Hasan Rıza Paşa

Hasan Rıza Paşa

Balkan Harbi sırasında İşkodra Savunma Kumandanlığı yapan Osmanlı paşası Aslen Kastamonu vilâyetinin Tosya ilçesinden olan Hasan Rızâ, 1871de doğdu Bağdat ve Kastamonu vâliliklerinde bulunan Nâmık Paşanın oğludur


İlk mektebi ve askerî rüştiyeyi İstanbulda, askerî idâdîyi Bursada tamamladı 1889-1892 seneleri arasında Harp Okulunda okudu 1895te Kurmay Yüzbaşı olarak Mekteb-i Erkân-ı Harbiye-i Şâhâneden mezun oldu Türk-Yunan Harbinde, isteği üzerine Alasonya Ordusu Erkân-ı Harbiye Riyâsetine tâyin edildi ve 7 Ekim 1897de Kolağası (Kıdemli Yüzbaşı) oldu 21 Ağustos 1898de Binbaşı, 18 Nisan 1899da Kaymakamlığa (Yarbaylığa) terfi ettirildi 1899 yılı Mayıs ayında staj yapmak ve askerî bilgisini geliştirmek üzere Almanyaya gönderildi Almanyada iken 11 Aralık 1901de rütbesi Miralaylığa yükseltildi 1903te Mirlivalığa ve 10 Aralık 1906da Ferikliğe (Korgeneralliğe) terfi etti


İkinci Meşrûtiyetin îlânından sonra Edirnede İkinci Orduya mensup Yirminci Nizâmiye Fırkası Komutanlığına getirildi 26 Eylülde aynı ordunun Erkân-ı Harbiyesine nakledildi Sultan İkinci Abdülhamid Hanı tahttan indirdikten sonra iktidâra gelen İttihat ve Terakkinin orduyu gençleştirme ve modernleştirme adı altında devletine, milletine ve dînine bağlı subayları ordudan tasfiye ettiği sırada rütbesi Kaymakamlığa (Yarbaylığa) indirildi 4 Ekim 1909da Erkân-ı Harbiye-i Umûmiye Üçüncü Şûbesinde vazîfelendirildi 21 Mart 1910da yeniden Miralaylığa yükselerek 6 Ordu Erkân-ı Harbiyesine tâyin edildi


1911 yılında Malisor Ayaklanmasında Garp Ordusu kumandanlığı ile İşkodraya giden Birinci Ferik Abdullah Paşanın Erkân-ı Harbiyesine tâyin edildiyse de, bu vazîfeden istifâ etti 19 Temmuz 1911 târihinde müstakil 24 İşkodra Nizâmiye Fırka Kumandanlığına gönderildi İşkodra Vâlisi Hayri Beyin vazîfeden alınması üzerine, 27 Mayıs 1912de İşkodra Vâliliği vazîfesine de tâyin edildi


Bu sırada İttihat ve Terakkî Hükümetinin basiretsiz uygulamaları sonucunda Balkanlarda Osmanlı Devletine karşı bir ittifak baş göstermiştir Rusyanın da tahrik ve teşvikleriyle Balkan milletleri 8 Ekim 1912de Osmanlı Devletine karşı harp ilân ettiler


Bulgar birlikleri Batı Trakya üzerine hücuma geçerken Karadağlılar da İşkodra Gölünün güneyinden sınırı geçtiler


24 Müstakil İşkodra Fırkası Kumandanı Miralay Hasan Rızâ Bey, müstahkem mevki kumandanlığını da eline aldı Karadağ ordusu; kuzey, merkez ve güney olmak üzere üç yığınak grubuyla taarruza başladı Hasan Rızâ Bey, idâresindeki fırka ile çok zahmet çekerek düşman taarruzlarını önledi Bu sırada bâzı askerler terhis isteğiyle ayaklandılar Hasan Rızâ Bey bu askerlere nasîhat ettiyse de netîce alamadı Askerlerin bir kısmı, vaktiyle İstanbulda 31 Mart Vakasına iştirâk edenlerdendi Bu ayaklanma bâzı taşkınlıklarla bir hafta kadar devâm etti Çâresiz kalınınca silâh ve teçhizâtları alınarak terhis tezkereleri hazırlanıp verildi Memleketlerine dönmek üzere ayrılan askerler kısa bir müddet sonra tekrar geri döndüler Osmanlı askerinin böyle olduğu bir sırada taarruzlarını şiddetlendiren Karadağlılar Taşlıca, Akova, Gosina ve Berenayı işgâl ettiler Sırplar, Bulgarlar ve Yunanlıların taarruzları neticesinde bütün Rumeli hemen hemen elden çıktı


Yalnız, İşkodrada Hasan Rızâ Bey, bir türlü düşmana teslim olmayıp, kendisine verilen vazîfeyi cânı pahasına yürüttü İşkodra savunmasındaki hizmetine mükâfât olarak Mirlivâlığa yükseltilmesi için pâdişâh irâdesi çıktı Ne yazık ki terfiinden haberi olamadı


Hasan Rızâ Paşa, Karadağlılar ve Sırplara karşı Arnavutları Osmanlılar tarafına çekmek için gayret sarf ediyordu Ancak Arnavutlarla yapılacak antlaşmanın ayrıntılarını görüşmek üzere Esad Paşanın evine giderken, 30 Ocak 1913 günü akşamı tertiplenen bir sûikast neticesinde silâhlı üç kişi tarafından vurularak şehid edildi Bu sûikast, bilahare Sultan İkinci Abdülhamid Hana halini tebliğ edenler arasında bulunarak velînîmetine hıyânet eden Esad Toptanî adındaki eski Drac mebusu tarafından tertiplenmişti Hasan Rızâ Paşanın vefâtından sonra da İşkodra savunması devâm etti Fakat İşkodrada kumandayı ele alan Esad Paşa, derhâl Karadağ ordusuyla gizlice haberleşerek şehri düşmana teslim etti


Kahraman ve cesûr bir asker olan Hasan Rızâ Paşa, gâyet ciddî ve sert bir kimseydi Husûsî hayâtında latîfeyi seven ve teklifsizce konuşan Paşa, vazîfeyle ilgili konularda derhâl sesini ve tavrını değiştirirdi Verdiği emirleri tâkip eder, gevşeklikleri affetmezdi Açık sözlü bir kimse olup, birisi hakkında bildiğini yüzüne söylemekten çekinmezdi Emrindeki birliklerin eğitimlerine ve bütün işlerine bizzat nezâret ederdi En tehlikeli vazîfeye en sevdiği kimseleri memur ederdi Üstüne aldığı vazifeyi nâmus meselesi addeder ve tam mânâsıyla yerine getirmeye çalışırdı Üst ve âmirlerine, kânun ve nizâmlara çok saygılıydı


Ordunun politikayla uğraşmasına karşıydı Silâhlı kuvvetleri politikaya soktuğu için İttihat ve Terakkiyi tenkit ederdi Pâdişâha ve hükümete karşı olan ve kendi saflarında yer almasını isteyen kimselere karşı; Ben bu hükümetin vâliliğini ve kumandanlığını kabul ettim Bunun için ahdettim ve yemin ettim Verdiğim söze ters hareket etmek benim için nâmussuzluktur Ben vâli ve kumandan iken hükümet aleyhine en ufak bir teşebbüsü bile hoşgörü ile karşılamam, âzamî şiddetle hareket ederim derdi


Emrindeki subay ve erlerin itimâdını kazanmıştı Kesin kararlı olup emirleri katî idi Hatâsını anladığı konuda ısrâr etmeyen, fazîlet sâhibi bir komutandı