Rüzgar Nedir? Rüzgar Çeşitleri

Rüzgarlar-Rüzgar Çeşitleri

Rüzgarlar ve Çeşitleri

Rüzgarlar Nasıl Oluşur

Hava kütlelerinin yatay yöndeki hareketlerine rüzgar denir


Rüzgarlar basınç farklılıklarından doğar ve daima yüksek basınç alanlarından alçak basınç alanlarına doğru eser


Rüzgarların Özellikleri


Rüzgarın Hızı


Hava kütlesinin hareket hızıdır Rüzgar hızı saniyede metre (m/sn) ya da saatte kilometre (km/sa) olarak ifade edilir


Rüzgarın hızı anemometre ile ölçülür


Rüzgarın Hızını Etkileyen Etmenler


Basınç Farkı


Rüzgarın hızını etkileyen temel etmendir Basınç alanları arasındaki fark ne kadar fazla ise, rüzgar o kadar hızlı eser Basınç farkının güçlü olduğu yerlerde izobarlar sık, zayıf olduğu yerlerde ise seyrek geçmektedir


İzobar : Hava basıncının aynı olduğu yerleri birleştiren eğrilere izobar (eş basınç) eğrisi denir Basınç haritalarında bu değerler deniz seviyesine indirgenmiş olarak kullanılır


Basınç Merkezlerinin Yakınlığı


Alçak ve yüksek basınç merkezleri arasındaki uzaklık arttıkça rüzgarın şiddeti azalır Basınç merkezleri birbirine ne kadar yakın ve aradaki basınç farkı ne kadar fazla ise rüzgar o kadar hızlı eser


Rüzgarlar-Rüzgar Çeşitleri

Rüzgarlar ve Çeşitleri


Dünya'nın Günlük Hareketi


Dünya'nın günlük hareketinin etkisiyle rüzgarlar esme yönlerinden sapar Bu nedenle rüzgarlar basınç farkını izlemeyip izobarlara paralel bir şekilde estiklerinden hızları azalır


Dünya ekseni çevresinde dönmeseydi rüzgarlar yüksek basınçtan alçak basınca doğru en kısa yolu izleyerek daha hızlı eseceklerdi Ancak Dünya'nın ekseni çevresindeki dönüşünün etkisiyle en kısa yolu izlemeyen rüzgarlar daha yavaş eser




UYARI : Rüzgarların sapma gücü enleme ve rüzgarın hızına göre değişir


Yer şekilleri


Yeryüzünün dağlık ve engebeli arazilerinde rüzgarın sürtünme etkisi arttığından, hızı azalır Engebeli olmayan alanlarda, deniz ve okyanuslar üzerinde sürtünme etkisi azaldığından rüzgarın hızı artar


Rüzgarın Yönü


Rüzgarın yönü bulunulan noktaya göre belirlenir ve rüzgar hangi coğrafi yönden geliyorsa ona göre adlandırılır


Rüzgarın yönü, basınç merkezlerinin konumuna, Dünya'nın günlük hareketine, yer şekillerine bağlı olarak değişir


Dünya'nın Günlük Hareketi


Dünya'nın ekseni çevresindeki dönüşü nedeniyle rüzgarlar yönlerinden sapar Rüzgar yönlerini saptıran etkiye koriyolis (coriolis) gücü denir Koriyolis gücü ile rüzgarlar Kuzey Yarım Küre'de sağa, Güney Yarım Küre'de sola sapar


Türkiye'de görülen yerel rüzgarlar, yıldız, poyraz, gün doğusu, keşişleme, kıble, lodos, gün batısı ve karayeldir


Rüzgarın Frekansı (Esme Sıklığı)


Rüzgarın yıl içinde belirli bir yönden esme sıklığına rüzgar frekansı denir


Esme sıklığı rüzgar frekans gülleri ile gösterilir


Bir bölgede belirli bir sürede rüzgarların en sık estiği yöne egemen rüzgar yönü denir


Örneğin Ankara Meteoroloji İstasyonu verilerine göre, Ankara'ya ait yıllık ortalama rüzgar frekans gülüne bakıldığında, yıl içinde kuzeydoğudan esen rüzgarların toplam 5000 esme sayısı ile en fazla olduğu görülür Yani egemen rüzgar yönü kuzeydoğudur


UYARI : Bir yerin rüzgar gülüne bakarak egemen rüzgar yönü ve o yerdeki yer şekillerinin uzanış yönü hakkında bilgi edinebiliriz


UYARI : Birbirine komşu iki yerin farklı ısınması durumunda öncelikle rüzgar görülür


Rüzgar Çeşitleri


Rüzgarlar, oluşumlarına, esiş sürelerine ve etki alanlarına göre üçe ayrılırlar :


Sürekli Rüzgarlar


Genel Hava dolaşımına bağlı, sürekli basınç kuşakları arasında yıl boyunca yön değiştirmeden esen rüzgarlardır


Alizeler


30° enlemlerinden (DYB) Ekvator'a (TAB) doğru esen rüzgarlardır


Dünya'nın ekseni çevresindeki hareketi nedeniyle sapmaya uğrayarak, Kuzey Yarım Küre'de kuzeydoğudan, Güney Yarım Küre'de güneydoğudan eserler


En düzenli ve sürekli esen rüzgarlardır


Okyanus akıntılarının yönlerini düzenlerler


Başlangıçta kuru olan bu rüzgarlar, deniz üzerinden aldıkları nemi Ekvator çevresine yağış olarak bırakırlar


Ters Alizeler (Üst Alizeler)


Ekvator'dan (TAB), 30° enlemlerine (DYB) doğru esen üst rüzgarlardır


Her yerde ve her zaman görülmezler


Yeteri kadar sürekli ve güçlü değillerdir


30° enlemleri çevresinde aşağıya doğru alçaldığından yağış oluşumunu engellerler


Batı Rüzgarları


30° enlemlerinden (DYB), 60° enlemlerine (DAB) doğru esen batı yönlü rüzgarlardır


Kuzey Yarım Küre'de güneybatıdan, Güney Yarım Küre'de kuzeybatıdan eserler


Yön ve süreklilikleri oldukça değişkendir


Denizden karaya estikleri için orta kuşak karaların batı kıyılarına bol yağış bırakırlar


Kıtaların batı kıyılarında okyanus ikliminin gelişmesine neden olmuşlardır


UYARI : Batı rüzgarları sıcak su akıntılarının yön değiştirmesine neden olur ve akıntıları güçlendirirler


Kutup Rüzgarları


Kutuplardan (TYB) 60° enlemlerine (DAB) doğru esen soğuk ve kuru rüzgarlardır


Kuzey Yarım Küre'de kuzeydoğudan, Güney yarım Küre'de güneydoğudan eserler


Kuzey Yarım Küre'de kış aylarında etki alanlarını güneye doğru genişleterek okyanusların batı kıyılarında karasal iklimlerin gelişmesine neden olurlar Yazın ise zayıflar ve kutuplara doğru çekilirler


UYARI : Sürekli rüzgarlar yıl boyunca varlığını sürdüren sürekli basınç merkezleri arasında eser