum büyük ihtimalle ışığın lazere (hatırlayın, ışına değil kaynağa lazer deniyordu) geri yansımasına ve lazerin zarar görmesine yol açacaktır Diğer bir film saçmalığı, lazer ışığının hedefe doğru gittiğini görmek Kurşun değil ki bu, ışık! Yani lazer ışığı haliyle ışık hızında ilerleyecektir Son olarak da macera filmlerinde, güvenlik sistemlerinin kırmızı lazerler kullandıklarını, kahramanımızın da üzerlerine spreyler, pudralar sıkıp yerlerini iyice belirlediğini sonra da aynalarla kandırdığını görürüz İşin aslı, güvenlik sistemleri hareket algılamak için görünür ışıklar kullanmaz Infrared lazerler kullanmak hem daha ucuz hem de daha etkili olacaktır

Peki lazer ne için kullanılır? Teknoloji gelişirken 1960’larda lazer için “bir sorun bekleyen çözüm” denmiş Yani ciddi bir buluş olmasına rağmen ne işe yarayacağı sorunsalı kafaları kurcalıyormuş Bugün 20 yüzyılın en önemli teknolojik adımlarından biri sayılıyor ve modern dünyada binlerce iş için lazerler kullanılıyor, evde kullandığımız elektronik cihazlarından iletişime, ilaç endüstrisinden savunma sanayiine kadar Sadece 2004 yılında 733 milyon lazer üretilip kullanılmış Mesela DVD’lerin üzerindeki mikroskobik çukurlara yerleştirilmiş filmleri lazer ışınları sayesinde izliyoruz



Sanayide bir şeyler kesmek, yakmak ve hatta eritmek için lazer ışığının ısısı kullanılıyor İletişim amacıyla optik fiber kabloların içinden ya da havadan geçen lazer ışınları kullanıyoruz Gece eğlencelerinde elinizi içinden geçirdiğiniz lazer ışıklarını da unutmayın Resimdeki gösteri, Türkiye’deki Timo Maas konserinden örneğin Atmosferimize girebilecek olağan dışı cisimlerin fark edilmesi için hareket sensörü olarak lazer ışınları kullanılıyor

Uzaklık belirlemek için günlük hayata girmiş lazer kullanan cihazlar var, bu cihazların çok gelişmişleri uzay mekiklerinde kullanılıyor Uçakların otomatik pilotları, yollarını lazerler ile buluyor, yine lazer ışınlarını takip eden uçaklar, kendi kendilerine inip kalkabiliyor Dövmelerin, doğum lekelerinin giderilmesi için kullanılan düşük yoğunluklu lazerler, göz ameliyatlarında da kullanılıyor Lazerlerin silah olarak kullanılması konusunda araştırmalar devam ediyor ama mevcut silahlar, hedeflerine yöneltilmiş lazerler sayesinde yanlış yerlere zarar vermiyor

Tabii lazer, sadece silah olarak kullanıldığında zarar vermiyor Düşük yoğunluklu bir lazer bile gözler için büyük tehlike yaratır Lazer ışını, retina üzerinde çok minik bir bölgeye çok yoğun olarak odaklanabildiğinden, saniyeler içinde kalıcı yanıklara neden olabilir Sakın ola lazer pointer’lar ile şaka yapmayın!