Namazla İlgili Muhtelif Hadislerin İzahı

NAMAZLA İLGİLİ MUHTELİF HADİSLERİN İZAHI

SORU: "Geçtiğimiz Ramazan ayında; okul arkadaşımın tavsiyesi üzerine 'Kur'an ve Sünnete Göre Namazı Terketmenin Hükmü' isimli bir broşürü okudum İbn-i Kayyım El Cezviye'nin 'Kitabu's Salat' isimli eserinde yer alan bazı hadis-i şeriflere göre namazı terk eden kimsenin müşrik olduğu belirtilmektedir () Zihnime takılan hususları şöylece sıralayabilirim () Hz Cabir b Abdullah'tan rivayet edilen bir hadis-i şerifte Resul-i Ekrem (sav) 'Hakikaten kişi ile şirk ve küfrün arasında namazı terk etmek vardır' buyurmuştur Bu hadis-i şerif Sahih-i Müslim'de kayıtlıdır Sünen-i Tirmizi'de ise; yine Hz Cabir'den gelen rivayet 'Küfür ile iman arasında namazın terki vardır' şeklindedir () Hanefi fukahası; birçok meselede Hz Cabir'den gelen rivayetlere dayandığı halde bu konudaki rivayeti ile niçin amel etmemiştir? Size bu broşürü gönderiyorum () Kur'an ve Sünnet'te namazı terk etmenin küfre mucip olacağı belirtildiği halde; Hanefi Şafii ve Maliki fukahası niçin farklı bir ictihada varmıştır? () Resul-i Ekrem (sav) döneminde namazı terk eden herhangi bir Müslümandan söz edilebilir mi? Asr-ı saadette namazını terk eden kimselere irtidat cezası uygulanmış mıdır?"

CEVAP: Bazı alimler; namazın sebebini Allahu Teala (cc)'nın ihsan ettiği nimetlere şükretmek ile açıklamışlardır Kur'an-ı Kerim'de "Yaratan yaratmayan gibi midir? Artık iyice düşünmeyecek misiniz? Allah'ın nimetlerini birer birer saysanız (bu ne mümkün asla) icmal suretiyle bile sayamazsınız" (En Nahl Suresi 17-18) hükmünün beyan buyurulduğu malumdur İbn-i Abidin bu hususu dikkate almış ve "Namazın hakiki sebebi kula peşi-peşi sıra verilen nimetlerdir Çünkü nimeti verene teşekkür etmek hem şer'an hem aklen vaciptir" demiştir Dinin direği olarak vasıflandırılan namazı terk etmek küfran-ı nimettir ve büyük bir cürümdür Bu girişten sonra "Hanefi fukahası; birçok meselede Hz Cabir'den gelen rivayetlere dayandığı halde bu konudaki rivayeti ile niçin amel etmemiştir?" şeklindeki suale geçebiliriz Hz Cabir b Abdullah (ra)'dan rivayet edilen ve kaynaklarını zikrettiğiniz hadis-i şeriflerde; namazı terk etmenin sebebi (inkar olup-olmadığı) sarih değildir Bazı mücbir sebeplerden dolayı; sahabe-i kiram'ın da namazlarını zamanında eda edemedikleri sabittir Bu husus aynı ravi (Hz Cabir b Abdullah) tarafından rivayet edilmiştir: "Hz Ömer (ra) Hendek Savaşı'nın devam ettiği bir günde gelip Kureyş müşriklerine hakaret etti ve şöyle dedi; 'Ey Allah'ın Resulü! Güneş battı ve ben vallahi hala ikindi namazını kılabilmiş değilim' Bunun üzerine Resul-i Ekrem (sav) 'Ben de henüz kılabilmiş değilim' buyurdu Sonra Buthan'a gittik Resulullah abdest aldı biz de aldık Burada güneş battıktan sonra ikindi namazını kıldı Arkasından da akşam namazını kıldı"(2) Hanefi fukahası; Hz Cabir'den gelen bu rivayetleri birlikte değerlendirmiş ve "namazın farziyetini inkar ederek terk edenin mürted olacağını mücbir bir sebeple namazı geçirenin ise tertibe riayetinin şart olduğunu" esas almıştır Sünen-i Tirmizi ve Sünen-i Nesai'de yer alan ve Hz Abdullah b Mesud (ra)'dan rivayet edilen hadis-i şerif'te ise "Müşrikler Hendek gününde Resul-i Ekrem (sav)'i ve bizi dört vakit namazdan (öğle ikindi akşam ve yatsı) alıkoydular"(3) denilmekte ve Resul-i Ekrem (sav) ile birlikte nasıl kaza ettikleri belirtilmektedir
Sonuç olarak şunu söyleyebiliriz: Asr-ı saadette; farziyetini tasdik etmekle birlikte değişik sebeplerle (tenbellik gaflet vs) namaz kılmayan kimselere mürted muamelesi yapılmamıştır Ta'zir cezası uygulanmıştır Muhakkak ki; mücbir ve meşru bir sebep olmadığı müddetçe namazı terk etmek büyük günahtır Bu cürümü işleyen kimseler; hem geçirdikleri namazı kaza etmek hem de tevbe etmekle mükelleftirler(4) İmam-ı Maturidi (rha) "Günah işleyenler; hükmü inkar etmedikleri müddetçe günahları sebebiyle imandan çıkmazlar Çünkü haber-i mütevatirle sabit olan husus büyük günahların tevbe ile bağışlanma ihtimalinin bulunduğudur"(5) diyerek bir inceliğe işaret etmiştir Eğer namazı terk eden veya haram işleyen Müslümanlar; imandan çıkmış olsalardı onlara tevbe etmeleri değil tecdid-i iman etmeleri emredilirdi Gaflet veya tembellik gibi sebeplerle namazı terk etmenin; küfre mücip olduğunu belirten kat'i bir nass mevcut değildir Eğer böyle bir nass mevcut olsaydı müctehid imamlar arasında ihtilaf söz konusu olamazdı Gönderdiğiniz broşürde; bazı alimlerin içtihadları (mezhepleri belirtilmeden) "Kur'an ve sünnetin hükmü" şeklinde sunulmuştur Bu doğru bir usul değildir Meselenin özü budur Birbirimize dua edelim

İbn-i Abidin- Reddü'l Muhtar Ale'd Dürri'l Muhtar- İst: 1982 C: 2 Sh: 1
(2) Sahih-i Buhari- İst: 1401 C : 1 Sh: 147 KMevakiti's Salat: 36 Ayrıca Sahih-i Müslim- C: 1 Sh: 438 Had No: 209 (631)
(3) Sünen-i Tirmizi- İst: 1401 C: 1 Sh: 337 KEbvabu's Salat: 132 Had No: 179 Ayrıca Sünen-i Nesai: C: 2 Sh: 17-18 K Ezan: 22
(4) İbn-i Abidin- Age: C: 3 Sh: 129
(5) İmam-ı Maturidi- Kitabu't Tevhid- Beyrut: 1970 Sh: 329