Atatürk'ün Arkadaşları

ALİ FUAT CEBESOY (1882-1968)



Kurtuluş Savaşı komutanlarından, diplomat ve siyaset adamı 1882 yılında İstanbul'da doğdu Babası İsmail Fazıl Paşa'nın gönülsüzlüğüne rağmen, girdiği Harp Okulu'nda Mustafa Kemal ile aynı sınıfa düşmesi bir bakıma gelecekteki kaderini çizmiş oldu

Cebesoy'un Beyrut'ta başlayan kıta hizmetleri, 1908'deki Roma Askeri Ataşeliği dışında, çok hareketli geçti Trablus'ta savaş başlar başlamaz (1911) oraya ilk gidenler arasındaydı Balkan Savaşı sırasında Karadağ'da, Yanya Kalesi’nde, Pista ve Pisani muharebelerinde, 1 Dünya Savaşı’nın başında tümen komutanı olarak katıldığı Kanal Hareketi’nde, büyük başarılar gösterdi İstanbul Hükümeti'nin İçişleri Bakanı, Mustafa Kemal'in görevsizliğini bir genelgeyle açıklayınca Ali Fuat Paşa da kendi bölgesindeki valilere ve mutasarrıflara kendisinden gelecek emirlere göre hareket edilmesini bildirdi (1919) Ayrıca, her tarafta Müdafaa-i Hukuk ve Reddi İlhak Cemiyetlerinin kurulacağını ilgililere hatırlattı Bu çabaları takdirle karşılandığı için, Sivas Kongresi sonrasında Cebesoy, Umum Kuva-yı Milliye komutanı olarak görevlendirildi

Kendisini çekemeyenlerce Çerkez Ethem taraftarlığıyla suçlandı Doğru olmadığı sonradan belgelerle ortaya konan bu suçlama üzerine, ayaklanmaların bastırılmasından sonra, Ankara'ya çağrılarak Moskova Büyükelçiliği’ne atandı Mustafa Kemal'in talimatını yerine getirmekle yükümlü olduğu bu zor görevi başarıyla yürüttü ve 10 Mayıs 1921'de Ankara'ya dönerek Mecliste siyasi çalışmalarına başladı Müdafaa-i Hukuk Cemiyeti başkanlığını yaptı 1925' te Terakkiperver Cumhuriyet Fırkasının kurucuları arasında yer aldı Ertesi yıl (1926) İzmir Suikasti dolayısıyla Ali Fuat Paşa da tutuklandı, yargılandı ve beraat etti

Cebesoy'un ikinci dönem siyasi hayatı İnönü'nün Cumhurbaşkanlığı yıllarında başladı Milletvekili olarak tekrar Meclise girdikten sonra Bayındırlık Bakanlığı (1939-1943) ve bir ara TBMM Başkanlığı da (1947-1950) yaptı 1968 yılında öldü

Kaynak: Atatürk ve Türkiye Cumhuriyeti - FORSNET

CELAL BAYAR (1883-1986)



Parlamenter, devlet adamı, Türkiye Cumhuriyeti'nin 3 Cumhurbaşkanı Celal Bayar, 1883 yılında Bursa-Gemlik'te doğdu İlk ve orta öğrenimini babası Abdullah Fehmi Efendi'nin yanında yapan Bayar, Gemlik mahkeme ve reji kalemine memur olarak girdi Daha sonra Ziraat Bankası'nda çalışmaya başladı İttihat Terakki Cemiyeti'nin kurduğu gönüllüler taburuna yazıldı Zamanla bu partinin sayılı üyeleri arasına girdi İzmir'de kurulan cemiyetin genel sekreterliğini yürüten Bayar, Kız Lisesi'nin ve Şimendifer Okulu’nun açılmasına ön ayak oldu Kurtuluş Savaşı sırasında Ege bölgesinde Galip Hoca adıyla köyleri dolaştı IDünya Savaşı'ndan sonra İzmir'de kurulan Müdafaa-i Hukuk Cemiyeti'nin de faal üyeleri arasına katıldı 1920 tarihinde Bursa milletvekili olarak Büyük Millet Meclisi'ne katılan Bayar, aynı tarihte İktisat Bakanlığı'na vekalet etti Çerkez Ethem'in isyanı sırasında, Ethem'i ikna etmek için gönderilen heyete başkanlık etti 1921'de İktisat Başkanlığı'na getirildi Lozan Konferansı'na müşavir üye olarak katıldı 1924'te Türkiye İş Bankası'nı kurma görevini üstlendi 1937'de İsmet İnönü'nün başbakanlıktan ayrılması üzerine, Atatürk tarafından Türkiye Cumhuriyeti'nin 14 Başbakanı olarak tayin edildi ve ilk kabinesini kurdu Atatürk'ün ölümünden sonra, Cumhurbaşkanlığı'na seçilen İsmet İnönü tarafından da başbakan olarak tayin edildi Daha sonra İnönü ile anlaşamadığından, yerini 3 Mayıs 1939'da Doktor Refik Saydam'a bıraktı

Atatürk’ü sevmenin milli bir ibadet olduğunu daha 1930’larda söylemiştir Nitekim onun gayretiyle 1951’de Atatürk’ü Koruma Kanunu çıkarılmıştır

CHP'de arkadaşları ile 1945'de Dörtlü Takrir'i verinceye kadar görev aldı ve bu tarihte Adnan Menderes, Fuat Köprülü ve Refik Koraltan ile birlikte Demokrat Parti'yi kurdu 14 Mayıs 1950 genel seçimlerinde genel başkanı bulunduğu Demokrat Parti’nin iktidarı büyük çoğunlukla kazanması ile 22 Mayıs 1950'de toplanan Türkiye Büyük Millet Meclisi Bayar'ı Cumhurbaşkanlığına seçti 1954-1957 genel seçimlerinden sonra da Meclis tarafından Cumhurbaşkanlığına seçilen Celal Bayar, 10 yıllık Cumhurbaşkanlığı döneminde Adnan Menderes'i başbakan olarak tayin etmiştir Bayar, 27 Mayıs 1960'da Türk Silahlı Kuvvetleri'nin yönetime el koymaları ile tutuklanarak Yassıada'ya götürüldü 16 ay süren soruşturma ve yargılamadan sonra, Yassıada Yüksek Adalet Divanı tarafından, 15 Demokrat Parti, ileri geleni ile birlikte idama mahkum edilmiştir Milli Birlik Komitesi, idamlardan üçünü (Menderes, Zorlu, Polatkan) onaylarken, başta Celal Bayar olmak üzere, 12 Demokrat Parti ileri geleninin idam hükmünü müebbet hapse çevirmiştir Yassıada'dan Kayseri cezaevine götürülen Bayar, orada rahatsızlanmış, evinde tedavi edilmek üzere serbest bırakılmıştır (7 Kasım 1964) Celal Bayar, 105 yaşındayken Ağustos 1986’da vefat etmiştir

Kaynak: Atatürk ve Türkiye Cumhuriyeti - FORSNET

CEVAT ABBAS GÜRER (1887-1943)




Mustafa Kemal'in başyaveri olan Cevat Abbas, 1887 yılında Niş'te doğdu Mustafa Kemal ile Samsun yolculuğuna seçilenler arasındaydı Harp Okulu'nu 1908 yılında bitirdi İtalya, Balkan ve I Dünya Savaşlarında bulundu Üsteğmen rütbesiyle katıldığı Çanakkale Savaşı’nda, Mustafa Kemal, Cevat Abbas'ı emir subayı olarak karargahına aldı 1916'da yüzbaşılığa yükseldi 16 Mayıs günü Samsun'a gitmek üzere Bandırma Vapuru'na binerken, merkezi Erzurum'da bulunan 9 Ordu Müfettişliği başyaveriydi Cevat Abbas, Samsun'dan Erzurum'a varıncaya kadar Mustafa Kemal'in yazışma işlerini yönetti Sivas Kongresinde, Anadolu ve Rumeli Müdafaa-i Hukuk Cemiyeti mensuplarının Meclis-i Mebusan seçimlerine girebilmeleri görüşü benimsenince Bolu'dan milletvekili seçildi ve İstanbul'a gitti Meclis-i Mebusan dağıtıldıktan sonra Ankara'ya döndü ve Birinci TBMM'ne Bolu milletvekili olarak katıldı Erzurum'da istifa etmesiyle son bulan askerlik hayatı, 1920'de yeniden başladı ve yüzbaşı rütbesiyle Kurtuluş Savaşı’na katıldı Yozgat Ayaklanmanın bastırılmasında gösterdiği çalışmalarından dolayı kendisine İstiklal Madalyası verildi Rütbesi 1923'te binbaşılığa yükseltildi 1924'te kurulan İş Bankası’nın kurucuları ve hisse sahipleri arasında Cevat Abbas da vardı

Cevat Abbas Gürer'in 1941 yılına kadar milletvekilliği yaptı Mustafa Kemal'le ilgili hatıralarını, Ebedi Şef Kurtarıcı Atatürk'ün Zengin Tarihinden Birkaç Yaprak (1939) adlı kitapta topladı 1943 yılında Yalova'da öldü

Kaynak: Atatürk ve Türkiye Cumhuriyeti - FORSNET

FALİH RIFKI ATAY (1894-1971)



Gazeteci ve yazar 1894 yılında İstanbul'da doğdu Fıkra, makale, gezi türlerindeki gazete yazılarıyla ve özellikle Atatürk'ü yakından tanıtan anılarıyla ün kazanan Falih Rıfkı Atay, Kovacılar semtindeki Rehberi Tahsil Rüştiyesi'ni bitirdikten sonra Hüseyin Cahit'in Yalçın müdürlük yaptığı Mercan İdadisi'nde öğrenimini tamamladı Darülfünun’un Edebiyat bölümünü bitirdi İdadide edebiyat öğretmeni olan Celal Sahir Erozan ile kendisinden bir ileri sınıfta okuyan Orhan Seyfi Orhon, Falih Rıfkı'nın edebiyat beğenisinin gelişmesine yardımcı oldular İlk Yazıları, Servet-i Fünun dergisinin genç yazarlara ayrılan ek sayfalarında yayımlanan Falih Rıfkı'nın Tecelli(1911) dergisi ile Süleyman Bahri'nin yönettiği Kadın(1912) dergisinde Cenap Şahabettin ile Ahmet Haşim'in eserlerini hatırlatan şiirleri çıktı

1912'de Tanin gazetesinde düz yazıları yayımlanmağa başladı; İstanbul Mektupları, Edirne mektupları gibi yazıları çıktı 1913-1914 yıllarında sadaret ve Dahiliye Nazırlığı kalemlerinde çalıştı Dahiliye Vekili Talat Paşa ile birlikte gittiği Bükreş'ten Tanin gazetesine röportaj yazıları yolladı Bu dönemdeki yazıları, Türkçülük ve Türkçecilik akımlarının etkisini taşıyordu I Dünya Savaşı’nda yedek subay olarak Suriye'ye gitti; 4 Ordu kumandanı Cemal Paşa'nın hususi katipliğini yaptı Suriye ve Filistin'deki savaş anılarını "Ateş ve Güneş" (1918) kitabında topladı Cemal Paşa'nın Bahriye nazırı olması üzerine Kalemi Mahsusa müdür yardımcılığına getirildi (1917) Kazım Şinasi Dersan, Necmettin Sadık Sadak, Ali Naci Karacan ile birlikte Akşam Gazetesini çıkarmağa başladı (1918) Bu gazetede Günün Fıkraları başlığıyla sürekli yazılar yazdı Kurtuluş Savaşı’nı destekleyen etkili yazıları dolayısıyla idam istenerek Kürt Mustafa Divan-ı Harbi'ne verildi Fakat İnönü Zaferi’nin kazanılması üzerine Divan-ı Harp tutumunu değiştirdiği için idamdan kurtuldu Kurtuluş Savaşı sona erdiği sırada İzmir'de Atatürk ile görüşmeğe gelen gazeteciler arasındaydı Atatürk'ün isteği üzerine İkinci Büyük Millet Meclisi'ne Bolu'dan milletvekili seçildi (1922) Daha sonra uzun yıllar Ankara Milletvekili olarak TBMM'de bulundu Hakimiyet-i Milliye, Milliyet ve Ulus gazetelerinin başyazarlığını yaptı

Yeni Türk Alfabesi’nin hazırlanması ve uygulanması sırasında Dil Encümeni’nde görev aldı Serbest Cumhuriyet Fırkası'nın tutumuna şiddetle karşı çıktı Ulus gazetesinin başyazarlığını yaptığı dönemde Ankara şehir planı jürisinde üyelik ve İmar Komisyonunda başkanlık yaptı 1946'da çok partili döneme geçildikten sonra Ulus gazetesinde CHP'nin savunuculuğunu sürdürdü Demokrat Parti'nin 1950'de iktidara geçmesinden sonra Dünya Gazetesi’ni kurarak (1952) muhalefete geçti; yeni iktidara karşı Atatürk devrimlerini savundu

Falih Rıfkı Atay, sağlam, atak, çekici, anlatımı ve duru Türkçesiyle Cumhuriyet basınının usta kalemlerinden biriydi Günlük siyasi olayları ele alan başyazı ve fıkraları yanında Ulus ve Dünya gazetelerinde Pazar günleri yayımladığı haftalık yazılarında çok usta bir deneme ve söyleşi yazarı niteliği gösteriyordu Gezi ve anı türlerinde Cumhuriyet döneminin çok ilginç ürünlerini verdi

Eserleri: "Eski Saat" (1933), "Niçin Kurtulmamak?" (1953), "Çile" (1955), "İnanç" (1965), "Kurtuluş" (1966), "Pazar" "Konuşmaları" (1966), "Bayrak" (1970), "Ateş ve Güneş" (1918), "Atatürk'ün Bana Anlattıkları" (1955), "Mustafa Kemal'in Mütareke defteri" (1955), "Çankaya" (1961), "Batış Yılları" (1963), "Atatürk'ün Hatıraları" ; "1914-19" (1965), "Atatürk Ne idi?" (1968), "Faşist Roma", "Kemalist Tiran, Kaybolmuş Makedonya" (1930), "Deniz Aşırı" (1931), "Yeni Rusya" (1931), "Moskova-Roma" (1932), "Bizim Akdeniz" (1934), "Taymis Kıyıları" (1934), "Tuna Kıyıları" (1938), "Hind" (1944), "Yolcu Defteri" (1946), "Atatürkçülük Nedir?" (1966), "Roman" (1932)

Kaynak: Atatürk ve Türkiye Cumhuriyeti - FORSNET

FETHİ, ALİ OKYAR (1880-1943)



Devlet adamı ve Serbest Cumhuriyet Fırkası'nın kurucusu Pirlepe'de doğdu İyi bir öğrenim gördü Vatan Hürriyet Cemiyeti'nde Mustafa Kemal ile beraber çalıştı 1908 da Paris'te ataşemiliter olan Fethi Bey, Trablusgarp Savaşı çıkınca Paris'ten ayrıldı, Afrika'da yapılan savaşlara katılmak üzere Trablusgarb'a geçti

1913'de İttihat ve Terakki Genel Merkezi'ne üye seçilmiş ve Genel Sekreter olmuştur Aynı yılın son aylarında Sofya'ya elçi olarak tayin edildi İzzet Paşa’nın kısa süren Sadrazamlığında Dahiliye Nazırı olarak görev alan Fethi Bey, Damat Ferit Paşa tarafından tutuklandı Bütün muhaliflerini ortadan kaldırmak isteyen Damat Ferit, Fethi Bey'i Enver, Cemal ve Talat Paşaların kaçmalarına göz yummakla suçlandırmış ve Malta'ya sürgüne göndermiştir Ancak tutuklanan İngilizlerle değiştirilmek suretiyle 1921 yılında Malta'dan kurtarıldı Büyük Millet Meclisi tarafından Büyük Taarruz’da Dahiliye Nazırı olarak seçilen Fethi Bey, Roma, Paris ve Londra'ya giderek; Yunanlıların Anadolu'dan çekilmelerini sağlayacak bir barış için çalışmıştır Fethi Bey bu durumu, o sırada taarruz hazırlıklarını tamamlamak üzere bulunan Mustafa Kemal'e bir telgrafla bildirdi Daha sonra da Ankara'ya döndü Rauf Orbay'ın Başbakanlık görevinden ayrılması üzerine Başbakan seçildi (4 Ağustos 1923)

Cumhuriyetin ilanı sırasında yaşanan kabine buhranı üzerine Başbakanlıktan ayrıldı Mustafa Kemal'in Cumhuriyetin ilanına karar verdiği sırada, O'nun yanında bulunmuş ve Mecliste takip edilecek çalışma şeklini beraberce tespit etmişlerdir Fethi Bey, Cumhuriyetin ilanından sonra TBMM Başkanı seçildi Terakkiperver Fırka’nın kurulmasından sonra, Başbakanlıktan ayrılan İsmet İnönü'nün yerine tekrar başbakanlığı seçilen Fethi Okyar, Şubat 1925'te başlayan Şeyh Sait İsyanı sırasında Başbakanlıktan ayrıldı

Büyükelçi olarak çalıştığı Paris'ten, 1930 yılında dinlenmek için yurda gelen Fethi Okyar'a Mustafa Kemal tarafından yeni bir parti kurması teklifi yapılması üzerine, Serbest Cumhuriyet Fırkası'nı kurdu Fakat bu parti kapatıldı Mustafa Kemal'in ölümünden sonra da çalışmalarına devam eden Fethi Okyar, 12 Mart 1941'de Adliye Vekaleti görevinden ayrılmış ve birkaç yıl sonra 7 Mayıs 1943'de ölmüştür

Kaynak: Atatürk ve Türkiye Cumhuriyeti - FORSNET

FEVZİ ÇAKMAK (1856 –1950)



Asker ve siyaset adamı 1856 yılında İstanbul'da doğdu Anadolu'da kurtuluş kaynaşmaları başladığı sırada, Saray'ın gözde adamları arasındaydı 1898 yılında kurmay yüzbaşı olarak Akademi'yi bitirdikten sonra, Arnavutluk'ta görev yaptı (1899) Arnavutluk ve Rumeli vilayetleriyle ile ilgili ıslahat kararlarını uygulamakla görevli heyette bulundu (1912); 1917'de Diyarbakır'da tümen komutanlığı; aynı yıl Filistin'de 7 Ordu komutanlığı yaptı 1918'de Genelkurmay Başkanlığı’nda görevliydi ve Mustafa Kemal'in Samsun'a hareketinden bir gün önce de 1 Ordu Müfettişliği’ne atandı

1919 yılı başlarında Ali Rıza Paşa Kabinesi'nde Harbiye nazırı oldu Fevzi Paşa 3 Mayıs 1920'de Kozan milletvekili olarak Türkiye Büyük Millet Meclisi’ne katıldı; aynı gün de Milli Savunma Bakanlığı’na ve İcra Vekilleri heyeti reisliğine getirildi

1920 sonlarında Erkân-ı Harbiye'si Umumiye vekil vekiliydi 1921'de II İnönü Savaşı'ndan sonra Korgenerallik rütbesiyle Genelkurmay Başkanlığı’na getirildi Sakarya Zaferi'nin ardından da Meclis'ten mareşallik rütbesini aldı İlk yıllarda aynı zamanda milletvekiliydi ama 1925'te askerlikle siyaset arasında bir seçim yapma durumunda kalınca asıl mesleğinde karar kıldı ve 1944 yılında yaş haddinden emekliye ayrılıncaya kadar Genelkurmay Başkanlığı’nda kaldı En büyük başarısı Atatürk ile İnönü'nün de kesinlikte aynı görüşte olmalarından güç alarak, orduyu siyaset dışında bırakabilmesiydi

Çakmak, askerlik hayatını iki ayrı döneminde, iki eser yayınladı: "Garbi Rumeli'nin Suret-i Ziya ve Balkan Harbi'nde Garp Cephesi Hakkında Konferanslar" (1927) ve "Büyük Harbde Şark Cephesi Hareketleri" (1936)

Mareşal Fevzi Çakmak, 1948'de siyaset sahnesine çıktı ve emekliye ayrılışından sorumlu tuttuğu İnönü'ye karşı çıkmak için DP listesinden İstanbul milletvekili olarak Meclise girdi Atatürk dönemi bakanlarından Cami Baykut ve Tevfik Rüştü Aras ile birlikte sol eğilimli İnsan Hakları Derneği’ni kurdu

10 Nisan 1950’de vefat etmiştir

Kaynak: Atatürk ve Türkiye Cumhuriyeti - FORSNET

HASAN RIZA SOYAK (1888-1970)



Yönetici ve siyaset adamı 1888 yılında Üsküp'te doğdu Rüştiye'yi bitirdikten sonra İstanbul'da, Vilayet kaleminde devlet hizmetine girdi; kısa bir süre sonra buradan İstanbul Merkez Komutanlığı’na bağlı Sıkıyönetim Komutanlığı hatipliğine geçti (1914) Aynı yıl 1 Kolordu Kurmaylığı bürosunda görevlendirildi I Dünya Savaşı'nın ilk yılını burada geçirdi ve 1916'da 2 Kolordu Kurmaylığı’nda aynı nitelikte bir göreve nakledildi (1918) Savaşın son iki yılında Harbiye Nezareti’nde idi Hasan Rıza, Ankara'da önce TBMM'ye hatip olarak girdi (1922) Bu görev, kendisini sürekli olarak Mustafa Kemal'in yakınında tutuyordu Mustafa Kemal, Cumhurbaşkanı seçildikten sonra, kendisini mutemet olarak Çankaya Köşkü'ne aldı (1924) 1927'de özel kalem müdürü, 1932'de genel sekreter vekili, 1934'te de genel sekreter oldu Genel sekreterliği sırasında bir dönem de Burdur milletvekilliği yaptı

Hasan Rıza'nın görevleri değişirken aynı kalan bir şey vardı; Mustafa Kemal'in kendisine karşı beslediği güven ve bu güven sebebiyle Mustafa Kemal'in değişmez vekil harçlığı Bu görevle, Hasan Rıza başından sonuna Mustafa Kemal'in özel hesaplarını tutan ve harcamalarını yapan kişi olarak kalmıştır 1970 yılında İstanbul'da öldü

Kaynak: Atatürk ve Türkiye Cumhuriyeti - FORSNET

İSMET İNÖNÜ (1884-1973)



1884 yılında İzmir'de doğdu İlk ve orta öğrenimini Sivas' ta tamamladıktan sonra Mühendishane İdadisi’ni (Askerî Lise) bitirdi

1903 yılında Kara Harp Okulu'ndan, 1906 yılında Harp Akademisi'nden mezun olarak, ordunun çeşitli kademelerinde görev yaptı

1910-1913 yılları arasında Yemen İsyanı'nın bastırılması harekatına katıldı Bu ve bundan önceki görevlerinde hudut problemleri ve asilerle yapılan anlaşmalarda başarılı hizmetleri ve mesleki özellikleriyle dikkati çekti Birinci Dünya Savaşı sırasında Kafkas Cephesi'nde Kolordu Komutanı olarak Atatürk'ün emrinde çalıştı ve öğrencilik yıllarından beri devam eden dostlukları ile devletin geleceği hakkında ortak fikirleri gelişti Suriye Cephesi'nde savaştı; Milli Mücadele sırasında Atatürk'ün en yakın silah arkadaşı olarak çalıştı Edirne milletvekilliği ve bakanlık yaptı Albay İsmet Bey, mebusluk ve bakanlık da uhdesinde kalarak Garp Cephesi Komutanlığı'na getirildi 25 Ekim 1920'den sonra Batı Cephesi Komutanı olarak Çerkez Ethem isyanını bastırdı Birinci ve İkinci İnönü Savaşlarını yönetti Tuğgeneral rütbesine yükseldi

Sakarya Meydan Savaşı ve Büyük Taarruz'dan sonra kazanılan zafer üzerine Mudanya Mütarekesi'nde Büyük Millet Meclisi'ni temsil etti Lozan Barış Konferansı'na Dışişleri Bakanı ve Türk heyeti başkanı olarak katıldı 24 Temmuz 1923'te Lozan Antlaşması'nı imzaladı

Cumhuriyetin ilanından sonra 1923-1924 yıllarında ilk hükumette Başbakan olarak görev aldı, 1924-1937 yılları arasında bu görevini sürdürdü

İnönü, Atatürk İnkılaplarının gerçekleşmesinde ve Türkiye Cumhuriyeti'nin sağlam temeller üzerine oturtulmasında Atatürk'ün en yakın mesai arkadaşıydı

Atatürk'ün ölümünden sonra, 1938 yılında, TBMM tarafından Türkiye'nin ikinci Cumhurbaşkanı olarak seçildi İkinci Dünya Savaşı sırasında Türkiye'yi savaş felaketinin dışında tutmayı başardı Savaştan sonra çok partili siyasi rejime geçilmesinde en büyük destek oldu 1950 yılında, yapılan seçimleri kaybettikten sonra, 1960 yılına kadar Ana Muhalefet Partisi Başkanı olarak siyasi yaşamını sürdürdü 27 Mayıs harekatından sonra Kurucu Meclis üyeliğine seçildi ve 10 Kasım 1961 tarihinde Başbakanlığa atandı

1965 yılında bu görevden ayrıldıktan sonra milletvekili olarak siyasi yaşamına devam etti, 1972'de Parti Genel Başkanlığı ve milletvekilliğinden istifa ederek; ölünceye kadar (25 Aralık 1973) Anayasa gereğince Cumhuriyet Senatosu tabii üyeliği görevinde bulundu

Kaynak: Atatürk ve Türkiye Cumhuriyeti - FORSNET

İZZETTİN ÇALIŞLAR (1882-1951)



Asker, Kurtuluş Savaşı komutanlarından ve siyaset adamı 1882 yılında Yanya'da doğdu İstanbul'da Milli Savunma Bakanlığı Personel Dairesi emrinde çalışmayı reddederek Mudanya'da Milli Mücadele kuvvetlerine katıldığında (1 Temmuz 1920) yarbaydı O tarihe kadar Üsküp'ten Anafartalar'a uzanan çeşitli yerlerde görev yaptı Çalışlar, Milli Mücadele'yi yürüten kuvvetlerden 23 Tümen komutanlığına atandı, 20 Kolordu'nun da komutan vekilliğiyle görevlendirildi Kütahya-Eskişehir, Birinci ve İkinci İnönü ve Sakarya Meydan Savaşları'nda tümen ve grup komutanı olarak bulundu 1921'de albaylığa, 1922'de generalliğe yükseldi 1926'da korgeneral oldu Bu sırada 1 Ordu'ya komuta ediyordu ve bir ara İzmir valiliği ile Askeri Mahkeme üyeliği de ek görev olarak kendisine verilmişti Çalışlar, 1930'da orgeneralliğe yükseltildikten sonra ordu komutanı olarak 1939'a kadar görevini sürdürdü Emekliye ayrıldıktan sonra Aydın (1939), Muğla (1940 ve 1943), Balıkesir (1943) milletvekili olarak Meclis'de bulundu 1951 yılında İstanbul'da öldü

Kaynak: Atatürk ve Türkiye Cumhuriyeti - FORSNET

KAZIM KARABEKİR (1882-1948)



Asker, Milli Mücadele kahramanlarından ve siyaset adamı 1882 yılında İstanbul'da doğdu İlköğrenimini değişik yerlerde tamamladı Ortaokul ve liseyi Fatih Askeri Rüştiyesi'nde ve Kuleli Askeri Lisesi'nde okudu Karabekir, Harp Okulu'nda Mustafa Kemal ile tanıştı1902'de Harp Okulu'nu, 1905'te Harp Akademisi'ni bitirdi1909'da İstanbul'da patlak veren 31 Mart Olayı'nı bastırmak üzere buraya gönderilen Hareket Ordusu'nda Mustafa Kemal ile birlikte Kazım Karabekir'de vardı

Birinci Dünya Savaşı başlarında yarbaylığa yükselen Karabekir, savaş yılları boyunca İran sınırında, Halep'te, Doğu Cephesi'nde, Çanakkale'de bulundu 1917'de atandığı Diyarbakır'daki 2 Kolordu komutanlığından sonra, Erzincan yakınındaki Kafkas Kolordusu'nun başına getirildi ve bu görevi sırasında Ermenileri püskürterek Erzincan ve Erzurum'u geri aldı Sarıkamış'taki kolordu ile işbirliği yaparak Kars ve Gümrü kalelerinin alınmasında üstün başarı gösterdi Bunun sonucu olarak da generalliğe yükseltildi

Karabekir'in hayatındaki önemli dönüm noktalarından biri Doğu'daki görevine gidişiyle başlar Asıl başlangıç tarihiyse Mustafa Kemal'in Samsun'a çıktıktan sonra, kendisiyle temasa geçmesidir O günden başlayarak Karabekir'in sınıf arkadaşı Mustafa Kemal ile tam bir işbirliği yapacak ve bu beraberlik Kurtuluş Savaşı'nın sonuna kadar sürecektir

Kazım Karabekir Doğu'da Milli Mücadele'yi sürdürürken Edirne milletvekili olarak Birinci Büyük Millet Meclisi üyeleri arasına girdi ve böylelikle siyasi hayata atıldı 1923 seçimlerinde de İstanbul'dan milletvekili seçildi Aynı zamanda merkezi Ankara'da olan 1 Ordu'nun komutanlığı görevini aldı 1dönem milletvekilliği sırasında pek faal olamayan Karabekir, 1923'ten sonra Parlamento'da sayıları oldukça azalan Mustafa Kemal'in muhalifleri arasında yer aldı Çok geçmeden de Rauf Orbay, Ali Fuat Cebesoy, Refet Bele, Cafer Tayyar Eğilmez Paşalarla birleşerek Terakkiperver Cumhuriyet Fırkası'nı kurdu (1924) ve bu partinin genel başkanlığını üzerine aldı Partinin ömrü uzun olmadı ve 1926'da Mustafa Kemal'e karşı yapılan suikast girişiminden sonra kapatıldı Kazım Karabekir 1948 yılında Ankara'da öldü

Kaynak: Atatürk ve Türkiye Cumhuriyeti - FORSNET

KAZIM ÖZALP (1880-1968)



Devlet adamı 1880 yılında Köprülü-Yugoslavya'da doğdu Harp Okulu'nu (1902) ve Harp Akademisi'ni (1905) bitirdi Selanik'te 36Alay 2Bölük komutanlığına atandı Daha sonra, İttihat ve Terakki Cemiyeti'ne giren Kazım Bey, 31 Mart isyanını bastıran Hareket Ordusu’yla birlikte İstanbul'a geldi (1909) Balkan Savaşı’ndan sonra, İstanbul Merkez Komutanlığı yardımcılığına atandı (1913) 1914'te Binbaşı oldu Van Seyyar Jandarma Alayı komutanıyken(1914), IDünya Savaşı'na katılarak Ruslara karşı savaştı Yunanlıların İzmir'i işgalinde, Balıkesir'deki 61Tümen komutanlığında görevliydi ve o çevrede Kuva-yı Milliye'yi örgütledi Bu arada Balıkesir Milletvekili olarak TBMM'ye girdi (1920) Meclis tarafından İzmir Şimal Cepheleri komutanlığına atandı Sakarya Savaşı'na ve Büyük Taarruz'a katılarak 1921'de Tümgeneral, 1922'de Korgeneral oldu 1922-1924'te Milli Savunma Bakanı, 1924-1935'te Meclis Başkanıydı Bu arada orgeneralliğe yükseldi (1926) 1935'te ikinci defa Milli Savunma Bakanlığına getirildi 1943'te CHP Meclis grup başkan vekili oldu 1950 seçimlerinde Van'dan milletvekili seçildi ve 1954'te siyasi hayattan çekildi

Kaynak: Atatürk ve Türkiye Cumhuriyeti - FORSNET

KILIÇ ALİ (1888-1971)



Asker ve siyaset adamı Askeri okulu bitirdikten sonra binbaşı rütbesiyle IDünya Savaşı’na katıldı Kurtuluş Savaşında Maraş, Antep yöresinde milli kuvveti kurmakla görevlendirildi Karayılan ve Şahin Bey ile birlikte bu bölgede çıkan ayaklanmaları ve Kırşehir isyanını bastırdı Maraş, Antep ve Urfa'da bulunan Fransız kuvvetlerine karşı yapılan çatışmalardaki başarısı ona, Antep kahramanı olarak ün sağladı Ağrı isyanı sırasında kurulan İstiklal Mahkemeleri'nde üyelik yapan Kılıç Ali, 1920-1938 yılları arasında Antep milletvekilli olarak TBMM'de bulundu 1970'de Yeni Türkiye Partisi'nin kurucuları arasında yer aldı "Hatıralarını anlatıyor" (1955), "Atatürk'ün Hususiyetleri" (1955), "İstiklal Mahkemesi Hatıraları" (1955) adlı kitapları vardır

Kaynak: Atatürk ve Türkiye Cumhuriyeti - FORSNET

MAZHAR MÜFİT KANSU (1873-1948)



Siyaset adamı ve idareci 1873'de Denizli'de doğdu Edirne'de gördüğü ilk ve orta öğreniminden sonra Gelibolu'da (1891) ve Edirne İdadisi'nde tarih ve matematik öğretmenliği yaptı 1897'den sonra idareci olarak görev alan Kansu, Havza, Çorlu, Çisriergene ve İskeçe kaymakamlığında, 1908'den sonra da Gümülcine, Lazistan, Mersin, İzmit ve Balıkesir mutasarrıflıklarında bulundu İdareciliğinin yanı sıra siyasetle de ilgilenerek İttihat ve Terakki Cemiyeti'nin üyeleri arasında yer aldı 1918'de Rus istilasından yeni kurtulan Bitlis'e vali atandı Heyet-i Temsiliye üyeliğine seçildi Heyet, Ankara'ya geldiği sırada İstanbul'da son Meclis-i Mebusan toplanıyordu Kansu, Mustafa Kemal'in de isteğiyle İstanbul'a gitti Felah-ı Vatan Grubu’nun çalışmalarına katıldı ve Meclise Hakkari Milletvekili olarak girdi Heyet adına Vahdeddin ile görüşerek ona Anadolu'ya geçmesini teklif etti İstanbul işgal edilip Meclis-i Mebusan feshedilince, Kansu gemiyle Beyrut'a geçti Oradan Silifke yoluyla Ankara'ya geldiği zaman TBMM açılmıştı Hakkari Milletvekili olarak görev aldı Milletvekilliği dışında Elazığ valiliğine atandı 1923, 1939 dönemlerinde Denizli Milletvekilliği ve 1925'te Doğu İstiklal Mahkemesi’nde başkanlık yaptı 1939-1946'da Çoruh milletvekili olarak siyasi hayatını sürdürdü Mustafa Kemal'in Milli Mücadele döneminde ve Cumhuriyet yıllarından olan Kansu'nun "Erzurum'dan ölümüne kadar Atatürk'le beraber" adıyla 4 Mart 1948'den Son Telgraf gazetesinde yayımladığı anıları, 1966'da Türk Tarih Kurumu tarafından iki cilt olarak basıldı 1948 yılında İstanbul'da öldü

MÜFİT ÖZDEŞ (1874-1940)



Asker ve siyaset adamı 1874 yılında Kırşehir'de doğdu Harp Akademisi’ndeyken çöküşe hızla yaklaşan Osmanlı İmparatorluğu’nun kaderini değiştirmenin yollarını arayan genç subaylar arasında idi Hürriyetçi görüşleri benimsemiş olan Mustafa Kemal ve Ali Fuat Cebesoy gibi subaylarla yakın ilişkiler kurdu Bu arkadaşları ile birlikte gizli bir gazete çıkarma çabası içine girdi

Girişimin cezası korktuğundan hafif oldu ve rütbesinin geri alınmasını beklerken, sürgün niteliğinde bir atanma emri aldı Mustafa Kemal ile birlikte Şam'a gönderildi

İstanbul'da başlayan dostluk Şam'da daha koyulaştı Mustafa Kemal ile hemen her vakit beraber idiler Çok geçmeden sürgünde tanıştıkları, tıp öğrencisi Mustafa Efendi, düşüncelerine yeni unsurlar ekledi Aslında o da siyasetle ilgilendiği için İstanbul'dan uzaklaştırılmıştı

Çok geçmeden bu üç arkadaş düşüncelerini gerçekleştirmek için bir örgüt meydana getirmeye karar verdiler ve Vatan ve Hürriyet Cemiyeti’ni kurudular Gizli cemiyetin karargahı tıp öğrencisi Mustafa Efendi’nin dükkanıydı Müfit Özdeş, Milli Mücadele’nin başından itibaren eski arkadaşı Mustafa Kemal'in yanında yer aldı Kurtuluş Savaşı’nın sonuna kadar cephelerde savaştı Savaşın sonunda Binbaşılıktan emekliye ayrılarak Meclise girdi ( 1923) 1939'a kadar Milletvekilliği yaptı Bu süre içinde bir ara Şehremaneti müfettişliği yapan Müfit Özdeş 1940'da İstanbul'da öldü

MUSTAFA CANTEKİN (1878-1955)



Doktor ve siyaset adamı 1878'de Çorum'da doğdu İstanbul Tıp Fakültesi'nde okurken siyasetle ilgilendiği için kalebent olarak üç yıllığına Şam'a sürüldü Burada, İstanbul'dan uzaklaştırılmak amacıyla Şam'a atanan Mustafa Kemal ile tanıştı Dostlukları hemen o gün başladı Mustafa Efendi'nin kitapları ilk bakışta Mustafa Kemal'in dikkatini çekti

İki Mustafa'nın dostluğu hızla gelişti ve çok geçmeden kendilerine katılan, genç subaylardan, Kırşehirli Lütfi Müfit (Özdeş) Efendi’yle birlikte gizli Vatan ve Hürriyet Cemiyeti'ni kurdular

Sürgünden döndükten sonra öğrenimini tamamladı Kurtuluş Savaşı başlarında Mustafa Kemal'in yanında yer aldı Birinci Türkiye Büyük Millet Meclisi'ne Kırşehir milletvekili olarak girdi 1950'ye kadar da sürekli olarak Meclis'te kaldı Milletvekilliğinin sürdüğü yıllarda bir ara da Afyon Askeri Hastanesi’nin başhekimliğini yaptı Savaş yaralılarını kurtarmak için çaba gösteren Mustafa Efendi, 1955 yılında Ankara'da öldü