Hz.Musa (A.S.) İffeti Ve İffetin 19 İnceliği

HzMusa (as) İffeti ve İffetin 19 İnceliği

Kur’an-ı Kerim, yaşadığımız her olayda bize bir rehberdir O olaylara iman ve ihlâsla nasıl bir ruh kazandırılacağını, güzel ahlâkla onlara nasıl bir elbise biçileceğini, biz, mucizevî bir nazma sahip olan Kur’an-ı Kerim’den öğrenmekteyiz

Kur’an-ı Kerim, iffetin de yol ve yöntemini bize bildirmekte Kasas Sûresi’nin 23 ayetinden 28 ayetine kadar hanımlara ve erkeklere iffetin 19 inceliğini öğreterek birbirlerine karşı nasıl iffetli davranacaklarını tarif etmektedir

Hz Musa’nın iffetinden bahseden ve “Zinaya yaklaşmayın!” hükmünü açıklayan bu ayetlerin mealini verdikten sonra iffetin 19 inceliğini ayetlerin mucizevî nazmı arasında görmeye çalışalım

Kur’an-ı Kerim’in Kasas Suresi’nin 23 ayeti ile başlayıp 28 ayetiyle biten bölüm mealen şöyledir:

(Musa) Medyen suyunun başına varınca, oranın halkından bir topluluğu, hayvanlarını sularken buldu Onların gerisinde ise, hayvanlarını suya gitmekten alıkoyan iki hanım gördü Onlara:

– Bu hâliniz nedir, diye sordu Dediler ki:
– Çobanlar çekilmeden biz hayvanlarımızı sulamayız; babamız ise çok yaşlıdır (gelip hayvanları sulayacak hâli yoktur)

Musa onların hayvanlarını suladı, sonra bir gölgeye çekildi

– Ey Rabb’im, dedi Bana ihsan edeceğin her hayra muhtacım

Derken, o iki hanımdan birisi istihya üzere (utana utana, mahcup) bir yürüyüşle geldi

– Hayvanlarımızı sulamanın karşılığını vermek üzere babam seni çağırıyor, dedi

Musa gelip başından geçenleri onların babalarına anlattı Babaları da Musa’ya;

– Korkma, dedi Artık o zalimler güruhundan kurtuldun O hanımlardan biri şöyle dedi:

– Babacığım, onu ücretle (çoban) tut! Şüphesiz, ücretle istihdam ettiğin en iyi kimse, güçlü ve güvenilir kimsedir Babaları (Musa’ya) dedi ki:

– Sekiz sene bana çalışman şartıyla şu kızlarımdan birini sana nikâh etmek isterim On yıla tamamlarsan, o da senin bir lütfun olur Ben sana güçlük çıkarmak istemem Beni inşaallah salih kimselerden bulacaksın Musa:

– Bu seninle benim aramda bir anlaşmadır, dedi İki müddetten herhangi birini tamamladıktan sonra, artık bir çekişme olmayacak ve daha fazlası benden istenmeyecektir Söylediklerimizi Allah görüp gözeticidir (Kasas Suresi, 23–28)

İffetin 1 inceliği: İffetli hanımlar erkeklerle iç içe olmamalı ve bir kenarda durmalı Ayet-i kerime buna “Onların (erkeklerin) gerisinde” ifadesiyle işaret ediyor

İffetin 2 inceliği: İffetli hanımlar erkeklerle iç içe bir araya getirecek sebeplerden uzak durmalı Ayet-i kerime buna “Hayvanlarını suya gitmekten alıkoyan iki kadın” ifadesiyle işaret ediyor

İffetin 3 inceliği: İffetli hanımların yabancı erkeklerle konuşma zorunluluğu varsa maksadı anlatacak kadar kısa konuşmalı Ayet-i kerime buna “Çobanlar çekilmeden biz hayvanlarımızı sulamayız; babamız ise çok yaşlıdır (gelip hayvanları sulayacak hâli yoktur)” ifadesiyle işaret ediyor Burada ne az ne de çok bir ifade var Maksadı anlatan çok kısa bir cümle seçilmiş Çünkü Musa (as) onlar için yabancı bir erkek

İffetin 4 inceliği: İffetli hanımlar yabancı erkeklerle karşılıklı sohbete sebep olacak tarzda konuşmamalıAyet-i kerime buna “Çobanlar çekilmeden biz hayvanlarımızı sulamayız; babamız ise çok yaşlıdır” cümlesindeki fazla açıklamayla işaret ediyor Çünkü bu ifade karşılıklı konuşmaya sebep olacak şu muhtemel soruların hepsini karşılıyor: “Niçin erkeklerin gerisinde duruyorsunuz? Hayvanlarınızı niçin sulamıyorsunuz? O halde ne zaman sulayacaksınız? Sizin bir erkeğiniz yok mu? O halde niçin o gelip sulamıyor?” gibi… Bu muhtemel sorular karşılıklı konuşmayı doğuracağı için burada en iffetli cevap seçilmiş, tekrar soru sormaya imkân bırakılmamıştır

İffetin 5 inceliği: İffetli hanımlar yabancı erkeklerle sohbet kapısını açacak tarzda yuvarlak sözlerle değil kesin ifadelerle konuşmalı Ayet-i kerime buna “Çobanlar çekilmeden biz hayvanlarımızı sulamayız” cümlesindeki olumsuzluğu ifade eden kesin hükümle işaret ediyor O kadınlar “Biz sonra sularız” gibi genel bir cümle kullanmıyor Çünkü o zaman bu ifade bir sohbet kapısını açabilirdi

İffetin 6 inceliği: Erkeklerin de yabancı hanımlarla konuşma zorunluluğu varsa onlar da sözlerini kısa tutmalı Ayet-i kerime buna “Mâ hatbukuma” yani “Bu hâliniz nedir?” sorusuyla işaret ediyor Çünkü Hz Musa’nın (as) iffeti o kadınlardan daha fazla olduğu için onlara bir kelimelik soru soruyor

İffetin 7 inceliği: İffetli erkekler, iffetli sözlerle maksadına ulaşınca hanımlarla konuşmayı bitirip susmayı tercih etmeli Ayet-i kerime buna, “Musa onların hayvanlarını suladı” cümlesiyle işaret ediyor “Hayvanlarınızı sulamamı ister misiniz?” diye sormadan kalkıp onları suluyor Çünkü her soru bir cevabı doğuracağından Hz Musa iffetinden dolayı bu kapıyı açmıyor

İffetin 8 inceliği: Bir erkek bir hanıma iyilik yapmışsa iffetin gereği olarak o hanımdan gelecek teşekküre veya güzel sözlere meydan vermemeye çalışmalı Ayet-i kerime buna “Sonra bir gölgeye çekildi” cümlesindeki “sonra” kelimesiyle işaret ediyor Demek Hz Musa (as) sulamanın ardından herhangi bir konuşmaya mahal vermeden hemen oradan uzaklaşıyor

İffetin 9 inceliği: Şartlar ne kadar zorlarsa zorlasın iffetli hanımlar erkeklerle iç içe bir arada bulunmamak için elden geldiğince gayret göstermeli Buradaki ayet-i kerimelerden anlıyoruz ki o kadınlar: “Hayat şartları bizi zorluyor? Beraber gideceğimiz mahrem bir erkeğimiz de yok Hem subaşında insan çok olduğu için halvet de olmaz Ayrıca onları beklersek geç de kalırız O halde erkeklerin arasında biz de hayvanlarımızı sulayabiliriz” demiyorlar Bütün bu haklı sebeplere rağmen iffetlerinin gereği olarak erkeklerin gerisinde beklemeyi tercih ediyorlar

İffetin 10 inceliği: İffetli hanımlar yabancı erkeklerle iç içe beraber olmamak için onların azlığına veya çokluğuna bakmamalı Ayet-i kerime buna “Çobanlar çekilmeden biz hayvanlarımızı sulamayız” cümlesindeki kapsamlılıkla işaret ediyor Çünkü o kadınlar “Çobanlar biraz azalsın da biz hayvanlarımızı öyle sularız” demiyorlar

İffetin 11 inceliği: İffetli bir erkek iyilik yaptığı bir hanımla tekrar karşılaşırsa – 8 maddedeki sakıncaya düşmemesi için – samimi sohbete kapı açacak herhangi bir söz söylememeli Bu ayetlerden anlıyoruz ki o kadınlardan birisi geri dönüp Hz Musa’nın (as) yanına geldiğinde, Hz Musa (as) ona, “Buyurun! Nasıl yardımcı olabilirim? Seni bana birisi mi gönderdi? Benden bir şey mi istiyor?” gibi sohbet kapısını açacak herhangi bir şey sormuyor

İffetin 12 inceliği: İffetli hanım da daha önce kendisinden iyilik gördüğü yabancı erkekle karşılaştığında samimi sohbete kapı açacak sözler sarf etmemeliO hanım Hz Musa’nın (as) yanına vardığında “Siz iyi bir insansınız İyiliğiniz için teşekkür ederiz Sizi eve davet edip iyiliğinizin karşılığını ödemek istiyoruz” gibi kendisinin veya kız kardeşinin duygularını hissettiren bir cümle kullanmıyor Hz Musa’nın (as) sorabileceği muhtemel soruların cevabını veren, kendi duygularını hiç dikkate vermeyen ve isteği kendisine değil babasına isnat eden kısa ve iffetli bir cümle söylüyor: “Hayvanlarımızı sulamanın karşılığını vermek üzere babam seni çağırıyor”

İffetin 13 inceliği: İffetli hanımlar yolda yürürken “tam bir hayâ” veya tam bir mahcup eda içinde yürümeli Ayet-i kerime buna “istihya üzere (utana utana, mahcup) bir yürüyüşle geldi” cümlesiyle işaret ediyor O kadın, süslü püslü bir kıyafetle, çalımlı, sallana sallana, sağa sola bakarak, dikkatleri kendi üzerine çekerek ve gönül eğlendiren bir tavırla yürümüyor Çünkü ayet-i kerimede “hayâ” kelimesi yerine “istihyâ” kelimesi geçiyor ki üç harflik bir fazlalıkla ondaki mahcupluğun ve utanma duygusunun ileri seviyede olduğunu ve yürüyüşüne bunu yansıttığını gösteriyor

İffetin 14 inceliği: İffetli hanımlar yabancı erkeklerle konuşurken iffetli bir şekilde konuşmalı “O iki hanımdan birisi istihya üzere (utana utana, mahcup) bir yürüyüşle geldi” ifadesinin tefsiri hakkında, İbn Kesir’de, Hz Ömer’den sahih bir rivayet naklediliyor Hz Ömer şöyle diyor: “O kadınlardan biri utana utana yürüyüp ona geldi Elbisesiyle yüzünü örtmüştü O, ileri geri konuşan yüzsüz bir hanım değildi”

İffetin 15 inceliği: İffetli hanımlar evden dışarı çıkma hususunda iktisatlı davranmalı Yani, işi güven içinde sonuçlandırabilecek kaç hanıma ihtiyaç varsa o kadar hanımla beraber çıkmalı Ayet-i kerime buna “O iki kadından birisi… geldi” tabiriyle işaret ediyor Çünkü babalarının talebini Hz Musa’ya (as) haber vermek için bir hanımın çıkması yeterlidir Koyunları sularken iki hanıma ihtiyaç duyulduğu için o görevi iki hanım beraberce yapmışlardı

İffetin 16 inceliği: İffetli hanımlar, iffet konusunda prensip sahibi olmalı Zaman zaman değil, her zaman iffetli davranmalı Ayet-i kerime buna “Çobanlar çekilmeden biz hayvanlarımızı sulamayız” cümlesindeki “sulamayız” fiil kipiyle işaret ediyor, geçmişi de geleceği de içine alan bir prensibi nazara veriyor Yani o hanımlar bu ifadeyle, “Bizim prensibimiz, âdetimiz böyle Biz hiçbir zaman çobanlar çekilmeden hayvanlarımızı sulamayız” diyorlar

İffetin 17 ve 18 inceliği: İffetli hanımlar belirli bir erkekten ve onun niteliklerinden bahsederken sözlerine iffeti yansıtmalı Ayet-i kerime buna “Babacığım, onu ücretle (çoban) tut! Şüphesiz, ücretle istihdam ettiğin en iyi kimse, güçlü ve güvenilir kimsedir” cümlesiyle işaret ediyor Çünkü o hanım babasına teklifini yaparken birinci olarak Hz Musa’nın adını anmadan yapıyor, ikinci olarak onun özelliklerinden bahsederken genel ifade kullanıyor Kendisine sorulmadan “Musa güçlü ve güvenilir bir kimsedir Bizim için böyle böyle yaptı” demiyor Sadece ücretle çalışan bir kimsede olması mutlaka şart olan iki özelliği dikkate veriyor: “güçlü” ve “güvenilir”

Bu hususta İbn Kesîr’in tefsirinde şöyle bir kayıt yer alıyor:

“Ömer, İbn Abbâs, Kâdî Şureyh, Ebu Mâlik, Katâde Muhammed İbn İshâk ve birçokları şöyle diyorlar:

Kız, babasına “Şüphesiz, ücretle istihdam ettiğin en iyi kimse, güçlü ve güvenilir kimsedir” dediğinde, babası:

– Bunu sana öğreten nedir? diye sormuş Kızı da şöyle demiş:

– Çünkü o, on erkeğin taşıyabileceği kayayı kaldırdı Ben onunla beraber gelirken onun önüne geçmiştim de bana:

– Arkamdan gel, ben yoldan sapacak olursam bir çakıl taşı at ki onunla yolu bileyim ve doğru yoldan gideyim, dedi

İffetin 19 inceliği: Erkek erkeğe konuşma yapılırken detaylı bir şekilde konuşulabilir Ancak iffetli erkek yabancı hanımlarla konuşurken maksadı ifade edecek kadar kısa konuşmalı Ayet-i kerime buna, “Musa gelip başından geçenleri onların babalarına anlattı” cümlesiyle işaret ediyor Hz Musa (as) ilk başta o hanımların her ikisiyle ve daha sonra onlardan biriyle konuşurken sözlerinde iktisat etmişti Babalarının yanına geldiğinde ise başından geçenleri bir bir anlatmıştır

En iyisini Allah bilir

Sonuç olarak, peygamberler gibi mükemmel bir imana ulaşamayan birine imansız denilemeyeceği gibi, yine onların derecesinde İslam’ı yaşamaktan aciz olanlara da gayr-i müslim denilemez Binaenaleyh, iffeti bu ayetlerde işaret edilen incelikte hayatına yansıtamayan birine iffetsiz denilmemeli Yani, herkes yaşayabildiği kadar mümindir, Müslüman’dır ve iffetlidir Yeter ki imanını götürecek bir küfür, İslamiyet’i yıkacak bir itaatsizlik ve iffeti yok edecek zina gibi bir günaha düşmesin

Allah hepimizi Kur’an’ın tarif ettiği iffetle hayatını şekillendirenlerden, tövbe istiğfarla onu parlatanlardan eylesin

Said Demirtaş / İffeti Yaşayanlar