Sad İbn Ubadeyi Ebu Bekir (Ra)'E Biat Etmediği İçi

Hz Ömer (ra), Sad ibn Ubadeyi Ebu Bekir (ra)'e biat etmediği için katletmekle korkutmuş mudur?

Yazar: Sorularla İslamiyet, 27-7-2009

Bu konudaki rivayet şöyledir: Ensar (radıyallâhu anhüm), Benî Saîde yurdunda, Sa'd İbnu Ubâde'nin etrafında toplandı (Muhâcir de oraya geldi Ensarîler:

"Bizden bir emîr, sizden de bir emîr!" dediler Hz Ebû Bekir, Hz Ömer, Hz Ebû Ubeyde (radıyallâhu anhüm) de oraya geldiler Hz Ömer konuşmaya başladı ise de Hz Ebû Bekir onu susturdu Hz Ömer (bilahere) şöyle diyordu:

"Vallahi, ben konuşmayı şu sebeple arzu etmiştim: (Zihnimde) hoşuma giden sözler hazırlamış, Ebû Bekir bunlara ulaşamaz (onun hatırından bunlar geçmeyebilir) diye endişe etmiştim Ama, yemin olsun, Ebû Bekir öyle bir konuştu ki, vallahi içimde hazırlamış olduğum güzel sözlerin hepsine isâbet etti, (benim aklıma gelmeyen daha da güzelini) beliğ şekilde ifade etti Onun sözleri arasında şu da vardı:

"(Ey Ensâr) biz (Kureyşli)ler emîrleriz, sizler de vezîrlersiniz!"

Bu söz üzerine Hubâb İbnu'l-Münzir ayağa kalktı ve :

"Hayır vallahi bunu yapmayız Bizden bir emîr, sizden de bir emîr olacak!" dedi Hz Ebû Bekir (radıyallâhu anh):

"Hayır! Olmaz bu Bizler emîrleriz, sizler de vezîrlersiniz" dedi

Rezîn şunu ilâve etti: "Hz Ebû Bekir devamla şunu söyledi: "Bu "iş" (hilâfet), şu Kureyş cemaati için meşrû tanınacaktır Onlar, yer îtibârıyla Arapların ortasındadır, şerefçe de (eskiden beri) en gözdeleridir Öyleyse, Ömer'e veya Ebû Ubeyde'ye biat edin!"

Hz Ömer (ra) atılarak:

"Bilakis, biz sana biat ediyoruz Sen bizim efendimizsin, en hayırlımızsın, üstelik Resûlullah (aleyhissalâtu vesselâm)'a da en sevgili olanımızsın!" dedi ve Hz Ebû Bekir (radıyallâhu anh)'in elinden tutup ona biat etti Hz Ömer (radıyallâhu anh)'i müteakip halk da ona biat etti

Bunun üzerine biri:

"Sa'd İbnu Ubâde'yi katlettiniz!" diye bağırdı Hz Ömer (radıyallâhu anh) öfkeyle:

"Allah onu katletsin!" dedi Hz Aişe (radıyallâhu anhâ) devamla der ki: "Bu her iki konuşmada geçen sözleri de Allah fâideli kıldı Nitekim Hz Ömer'in konuşması halkı korkuttu Aralarında nifak vardı, onun konuşmasıyla Cenab-ı Hakk nifakı bertaraf etti Hz Ebû Bekir (radıyallahu anh) de halkın nazarını Allah'a çevirip, üzerinde oldukları hakkı (İslâm'ı) öğretti Oradan şu âyeti okuyarak ayrıldılar (Meâlen): "Muhammed ancak bir peygamberdir Ondan önce de peygamberler geçmişti Ölür veya öldürülürse geriye mi döneceksiniz? Geriye dönen, Allah'a hiçbir zarar vermez Allah şükredenlerin mükâfaatını verecektir" (Âl-i İmrân 144) (Buhârî, Fedâilu'l-Ashâb 5, Cenâiz 3, Megâzi 83; Nesâî, Cenâiz 11)

AÇIKLAMA:

Resûllulah (aleyhissalâtu vesselâm)'ın öldüğü gün, haberin meydana getirdiği şaşkınlığı ve buna rağme Hz Ebû Bekir'in halife seçilmesini bu rivâyet açık bir şekilde anlatmaktadır Hadisle ilgili bazı müphem kelimelerin açıklanması metnin sonunda yapıldığı için aynen onları da tercüme ederek kaydettik

Buna rağmen bir-iki noktaya daha parmak basmakta fayda var:

1 Resûlullah (aleyhissalâtu vesselâm)'ın vefat haberi duyulunca Ashâb öncelikle, hilâfet meselesinin halli üzerinde durmuş, ilk iş olarak onu halletmişlerdir

2 Rivâyetler, bu işi önce Ensâr'ın yâni Medinelilerin ele aldığını ifâde ediyor Kendi aralarında hususî şekilde toplanıyorlar Hatta, Buhârî'nin bir rivâyetinde, halife meselesini halletmek üzere Ensar'ın toplandığı haberi üzerine, oraya koşan başta Hz Ebû Bekir, Hz Ömer (radıyallahu anhümâ) bir kısım Muhâcirûnu iki Ensârî karşılayarak toplantıya katılmalarına mânî olmak ister ve: Hayır, onlara yaklaşmayın, kendi işinizi halledin (aranızdan Muhacirler'e mahsus bir halife seçin)" der Hattâ İbnu İshak'ın rivâyetinde, Bedir Ashabı'ndan olan bu iki sâlih kişinin ismi de verilir: Uveym İbnu Sâide ve Ma'n İbnu Adiyy Ancak bunları dinlemeyip yürürler

3 Benî Sâide sakîfesinde toplanan Ensâr, Ubade (radıyallahu anh)'ı halife seçmek istemektedir Toplantıyı açan hatipleri, Ensar'ın faziletlerini beyandan sonra, hilâfetin kendilerinde olması gereğini ifâde eder

Sözü bitince -rivâyetten de anlaşıldığı üzere- Hz Ömer söz almak isterse de Hz Ebû Bekir susturur ve kendisi söz alır Hz Ebû Bekir, Ensâr'ın faziletlerini aynen te'yidle sözlerine başlar, ancak hilafet işine Kureyş'in layık olduğunu, onların mekan itibarıyle merkezde olmaktan başka Arab'ın en asîli, en itibarlı kabilesi olduğunu vs belirtiyor Bir rivayette: "Araplar bu işte, sâdece Kureyş'i tanıyacaktır", bir başka rivayette: "Biliyorsunuz, şu Kureyş'in Araplar nezdinde öyle bir makamı var ki başkası ona sâhip değil, Araplar ancak onlardan birinin etrafında toplanır Allah'tan korkun, İslâm'ı parçalamayın, İslâm'da ilk bid'at çıkaran siz olmayın" der

Ensar'ı en ziyade ikna etme hususunda, Hz Ebû Bekir'in Resûlullah (aleyhissalâtu vesselâm)'tan rivâyet ettiği "İmamlar Kureyştendir" hadisi olmuştur Bu konuşmalardan sonra Hz Ömer veya Ebû Ubeyde'den birine biat etmelerini teklif eder

4 Bu noktada söz alan Hz Ömer, hilafete Hz Ebû Bekir'in lâyık olduğunu söylüyor Bazı rivâyetler, Hz Ömer'in bu kanaatini te'yiden ve muhataplarını ikna maksadıyla Hz Ebû Bekir'in bazı faziletlerini sayar:

"Ey Ensar cemaati, Allah'ın Nebîsi'ne en lâyık olanı, (Kur'an-ı Kerim'de), "mağaradaki iki kişiden biri" (Teve 40) olduğu belirtilen kimse değil midir?" "Ey Ensar cemaati, bilmiyor musunuz, Resûlullah (aleyhissalâtu vesselâm), halka imamlık yapması için Hz Ebû Bekir'e emretmedi mi? Hanginizin ruhu Hz Ebû Bekir'in önüne geçmeyi hazmedecek?"

5 İbnu İshâk'ın Sîret'de kaydettiği bir rivâyet de burada kayda değer Buna göre, Ubade'nin halife olması meselesinde bütün Ensârîler müttefik değildir Onu, sadece Ensar'ın Hazrec grubu istemektedir, Evsliler değil Hatta Evsliler, onların hilafetinden rahatsızlık duyabilecekler ve İslâm'la ortadan kalkmış olan Evs-Hazrec husûmeti tekrar canlanabilecektir Ensâr'ın Benî Sâide sakîfesindeki toplantısına Hz Ebû Bekir ve beraberindeki Muhâcir grubu uğradığı zaman, Ensâr'ın Evs grubundan olan Üseyd İbnu Hudayr ve beraberindekiler, Muhacirlerden birinin halîfe olmasını tercih maksadıyla, onlara dehâlet ederler

6 Biri Muhâcir'den, diğeri Ensâr'dan iki halife olmasını teklif eden Hubâb İbnu'l-Münzir'in -bir rivâyette kaydedilen- ve Hz Ömer tarafından ciddiye alınmayan gerekçesini de kaydediyoruz: "Bir emîr sizden, bir emîr bizden olsun Bizler, vallahi sizlere karşı bu meselede rekâbet düşünmüyoruz Ancak, kardeşlerini ve bâbalarını öldürdüğümüz kimselerin başa geçmesinden korkuyoruz"

Hz Ömer (ra): "Sebep bu ise, elindeyse hemen öl!" der

7 Bu meyânda, hilâfetin Muhâcir'le Ensâr arasında münâvebe ile devam etmesi: "Önce bir Muhacir seçilip, ölünce Ensâr'dan biri, o ölünce tekrar Muhâcirler'den birinin seçilmesi şeklinde bir sistem daha teklif edilir Hz Ömer bu teklifi daha sert bir üslûbla karşılar: "Hayır, vallahi kim bize muhâlefet ederse onu öldürürüz"

8 Hz Ebû Bekir'e bey'attan sonra söylenen "Sa'd İbnu Ubâde'yi öldürdünüz" cümlesinin, "onun itibarını rencîde ettiniz, ondan yüz çevirdiniz" mânasında kullanıldığını şârihler belirtir Bu söze Hz Ömer ziyadesiyle kızmış olacak ki "Allah canını alsın" demiştir