Hüsâmeddîn Nakşî

HÜSÂMEDDÎN NAKŞÎ

İstanbul evliyâsından İstanbul'da Aksaray semtinde Ebekadın mahallesinde 1770 (H1184) senesinde doğdu Babası, Dîvân-ı hümâyûn dâhiliyye, içişleri kalemi serhalifesi Seyyid Muhammed Fehim Efendidir

Dört yaşında mektebe başladı Zekî olduğu için kısa zamandaKur'ân-ı kerîmi eberledi Dokuz yaşlarında hâfızlığını tamamlayıp zamânın meşhur kırâat âlimi Meşâyıhil-kurrâ Yûsufzâde el-Hac Hâfız Sâlih Efendinin huzûrunda Kur'ân-ı kerîmi ezberden yedi saatte okudu Bundan sonra Fâtih Sultan MehmedCâmiinde ilim tahsîline başlayıp, Kastamonulu Ömer Efendiden sarf ilmi öğrenmeye başladı Bu sırada babası vefât etti Babasından kalan mîrâsdan hiç mal almayıp kendini ilme verdi Tahsîlini tamamladıktan sonra, Eyüp Sultan'daki Zal Mahmûd Paşa Câmii yanındaki medresenin bir odasına yerleşti Konevî Ali Efendiden hadîs usûlü ilmini öğrendi ve Sahîh-i Buhârî'yi okudu Kuru Sebîlli Es'ad Efendiden tefsîr ilmini öğrendi ve Kâdı Beydâvî tefsîrini okudu O devirde İdris köşkü denilen yerdeki Hâtuniyye Tekkesi şeyhi ve tarîkat-i aliyye-i Nakşibendiyye şeyhlerinden Ahıskalı Hacı Selîm Efendiden dînî yüksek ilimleri okuyup icâzet aldıSonra Bursa'ya gitti Bursalı Hâce Muhammed Emîn Efendinin derslerinde ve sohbetlerinde bulunduDergâhın imâmlığını yaptı Bu hocasının yanında tasavvufta bir hayli yol katetti Onun vefâtı üzerine mânevî işâretiyle tekrar İstanbul'a dönüp Eyüp Sultan semtinde Hâtuniyye Tekkesinin şeyhi HâceSelîm Efendinin sohbetlerine devâm etti Ondan Fârisî öğrendi Tasavvufa dâir olan Mesnevî-i Şerîf ve Fusûs-ul-Hikem kitaplarını okudu Bunun da vefâtından sonra Yenikapı dışındaki Merkez Efendi Dergâhına gitti Burada Mesnevî okumakla meşgûl oldu Bir müddet kaldıktan sonra Kocamustafapaşa Dergâhına gidip Mesnevî okudu

1831 (H1247) senesinde Tüccarbaşı Hacı Mahmûd Efendi ile hacca gittiİstanbul'a dönüşünde kendi talebelerinden Sünbüliye tarîkatı şeyhi Hacı Muhammed Sûfî EfendininYedikule civârındaki Hacı Evhadüddîn Dergâhına yerleşip bir müddet orada kaldı

Bu medresede Mesnevî, Sahîh-i Buhârî, KâdıBeydâvî Tefsîri, Mesâbîh-i Şerîf ve Şir'at-ül-İslâm, Delâil-i Hayrât kitaplarını okuttu Son olarak Eyüp Sultancivârındaki Hâtuniyye Dergâhına yerleşip ömrünün sonuna kadar burada kaldı Bu sırada tefsîr, hadîs dersleri verdi On sene müddetle ilim öğretip, insanlara rehberlik yaptı

Az yer, az içerdi Diğer zamanlarında sebze ile yetinirdi Yemelerine bu sûrette dikkat ettiğinden sıhhatleri dâimâ îtidâl üzere olur, vücudlarında hastalık pek seyrek görülürdü Hüsâmeddîn Efendi ilmini tamamlayıp, icâzetini alıp, müderris olarak artık mühim bir mevkı sâhibi olmak kendisine pek kolay iken buna rağbet etmeyip, mânevî olgunluklar kazanmayı tercih edip, Eyüp'te bulunan Zâl Mahmûd Paşa Medresesinde bir hücrede yerleşip garibâne yaşamayı tercih etmiştir Talebeliğinde bir taraftan dînî ilimleri öğrenirken, zengin bir âilenin çocuğu olmasına rağmen son derece sabır ve kanâat içinde nefsiyle mücâdele üzere yaşamıştır 96 senelik ömrünü ya bir medrese odasında, yâhut dergâh odasında yalnız başına geçirmiştir

Ömrünün sonuna kadar her verdiği dersden, vâz u nasîhatlerinden dolayı kimseden bir ücret almamış, bunları sırf Allahü teâlânın rızâsı için yapmış, insanları dînen, ahlâken ve amel bakımından aydınlatmıştır Ahlâkında, âdetlerinde, söz ve işlerinde, insanlara muâmelelerinde yapmacıktan, riyâ ve gösterişten uzak kalmıştır Vakitlerinin çoğunu gece kaldığı odasında geçirmekle berâber, bey, dilenci kim olursa olsun herkesle görüşür, sâde ve açık sohbet eder ve herkese eşit muâmelede bulunurdu Sohbetlerinden kimse sıkılmaz, bilakis lezzet alırlardı Latîfeleri, sünnet-i seniyye dâhilinde olurdu Rahat konuşur kimseden çekinmezdi

Talebelerinden birisi anlatır: Bir Cumâ gecesi Mesnevî'den ertesi günkü derse bakıyordum Bir yeri anlayamamıştım Çok uğraştığım halde halledemedim Âciz kalarak, bakalım hocam yarın burayı nasıl açıklayacak diye kapadım Ertesi gün derse gittim Ders sırasında sıra o beytin açıklamasına geldi İçimden dikkatlice dinliyeyim de kavrıyayım dedim Hocam beyti gâyet güzel açıkladı Açıklamasının sonunda bana dönerek; "Artık yapabilir misin?" buyurdu

Çok cömert ve güzel ahlâklı idi Yanında, altın, gümüş ile toprak ve saksı parçası eşitti Allahü teâlânın rızâsından başka bir şey düşünmezdi Sözlerinde hal ve işlerinde tevekkül sâhibiydiHalktan biriymiş gibi görünürdü Sünnet-i seniyyeye de bağlılıkta çok gayret gösterirdi Talebelerine ve sevenlerine de böyle olmalarını tavsiye ederdi Nâfile ibâdet de çok yapardı, fakat nâfileleri insanlardan gizlerdi

1863 (H1280) senesinde hastalandı Fıtır Bayramı günü güneş batmasından sonra vefât etti Cenâze namazı Eyüp Câmiinde kılındı Kabri, ders verdiği câminin doğusunda bulunan minârenin bitişiğindedir Cennetmekân Abdülazîz Hanın arzusu üzerine kabrinin etrâfına mermer çerçeveli bir sed ve üzerine, baş ve ayak taraflarına iki mermer sütun güzel bir şebeke konmuştur Kabrinde bir heybet ve nûrâniyet vardır Ziyâretçilerin gönlünde mânevî bir ferahlık hâsıl eder Gidecekleri yere çoğunlukla vâsıtaya binmeden yürüyerek giderdi Meselâ Yedikule'denEyüp'e ve Gümüşsuyu'na kadar yürüyerek gelir giderdi O zaman yetmiş yaşlarını geçmişti Doksan altı yaşına kadar, öğretmek ve öğrenmekle meşgûl oldu Şeyh Mustafa Vahyî Efendi bir eserinde onun hakkında; "Doksan altı yaşına kadar öğretmek ve öğrenmekle meşgûl olup, "Beşikten mezara kadar ilim tahsîl ediniz" hadîs-i şerîfinin sırrına mazhar oldu" demiştir

Eser yazmaya rağbet etmemiştir Bununla berâber üç eserinden bahsedilmiştir Bunlar: 1) Mesnevî-i Şerîf'in ilk beyti üzerine ince mânâları bildiren bir risâle, 2) Buhârî üzerine Arapça bir şerhi, 3) İmâm-ı Tirmizî'nin derlediği Şemâil-i Şerîf-i Nebeviyye Tercümesi'dir

1) Tenşît-ül-Muhibbîn bi Menâkıb-ı Hüsâmeddîn, (Şeyh Elif Efendi); s4